ĐỀ KIỂM TRA CUỐI HỌC KỲ II NĂM HỌC 2023– 2024
Môn: Ngữ văn – Lớp 10
PHẦN ĐỌC HIỂU (6.0 điểm)
| Nguyễn Nhật Ánh là một trong những nhà văn nổi tiếng được nhiều người yêu mến. Những tác phẩm của ông thường rất nhẹ nhàng, dung dị và đời thường. Nhưng ẩn sau đó là triết lý nhân sinh vô cùng ý nghĩa. Mỗi một tác phẩm đọng lại trong lòng độc giả rất nhiều dư vị cảm xúc.
Làm bạn với bầu trời là một trong những tác phẩm thành công của Nguyễn Nhật Ánh. Câu chuyện xoay quanh Tèo – một cậu bé phải chịu đựng nhiều thương tổn và bất hạnh trong cuộc sống. Mà nguyên nhân đều xuất phát từ sự ích kỷ và sai lầm của người lớn. Mẹ Tèo sinh em ra nhưng không có khả năng nuôi nên đã gửi con lại cho chị dâu là dì Hảo, rồi đi biệt xứ. Dượng Quế – chồng dì Hảo, đi làm ăn xa nhà. Đến khi quay trở về lại nghi ngờ xuất thân của Tèo, nghĩ em là con riêng của vợ. Bởi vậy, tuổi thơ của Tèo lớn lên trong sự nghi kỵ và ghẻ lạnh của dượng Quế. Nhưng may mắn cho Tèo, thằng Tí lại rất thương em mình. Đoạn trích dưới đây nói về việc Tí cõng Tèo chạy trốn khi Tèo bị dượng Quế đánh đòn…
|
Đọc kĩ ngữ liệu sau và trả lời các câu hỏi bên dưới:
[…]
– Sao ba[1] hay đánh mắng em vậy anh?- Thằng Tèo ngồi nhấp nhổm trên lưng anh, ngây thơ hỏi.
– Chắc tại ba say rượu.
– Tại sao ba say rượu?
– Thì tại ba…uống rượu.
– Tại sao ba uống rượu?
Đối với Tí, đó là câu hỏi quá khó. Ở tuổi của Tí, làm sao nó biết được người lớn có vô số lý do để tìm đến hơi men, trong đó có lý do mượn rượu giải sầu. Tí không biết. Nhưng nó biết một câu tục ngữ nó vẫn nghe người lớn nói. Thế là nó vui vẻ giải thích cho em nó:
– Người ta thường nói “Thương cho roi cho vọt, ghét cho ngọt cho bùi” đó em.
– Vậy ba đánh em là vì ba thương em hả anh?
– Chứ gì nữa.
– Nhưng ba đánh đau quá anh à. – Tèo sờ tay xuống mông xuýt xoa – Em muốn ba thương em in ít thôi. Như vậy ba sẽ nhẹ tay hơn.
Nghe em nói mà thằng Tí rơm rớm nước mắt. Nó lớn hơn thằng Tèo bốn tuổi nên nó cũng khôn hơn. Ngay cả nó, nó cũng đâu có muốn ba nó thương nó theo kiểu ba nó thương thằng Tèo. Nó chỉ nói để em nó vui. Tự nhiên, nó thấy ân hận. Nó có cảm giác như nó đang dối gạt em mình. Tí không dám đưa tay gạt nước mắt, sợ thằng Tèo biết nó khóc. Nó xốc thằng bé trên lưng, lếch thếch đi. Tí cứ đi, đi mãi. Nó cũng chẳng biết đi đâu, chỉ khi nào mỏi chân thì thả thằng em xuống.
Suốt tuổi ấu thơ của mình, những chuyện mắng mỏ hay đòn roi mà thằng Tèo phải chịu một cách bất công cứ lặp đi lặp lại. Nhưng Tèo không cảm thấy khổ tâm lắm. Nó nghĩ đó là cách ba nó thương nó dù đối với nó, kiểu thương của ông thật kỳ cục và thật lòng thì nó thích ba nó thương nó theo kiểu mẹ nó thương nó hơn.
[…]
Tí ngồi nhìn em, đầu nghĩ lung. Thỉnh thoảng nó phẩy tay đuổi mấy con ruồi đậu trên chóp mũi của thằng bé.
