| Trường THPT chuyên tỉnh Bắc Ninh | ĐỀ THI CHỌN HỌC SINH GIỎI VÙNG DUYÊN HẢI ĐỒNG BẰNG BẮC BỘ LẦN THỨ XI
Môn : NGỮ VĂN; Khối 10 Thời gian làm bài : 180 phút, không kể thời gian phát đề |
Câu 1: 8 điểm
Xécgây Exênin từng viết:
Thà tôi cháy vèo trong gió
Còn hơn thối rữa trên cành
Những câu thơ trên của Xécgây Exênin gợi cho anh (chị) suy nghĩ gì về lối sống cần có của mỗi người?
Câu 2: 12 đ
Bàn về văn học dân gian Việt Nam, Hồ Chủ tịch có nhận xét: “Những sáng tác ấy là những hòn ngọc quí”.
Anh (chị) hiểu ý kiến trên như thế nào? Bằng hiều biết của mình về truyện cổ tích, ca dao Việt Nam, hãy làm sáng tỏ ý kiến trên.
——————————Hết———————————–
(Thí sinh không được phép sử dụng tài liệu)
Hướng dẫn chấm
Câu 1: NLXH: 8 ®iÓm
- Yªu cÇu vÒ kÜ n¨ng
– Häc sinh biÕt c¸ch lµm bµi NLXH vÒ mét vÊn ®Ò t tëng, ®¹o ®øc, lèi sèng.
– BiÕt phèi hîp nhuÇn nhuyÔn c¸c thao t¸c nghị luËn. Bè côc chÆt chÏ.
– V¨n viÕt cã chiÒu s©u, lËp luËn s¾c s¶o.
- Yªu cÇu vÒ kiÕn thøc
HS nhËn ra ®îc néi dung nghÞ luËn, ®ã lµ: Bàn về lèi sèng dòng c¶m, to¶ s¸ng. KhuyÕn khÝch nh÷ng bµi viÕt cã kiÕn gi¶i riªng, s©u s¾c, cã søc thuyÕt phôc.
Sau ®©y lµ mét vµi gîi ý:
Gi¶i thÝch
B»ng c¸ch nãi ®èi lËp: “Thµ >< cßn h¬n”, c¸ch dïng h×nh ¶nh g©y Ên tîng m¹nh “ch¸y vÌo trong giã >< thèi r÷a trªn cµnh”, nhµ th¬ Nga XÐcg©y Exªnhin ®· nªu ra mét lùa chän døt kho¸t: kh«ng thÓ sèng mßn, sèng thô ®éng. Sèng ®Ých thùc ph¶i lµ lèi sèng chủ động, tích cực, dòng c¶m, to¶ s¸ng hÕt m×nh.
Ph©n tÝch, lấy dẫn chứng cụ thể minh họa cho nh÷ng biÓu hiÖn tÝch cùc cña lèi sèng ®ã
– Sèng chủ động, tích cực dòng c¶m, tỏa sáng:
Lµ lèi sèng m¹nh mÏ, d¸m nghÜ d¸m lµm, d¸m ®Êu tranh víi c¸i xÊu, tiªu cùc… ngoµi x· héi vµ trong chÝnh m×nh.
Ngêi dòng c¶m d¸m ®¬ng ®Çu víi mäi khã kh¨n trong cuéc sèng, biÕt ®øng lªn sau thÊt b¹i. Kh«ng ch¹y theo thêi thîng, kh«ng chÊp nhËn cuéc sèng “bªn trong mét ®»ng, bªn ngoµi mét nÎo”.
– Sèng “toµn t©m, toµn trÝ, toµn hån” (Xu©n DiÖu), kh¼ng ®Þnh c¸ tÝnh, kh¼ng ®Þnh sù tån t¹i cña m×nh b»ng mét sù nghiÖp cã Ých.
B×nh luËn
– Sèng dòng c¶m kh«ng chØ cÇn trong thêi chiÕn tranh mµ c¶ khi hoµ b×nh, ngay víi chÝnh m×nh.
– Kh¼ng ®Þnh c¸ tÝnh song kh«ng ph¶i lµ c¸ch sèng lËp dÞ, kh¸c thêng.
– Sèng to¶ s¸ng kh«ng ®ång nghÜa víi sèng gÊp, sèng véi, ®èt m×nh trong nh÷ng cuéc vui th¸c lo¹n. CÇn “sèng chËm”, sèng cã Ých.
