Đề thi về truyện ngắn Ngọn đèn không tắt của Nguyễn Ngọc Tư, Viết bài luận thuyết phục người khác từ bỏ thói quen đổ lỗi

ĐỀ CHÍNH THỨC

Thời gian làm bài: 90 phút (không kể thời gian phát đề)

(Đề này gồm 07 câu, 02 trang)

KIỂM TRA HỌC KÌ II, NĂM 2023 – 2024

Môn: Ngữ văn, lớp 10

(Đáp án và hướng dẫn chấm gồm 04 trang)

1

Hướng dẫn chấm:

–  Học sinh trả lời như đáp án: 0,75 điểm.

–  Học sinh trả lời sai: không cho điểm.

0,75

2

Hướng dẫn chấm:

–  Học sinh trả lời như đáp án: 0,75 điểm.

–  Học sinh trả lời đúng nhưng chưa đầy đủ: 0,5 điểm.

–  Học sinh trả lời sai: không cho điểm.

0,75

3

–   Đứa cháu rất thương ông, thấu hiểu tình cảm của ông với những người đồng đội cũ.

–   Biết trân trọng, ghi nhớ công ơn của những con người ngã xuống giữ gìn mảnh đất quê hương.

Hướng dẫn chấm:

–  Học sinh trả lời như đáp án: 1,0 điểm.

–  Học sinh trả lời 1 ý trong đáp án: 0,5 điểm.

–  Học sinh trả lời sai: không cho điểm.

1,0

4

Hướng dẫn chấm:

–  Học sinh trả lời đúng: 1,0 điểm.

–  Học sinh trả lời 1 ý trong đáp án: 0,5 điểm.

–  Học sinh trả lời sai: không cho điểm.

1,0

5

Hướng dẫn chấm:

–  Học sinh trả lời đúng: 0,5 điểm.

–  Học sinh trả lời sai: không cho điểm.

0,5

Học sinh có thể trình bày đoạn văn theo cách diễn dịch, quy nạp, tổng phân – hợp, móc xích hoặc song hành

0,25

truyện ngắn Ngọn đèn không tắt của tác giả Nguyễn Ngọc Tư.

Học sinh có thể lựa chọn các thao tác lập luận phù hợp để triển khai vấn đề nghị luận theo nhiều cách. Đây là gợi ý:

Mở đoạn: Giới thiệu tác giả, tác phẩm, thông điệp trong truyện.

Thân đoạn:

–  Phân tích, chứng minh thông điệp trong truyện.

–  Một vài thông điệp trong tác phẩm:

+ Sự biết ơn những người có công với đất nước.

+ Tình cảm yêu thương giữa các thành viên trong gia đình.

+ Chiến tranh dù đã qua đi nhưng vẫn để lại những kí ức không thể nào quên.

+ Con người phải sống thật ngay thẳng dù đang ở trong bất cứ hoàn cảnh nào.

Kết đoạn: Khẳng định giá trị thông điệp đối với truyện/trong việc thể hiện chủ đề tư tưởng của tác phẩm/tác giả.

Hướng dẫn chấm:

–    Lập luận chặt chẽ, thuyết phục: lí lẽ xác đáng; dẫn chứng tiêu biểu, phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn giữ lí lẽ và dẫn chứng (0,75 điểm).

–   Lập luận chưa thật chặt chẽ, thuyết phục: lí lẽ xác đáng nhưng không có dẫn chứng hoặc dẫn chứng không tiêu biểu (0,5 điểm).

–   Lập luận không chặt chẽ, thiếu thuyết phục: lí lẽ không xác đáng, không liên quan mật thiết đến vấn đề nghị luận, không có dẫn chứng hoặc dẫn chứng không phù hợp (0,25 điểm).

Học sinh có thể trình bày quan điểm riêng nhưng phải phù hợp với

chuẩn mực đạo đức và pháp luật, thực tế, có tính khả thi.

0,75

Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp tiếng Việt.

Hướng dẫn chấm:

– Không cho điểm nếu bài làm có quá nhiều lỗi chính tả, ngữ pháp.

0,5

Thể hiện suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận; có cách diễn đạt mới mẻ.

Hướng dẫn chấm: Học sinh huy động được kiến thức và trải nghiệm của bản thân để bàn luận; có sáng tạo trong viết câu, dựng

đoạn, làm cho lời văn có giọng điệu, hình ảnh.

0,25

–  Đáp ứng được 1 yêu cầu: 0,25 điểm.

thói quen đổ lỗi.

Mở bài nêu được vấn đề, Thân bài triển khai được vấn đề, Kết bài khái quát được vấn đề.

0,25

Xác định đúng vấn đề cần nghị luận: Thuyết phục người khác từ bỏ thói quen đổ lỗi.

0,25

HS có thể triển khai theo nhiều cách, nhưng cần vận dụng tốt các thao tác lập luận, kết hợp chặt chẽ giữa lí lẽ và dẫn chứng; đảm bảo các yêu cầu sau:

Mở bài: Nêu thói quen hay quan niệm về việc đỗ lỗi cần thuyết phục người khác từ bỏ/lí do hay mục đích viết bài luận.

Thân bài:

–   Giải thích: “Đổ lỗi” là hành vi con người cố tình chối bỏ lỗi lầm của mình, hoặc viện cớ do lí do khách quan, hoặc đổ tội cho người khác. Đây là một hiện tượng đáng buồn thường gặp trong cuộc sống hằng ngày.