Tèo vẫn ngủ say trong nắng hè oi ả. Nó nằm mơ thấy ba nó bớt thương nó hơn. Ba nó không còn đánh nó nữa. Nếu hôm nào say xỉn, ba nó lỡ tay đánh nó thì cũng chỉ giả vờ giơ cây roi lên thật cao nhưng khi quất roi xuống mông nó, ba nó quất nhẹ hều. Y như gãi ngứa.
[…]
Thằng Tí thấy thằng Tèo vừa ngủ vừa cười, bụng không biết thằng này mơ thấy gì mà vui vẻ thế. Thắc mắc xong, nó lại ngạc nhiên: Ờ, chẳng khi nào nó thấy thằng Tèo tỏ ra buồn bã. Nó vẫn sống hồn nhiên như cây cỏ, xem chuyện nó bị ba ghẻ lạnh, đánh mắng là chuyện tự nhiên, không gì phải sầu não.
Nghĩ tới nghĩ lui một hồi, Tí sung sướng phát hiện ra chân lý: Chắc tại thằng Tèo là đứa có tâm hồn trong sáng, mơ mộng. Trong mắt một đứa như vậy, cuộc sống bao giờ cũng đẹp.
(Trích Làm bạn với bầu trời- Nguyễn Nhật Ánh, Nhà xuất bản Trẻ, 2019)
Câu 1 (1.0 điểm) Xác định lời của người kể chuyện và lời của nhân vật trong câu:
– Nhưng ba đánh đau quá anh à. – Tèo sờ tay xuống mông xuýt xoa – Em muốn ba thương em in ít thôi. Như vậy ba sẽ nhẹ tay hơn.”
Câu 2 (1.0 điểm) Cho biết phản ứng của Tèo khi phải chịu những chuyện mắng mỏ hay những trận đòn roi bất công từ ba.
Câu 3 (1.0 điểm) Nêu nhận xét về tính cách của Tí qua chi tiết sau:
Nghe em nói mà thằng Tí rơm rớm nước mắt. Nó lớn hơn thằng Tèo bốn tuổi nên nó cũng khôn hơn. Ngay cả nó, nó cũng đâu có muốn ba nó thương nó theo kiểu ba nó thương thằng Tèo. Nó chỉ nói để em nó vui. Tự nhiên, nó thấy ân hận. Nó có cảm giác như nó đang dối gạt em mình. Tí không dám đưa tay gạt nước mắt, sợ thằng Tèo biết nó khóc. Nó xốc thằng bé trên lưng, lếch thếch đi. Tí cứ đi, đi mãi. Nó cũng chẳng biết đi đâu, chỉ khi nào mỏi chân thì thả thằng em xuống.
Câu 4. (1.0 điểm) Anh/ chị hiểu như thế nào về ý nghĩa của lối so sánh: “Nó vẫn sống hồn nhiên như cây cỏ, xem chuyện nó bị ba ghẻ lạnh, đánh mắng là chuyện tự nhiên, không gì phải sầu não” ?
Câu 5. (1.0 điểm) Nêu tư tưởng của tác phẩm được thể hiện qua đoạn trích trên.
Câu 6. (1.0 điểm) Từ nhân vật Tèo trong đoạn trích trên hãy rút ra bài học có ý nghĩa nhất đối với anh/chị.
PHẦN VIẾT (4.0 điểm)
Hãy viết một bài văn nghị luận phân tích, đánh giá về nội dung và một số nét đặc sắc nghệ thuật của đoạn trích trong truyện dài Làm bạn với bầu trời – Nguyễn Nhật Ánh (Ngữ liệu phần Đọc- hiểu).