– Kh«ng ph¶i ai còng cã thÓ “ch¸y s¸ng” ë bÒ næi dÔ thÊy. Chóng ta sèng vµ cèng hiÕn hÕt m×nh, dï lÆng lÏ, ®ã còng lµ mét c¸ch “ch¸y s¸ng” …(VD: LÆng lÏ Sa Pa)
– Phª ph¸n nh÷ng biÓu hiÖn cña lèi sèng “thèi r÷a trªn cµnh”: sèng mê nh¹t, b×nh qu©n chñ nghÜa.…
Rót ra bµi häc
– §êi ngêi h÷u h¹n, do ®ã, mçi con ngêi cÇn biÕt quÝ träng ®êi sèng cña chÝnh m×nh. §ång thêi, ph¶i biÕt lùa chän lèi sèng tÝch cùc, cã ý nghÜa, ®Ó “kh«ng sèng hoµi, sèng phÝ” nh÷ng n¨m th¸ng cña tuæi thanh xu©n.
– Muèn to¶ s¸ng, con ngêi ph¶i cã íc m¬, hoµi b·o vµ quyÕt t©m thùc hiÖn hoµi b·o Êy. BiÕt hi sinh v× lîi Ých chung: “Sèng lµ cho ®©u chØ nhËn riªng m×nh” (Tè H÷u)…Cã thÓ nãi, cèng hiÕn hÕt m×nh lµ c¸ch to¶ s¸ng nhÊt.
Lèi sèng mµ Xecg©y Exªnhin ®a ra vÉn lµ lêi khuyªn bæ Ých cho thÕ hÖ trÎ noi theo.
III. Biểu điểm:
- iÓm 3,5 – 4: Bµi viÕt n¾m ch¾c vÊn ®Ò, ®¸p øng tèt nh÷ng yªu cÇu cña kiÓu bµi nghÞ luËn x· héi, cã ý kiÕn s¾c s¶o, s¸ng t¹o, cã kiÕn thøc x· héi phong phó.
- iÓm 2,5 – 3: Bµi viÕt hiÓu vÊn ®Ò, biÕt lµm bµi nghÞ luËn x· héi, dÉn chøng sinh ®éng, kh«ng m¾c lçi.
- iÓm 1, 5 – 2 : HiÓu vÊn ®Ò nhng lËp luËn cha chÆt chÏ, ý v¨n cha s¸ng, cßn vµi lçi vÒ diÔn ®¹t.
- iÓm 0, 5 – 1: HiÓu vÊn ®Ò l¬ m¬, cha lµm râ quan niÖm, cha chó ý minh ho¹ b»ng dÉn chøng cô thÓ, diÔn ®¹t cßn nhiÒu lçi.
- iÓm 0: Kh«ng viÕt g×, hoÆc kh«ng hiÓu g× vÒ ®Ò.
C©u 2: NLVH (12 ®iÓm):
- Về kĩ năng: HS vận dụng các kĩ năng
– Kĩ năng phân tích tác phẩm.
– Kĩ năng giải thích, chứng minh một vấn đề văn học.
– Kĩ năng khái quát, tổng hợp.
- Về kiến thức: HS huy động tổng hợp các kiến thức
– Kiến thức về tác phẩm văn học.
– Kiến thức về văn học sử.
– Kiến thức về lí luận văn học.
Cụ thể:
2.1. MB:
– Dẫn dắt
– Nêu vấn đề: Giá trị, vẻ đẹp của VHDG được thể hiện rõ nét trong truyện cổ tích và ca dao Việt Nam.
2.2. TB:
*GT: a. Là gì?
– “Những sáng tác ấy”: chỉ VHDG
– “Hòn ngọc quí”: Vật trang sức có giá trị và vẻ đẹp rực rỡ
=> Cách nói hình ảnh để tôn vinh, khẳng định giá trị, vẻ đẹp của VHDG VN.
- b. Tại sao?
– Vì VHDG là những sáng tác tập thể truyền miệng của nhân dân lao động, ra đời từ xa xưa và còn lại mãi mãi về sau
– VHDG kết tinh tài năng, trí tuệ, vẻ đẹp tâm hồn, tình cảm…của nhân dân lao động qua hàng bao thế kỉ, là “túi đựng trí khôn nhân dân”, là “cây đàn muôn điệu của tâm hồn nhân dân”…, do đó, nó có giá trị nhiều mặt.
– Những giá trị ấy có thể thấy ở hai mặt cơ bản: nội dung và hình thức nghệ thuật.