–  Lần lượt đưa ra ít nhất hai luận điểm (lí lẽ, bằng chứng):

+ Nêu một vài nguyên nhân khiến người ta hay đổ lỗi (không bắt buộc).

+ Trình bày tác hại của thói quen đỗ lỗi: Đổ lỗi không giúp khắc phục hậu quả gây ra, mà trái lại càng làm việc khắc phục hậu quả thêm trì trệ, khiến hậu quả càng nghiêm trọng; Đổ lỗi khiến chúng ta trở thành kẻ vô trách nhiệm, tự huyễn hoặc bản thân rằng mình không bao giờ sai, từ đó không thể tiến bộ, hoàn thiện mình…

+ Trình bày lợi ích của việc từ bỏ thói quen đỗ lỗi: Từ bỏ thói quen này giúp chúng ta nhìn nhận đúng bản thân, dám chịu trách nhiệm với những việc làm chưa đúng của mình, chủ động khắc phục hậu quả gây ra (nếu có)…

+ Thất bại trong cuộc sống, nhiều người đổ lỗi do hoàn cảnh khó khăn, nghèo khó mà quên mất rằng cũng nhiều người nhờ nỗ lực không ngừng mà làm giàu từ hai bàn tay trắng.

–   Nêu giải pháp từ bỏ thói quen đổ lỗi: Cần biết tự ý thức, có tinh thần trách nhiệm, dũng cảm nhận lỗi, sửa lỗi; Không ngần ngại nói “Xin lỗi” khi mình mắc sai lầm và có cách thức cụ thể, thiết thực để sửa chữa lỗi lầm…

Kết bài: Khẳng định lại ý nghĩa, lợi ích của việc từ bỏ thói quen đỗ

lỗi. Thể  hiện niềm tin vào sự cố gắng hay hi vọng vào sự thành

2,75

Hướng dẫn chấm:

nghiệm của bản thân để bàn luận; có sáng tạo trong viết câu, dựng

%

câu

câu

câu

kĩ năng cần kiểm tra, đánh giá

nhận thức

%

biết

hiểu

dụng

–   Phát hiện và lí giải các giá trị đạo đức, văn hóa từ văn bản.

–  Giải thích được ý nghĩa, tác dụng của các biện pháp nghệ thuật xây dựng nhân vật.

Vận dụng:

–    Rút ra được bài học về cách nghĩ, cách ứng xử do văn bản gợi ra. (Câu 5)

–    Nêu được ý nghĩa hay tác động của tác phẩm đối với tình cảm, quan niệm, cách nghĩ của bản thân trước một vấn đề đặt ra trong đời sống hoặc văn học.

–   Vận dụng những hiểu biết về bối cảnh lịch sử – văn hoá được thể hiện trong văn bản để lí giải ý nghĩa, thông điệp của văn bản.

–   Đánh giá được ý nghĩa, giá trị của thông điệp, chi tiết, hình tượng, những đặc sắc về nghệ thuật trong tác phẩm theo quan niệm của cá nhân.

–     Liên hệ để thấy một số điểm gần gũi về nội dung giữa các tác phẩm truyện thuộc những nền văn học

khác nhau.

nghị              luận văn học

(khoảng 100 chữ)             phân

tích      thông

điệp                của truyện ngắn

–      Giới thiệu được vấn đề nghị luận (cốt truyện/thông điệp/tư tưởng/đặc điểm, tính cách nhân vật/người kể chuyện/điểm nhìn)

–   Đảm bảo cấu trúc của một

đoạn văn nghị luận; đảm bảo

Ngọc Tư

Thông hiểu:

–  Triển khai vấn đề nghị luận phù hợp với đặc trưng mà đề yêu cầu.

–   Kết hợp được lí lẽ và dẫn chứng để tạo tính chặt chẽ, logic của đoạn văn.

Vận dụng:

–    Nêu được những bài học rút ra từ vấn đề nghị luận.

–    Thể hiện được quan điểm đối với thông điệp được gợi ra từ vấn đề nghị luận.

–   Đánh giá được đặc sắc của vấn đề nghị luận.

–   Thể hiện rõ quan điểm, cá tính trong bài viết; sáng tạo

trong cách diễn đạt.

(Khoảng 500 chữ) thuyết phục người    khác từ bỏ thói quen đổ lỗi.

–   Xác định được yêu cầu về nội dung và hình thức của bài văn nghị luận xã hội.

–      Xác định rõ được mục đích, đối tượng nghị luận.

–    Đảm bảo cấu trúc, bố cục của một văn bản nghị luận. Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp tiếng Việt.

Thông hiểu:

–   Giải thích được những khái niệm liên quan đến vấn đề nghị luận.

–  Triển khai vấn đề nghị luận thành những luận điểm phù hợp (Tác hại của thói quen; Lợi ích của việc từ bỏ thói quen; giải pháp để từ bỏ thói quen/quan niệm).

–   Kết hợp được lí lẽ và dẫn

Vận dụng:

–   Đánh giá được ý nghĩa, lợi ích của việc từ bỏ một thói quen/quan niệm.

–    Nêu được những bài học, những đề nghị, rút ra từ vấn đề bàn luận.

–   Có cách diễn đạt độc đáo, sáng tạo, hợp lý và logic.

–       Sử dụng kết hợp các phương thức miêu tả, biểu cảm; vận dụng hiệu quả những kiến thức Tiếng Việt lớp 10 để tăng tính thuyết phục, sức hấp dẫn cho bài viết.

–   Thể hiện rõ quan điểm, cá

tính trong bài viết.