— HẾT —
| Trường THPT Chuyên | HƯỚNG DẪN CHẤM KIỂM TRA CUỐI HỌC KỲ II | ||||||
| Nguyễn Bỉnh Khiêm
Tổ Ngữ văn |
Năm học: 2023 – 2024
Môn: Ngữ văn – Lớp 10 |
||||||
| ——————— | |||||||
| Phần | Câu | Nội dung | Điểm | ||||
| I
|
Đọc hiểu | 6.0 | |||||
| 1 | Xác định lời của người kể và lời nhân vật:
– Lời của người kể chuyện: Tèo sờ tay xuống mông xuýt xoa – Lời của nhân vật: + Nhưng ba đánh đau quá anh à + Em muốn ba thương em in ít thôi. Như vậy ba sẽ nhẹ tay hơn.” Hướng dẫn chấm: HS chỉ ra đúng lời lời người kể: 0.5 điểm; lời nhân vật 0.5 điểm Câu trả lời khác không cho điểm |
1.0 | |||||
| 2 | Phản ứng của Tèo:
– không cảm thấy khổ tâm lắm/ không gì phải sầu não – cho rằng đó là chuyện tự nhiên – nghĩ đó là cách ba nó thương nó. Hướng dẫn chấm: + HS trả lời như Đáp án: 1,0 điểm. + HS trả lời 2 ý đúng: 0.75 điểm + HS trả lời 1 ý đúng: 0.5 điểm + Câu trả lời chưa rõ, chưa hợp lí: không cho điểm. |
1.0 | |||||
| 3 | Nhận xét tính cách của Tí qua chi tiết:
– giàu tình cảm/ dễ xúc động. – biết quan tâm, an ủi người khác – hết lòng yêu thương và bảo vệ em. Hướng dẫn chấm: + HS trả lời như Đáp án: 1,0 điểm. + HS trả lời 2 ý đúng: 0.75 điểm + HS trả lời 1 ý đúng: 0.5 điểm Lưu ý: chấp nhận cách diễn đạt tương đồng, hoặc cách nhận xét khác ngoài gợi ý trên nhưng hợp lí, thuyết phục. |
1.0 | |||||
| 4 | Ý nghĩa của việc so sánh:
– thể hiện tâm hồn ngây thơ, trong sáng. – thể hiện thái độ sống vô tư/lạc quan, bình thản đón nhận những điều sắp tới trong cuộc sống dù là bất hạnh, đau khổ. Hướng dẫn chấm: + HS trả lời như Đáp án: 1.0 điểm. + HS trả lời 1 ý đúng: 0.5 điểm. * Lưu ý: chấp nhận cách diễn đạt tương đồng. |
1.0 | |||||
| 5 | Tư tưởng:
– Trân trọng tình cảm trong sáng, cao đẹp (tình yêu thương chân thành, vô tư, thuần khiết của những đứa trẻ thơ là tình cảm đẹp nhất). – Ngợi ca thái độ sống tích cực – lạc quan, yêu đời trước những bất hạnh, đau khổ trong cuộc đời. + HS trả lời như Đáp án: 1.0 điểm. + HS trả lời 1 ý đúng: 0.5 điểm. Hướng dẫn chấm: * Lưu ý: chấp nhận cách diễn đạt tương đồng. |
1.0 | |||||
| 6 | Từ nhân vật Tèo trong đoạn trích rút ra được bài học có ý nghĩa nhất:
* Gợi ý bài học: – Thái độ sống lạc quan – Học cách chấp nhận những điều khó khăn/ không như ý muốn. – Học cách bao dung/ tha thứ Hướng dẫn chấm: – HS rút ra thông điệp phù hợp: 0.5 điểm. – Lí giải hợp lí, có sức thuyết phục về ý nghĩa quan trọng/sự cần thiết của bài học vừa rút ra đối với cuộc sống hiện tại của bản thân: 0.5 điểm
|
1.0 | |||||
| II
|
PHẦN VIẾT | 4.0 | |||||
| Viết bài văn nghị luận phân tích đánh giá nội dung và một số nét đặc sắc nghệ thuật của đoạn trích trong truyện dài Làm bạn với bầu trời– Nguyễn Nhật Ánh | |||||||
| a | Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận phân tích giá nội dung và một số nét đặc sắc nghệ thuật của một tác phẩm truyện | 0.25 | |||||
| b | Xác định đúng kiểu bài phân tích phân tích giá nội dung và một số nét đặc sắc nghệ thuật của một tác phẩm truyện
Hướng dẫn chấm: – HS xác định đúng kiểu bài: 0.5 điểm. – HS xác định chưa đúng kiểu bài: không cho điểm |
0.5 | |||||
| c
|
Triển khai vấn đề
Học sinh có thể triển khai theo nhiều cách, nhưng cần giới thiệu được vấn đề nghị luận; sắp xếp luận điểm hợp lí; lập luận thuyết phục, kết hợp lí lẽ và bằng chứng tiêu biểu, hợp lí; diễn đạt rõ ràng; liên kết chặt chẽ. |
2.5 | |||||
| Dẫn dắt và nêu vấn đề nghị luận.