– Đặc biệt, truyện cổ tích, ca dao là những thể loại tiêu biểu, góp phần làm nên vẻ đẹp, giá trị nhiều mặt của VHDG VN.
*CM:
– Truyện cổ tích, ca dao là những “hòn ngọc quí” về nội dung:
+ Truyện cổ tích, ca dao có giá trị nhận thức, là “cuốn sách giáo khoa về đời sống”:
`Giúp ta hiểu được đời sống xã hội, lịch sử dân tộc, số phận của người lao động xưa (TCT Tấm Cám,…)
`Hiểu được đời sống tâm hồn, tình cảm của người lao động, đặc biệt là khát vọng hôn nhân, tình yêu… (ca dao yêu thương tình nghĩa, ca dao than thân …)
`Khả năng nhận thức mà truyện cổ tích và ca dao đem lại không ở bề rộng mà ở chiều sâu, giúp người đọc không chỉ biết mà còn hiểu sâu sắc đời sống tâm hồn, tình cảm cao đẹp, tinh tế của người bình dân xưa.
+ Truyện cổ tích, ca dao mang giá trị giáo dục to lớn và sâu sắc:
Từ chỗ giúp ta hiểu được đời sống, quan niệm sống, tư tưởng của người xưa, truyện cổ tích, ca dao hướng con người đến những điều tốt đẹp, sống hướng thiện, trọng đạo nghĩa, ân tình…
Những bài học đạo đức mà truyện cổ tích, ca dao đem lại cho người đọc không chỉ đẹp về ý nghĩa mà quan trọng hơn, nó tác động vào người đọc từ từ, thấm nhuần theo kiểu “mưa dầm thấm lâu”, làm đẹp tâm hồn người đọc tự lúc nào chẳng rõ.
+ Truyện cổ tích, ca dao còn có giá trị thẩm mĩ cao đẹp, giúp con người biết rung động và hưởng thụ cái đẹp của những hình tượng nghệ thuật, những chi tiết nghệ thuật giàu giá trị thẩm mĩ…, để họ được tắm mình trong vẻ đẹp của Chân Thiện Mĩ…
– Truyện cổ tích, ca dao còn là những “hòn ngọc quí” về nghệ thuật:
Truyện cổ tích, ca dao là kho kinh nghiệm thẩm mĩ có giá trị về nhiều mặt:
+ Phương thức sáng tác: hiện thực, kì ảo
+ Nghệ thuật xây dựng cốt truyện, cấu tứ hấp dẫn
+ Chi tiết nghệ thuật đặc sắc (VD: cầu “dải yếm”, miếng trầu têm cánh phượng…)
+ Ngôn ngữ, hình ảnh sáng tạo…
+ Lối diễn đạt giàu giá trị thẩm mĩ, mang màu sắc dân tộc độc đáo
*BL:
– Với những giá trị to lớn như trên, truyện cổ tích, ca dao nói riêng, VHDG nói chung, xứng đáng là “hòn ngọc quí” trong kho tàng VHVN.
– VHDG góp phần làm nền móng vững chắc cho VHV phát triển, có công lao lớn với các tác giả VHV: “Các nhà văn học được văn trong truyện cổ tích và học được thơ từ ca dao”…
– Bài học với người sáng tác: biết học tập cái hay cái đẹp từ kho tàng VHDG, tà “câu hát của người trồng dâu, trồng đay”.
– Bài học với người thưởng thức: Biết ơn, trân trọng, học tập di sản văn học quá khứ…
2.3. KB:
– Khẳng định câu nói đúng đắn
– Liên hệ…
III. Biểu điểm:
– Điểm 10-12: Bài viết đáp ứng tốt các yêu cầu trên. Hành văn có cảm xúc, lập luận rõ ràng, dẫn chứng thuyết phục…
– Điểm 7-9: Bài viết đáp ứng được những ý cơ bản, hầu như không mắc lỗi về kĩ năng và diễn đạt.
– Điểm 4-6: Bài viết chỉ trình bày được một nửa yêu cầu về kiến thức, hoặc phân tích tác phẩm đơn thuần. Còn mắc lỗi về kĩ năng và diễn đạt.
– Điểm 1-3: Bài viết chưa hiểu rõ về vấn đề. Diễn đạt và kĩ năng viết văn nghị luận yếu.
– Điểm 0: Bài viết lạc đề hoàn toàn hoặc học sinh không viết bài.
Người soạn đề: Nguyễn Thị Mai Lan