– Giới thiệu tác giả, tác phẩm: Nguyễn Nhật Ánh với truyện dài Làm bạn với bầu trời, khái quát chung về tác phẩm. – Xác định đúng vấn đề nghị luận: đoạn trích đưa ra ở ngữ liệu Đọc- hiểu đã thể hiện những đặc sắc về nội dung và nghệ thuật. Hướng dẫn chấm: – HS nêu được tác giả, tác phẩm: 0.25 điểm. – HS nêu được vấn đề nghị luận: đặc sắc về nội dung và nghệ thuật đã thể hiện qua đoạn trích: 0.25 điểm |
0.5 | ||||||
| – Nêu và phân tích, đánh giá giá trị về nội dung của đoạn trích.
HS có thể phân tích, đánh giá những giá trị về nội dung ở những khía cạnh: chủ đề, tư tưởng, thông điệp,…. Hướng dẫn chấm: + HS nêu, phân tích đánh giá được nội dung (không bắt buộc HS phải nêu tất cả các khía cạnh nội dung, chỉ cần nêu đúng 01 khía cạnh và phân tích). Trong quá trình phân tích, đánh giá HS phải đưa được lí lẽ xác đáng, bằng chứng tiêu biểu từ đoạn trích, diễn đạt mạch lạc, lâp luận chặt chẽ: 0.75 đ + HS nêu được nội dung, có đưa lí lẽ, bằng chứng, lập luận chưa thật mạch lạc: 0.5 điểm + HS diễn suông phần nội dung, thao tác nghị luận chưa rõ: 0.25 điểm – Phân tích đặc sắc về nghệ thuật: + sử dụng điểm nhìn của những đứa trẻ, câu chuyện hiện lên vừa sinh động, chân thực, vừa độc đáo, thú vị trong cái nhìn của ngây thơ, hồn nhiên của trẻ con. + lời kể chuyện tự nhiên, mộc mạc gần gũi mang hơi thở đời thường. + cách xây dựng nhân vật sinh động, chân thực: qua lời nói, hành động, nội tâm. Hướng dẫn chấm: + HS phân tích, đánh giá được nghệ thuật (ít nhất 02 nghệ thuật đặc sắc). Trong quá trình phân tích, đánh giá HS phải đưa được lí lẽ xác đáng, bằng chứng tiêu biểu từ đoạn trích, diễn đạt mạch lạc, lập luận chặt chẽ: 0.75 đ + HS nêu được nghệ thuật, có đưa lí lẽ, bằng chứng, lập luận chưa thật mạch lạc: 0.5 điểm + HS diễn suông phần nghệ thuật, thao tác nghị luận chưa rõ: 0.25 điểm |
0.75
0.75
|
||||||
| – Khẳng định lại giá trị của đoạn trích về nội dung và nghệ thuật
– Suy nghĩ của bản thân/ bài học rút ra Hướng dẫn chấm HS nêu được 02 trên: 0.5 điểm HS chỉ nêu được 01 ý: 0.25 điểm |
0.5 | ||||||
| d | Chính tả, ngữ pháp
Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp tiếng Việt. Hướng dẫn chấm: Không cho điểm nếu bài làm mắc quá nhiều lỗi chính tả, ngữ pháp. |
0.25 | |||||
| e | Sáng tạo
– Có sáng tạo trong diễn đạt, lập luận – Lời văn có cảm xúc, hình ảnh, giàu sức thuyết phục. Hướng dẫn chấm: – Đáp ứng được 2 yêu cầu trở lên: 0.5 điểm. – Đáp ứng được 1 yêu cầu: 0.25 điểm. |
0.5 | |||||
| Tổng điểm | 10.00 | ||||||
[1] Ba: chỉ dượng Quế (cách gọi của người kể) – cậu ruột của Tèo. Dì Hảo vì không muốn cô em chồng mang tiếng chửa hoang nên nhận Tèo là con mình. Tèo gọi dì Hảo là mẹ, gọi dượng Quế là ba, gọi Tí là anh.
