Đọc hiểu, Phân tích giá trị đặc sắc về nội dung và nghệ thuật của đoạn truyện thơ Tống Trân Cúc Hoa

ĐỌC HIỂU (6,0 điểm)

Đọc văn bản và thực hiện các yêu cầu sau:

TỐNG TRÂN – CÚC HOA

(Truyện thơ Nôm khuyết danh)

(Trích)

Mẹ chồng thấy dâu thảo hiền

Đôi hàng nước mắt chảy liền như tuôn.

Khó nghèo có mẹ có con,

Ít nhiều gạn sẻ⁽¹⁾vẹn tròn cho nhau

Lòng con nhường nhịn bấy lâu

Mẹ ăn cơm ấy ngon đâu hỡi nàng

Cúc Hoa nước mắt hai hàng:

“Lạy mẹ cùng chàng chở quản⁽²⁾cho tôi”

[…]

Cúc Hoa trở lại thư trai⁽³⁾

“Khuyên chàng kinh sử dùi mài cho hay.

Thiếp xin rước một ông thầy,

Để chàng học tập đêm ngày thiếp nuôi”.

Một ngày ba bữa chẳng rời,

Nuôi thầy, nuôi mẹ lại nuôi cả chồng.

Khuyên chàng khuya sớm hôm mai,

Cố chăm việc học đua tài cho hay.

Một mai, có gặp rồng mây⁽⁴⁾

Bảng vàng⁽⁵⁾may được tỏ bày họ tên

Trước là sạch nợ bút nghiên⁽⁶⁾

Sau là thiếp cũng được yên lòng này”.

(Theo bản in của NXB Phổ thông Hà Nội năm 1961,

Bùi Thức Phước sưu tầm & biên soạn, NXB Hội nhà văn, 2012)

Chú thích:

(1) Gạn sẻ: Gạn – chắt lọc và sẻ – chia sớt, chia nhỏ

(2) Quản: e ngại, ngại ngùng. Chở quản: không e ngại, quan tâm.

(3) Thư trai: phòng đọc sách, phòng học

(4) Rồng mây: hội rồng mây, cơ hội người đi thi đậu làm nên danh phận cao sang như rồng gặp mây.

(5) Bảng vàng: bảng màu vàng dùng để ghi tên thí sinh thi đỗ.

(6) Nợ bút nghiên: cha mẹ lo cho ăn học, thầy dạy cho chữ nghĩa. Đó là nợ của học trò.

(Tóm tắt tác phẩm: Tống Trân vốn là con cầu tự, khi chàng lên ba thì cha mất, nhà lâm cảnh nghèo khó. Tám tuổi, chàng phải dắt mẹ đi xin ăn. Một hôm, Tống Trân đưa mẹ tới một ngôi nhà quý phái, Cúc Hoa thương tình đem gạo ra cho và sinh lòng yêu thương Tống Trân. Không cản ngăn được, cha Cúc Hoa đuổi nàng ra khỏi nhà. Cúc Hoa đi theo Tống Trân, lấy chàng làm chồng. Kể từ đó, Cúc Hoa vừa lo phụng dưỡng mẹ chồng, vừa lo cho chồng ăn học.

Đến kỳ, Tống Trân lên kinh thi và đỗ Trạng nguyên. Nhà vua muốn gả con gái cho tân trạng, nhưng bị chàng khước từ. Công chúa sinh lòng thù ghét, xui cha cử Tống Trân đi sứ sang nước Tần. Tống Trân bị vua Tần khinh ghét vì là sứ giả của “An Nam tiểu quốc”, đặt ra nhiều điều để hãm hại. Nhưng nhờ tài ba, trí tuệ, chàng đã vượt qua mọi thử thách, và xử thành công nhiều vụ án rắc rối. Vua Tần từ chỗ khinh ghét chuyển sang mến phục, phong Tống Trân làm Lưỡng quốc Trạng nguyên và định gả công chúa cho, nhưng chàng từ chối.

Cúc Hoa ở nhà một dạ nuôi mẹ, chờ chồng. Được 7 năm, cha nàng thấy Tống Trân không về nên ép nàng lấy viên Đình trưởng trong làng. Cúc Hoa không nghe, bị cha nhốt lại, đánh đập tàn nhẫn và bắt mẹ Tống Trân phải xuống ở trong chuồng trâu. Quá đau khổ và để thủ tiết với chồng, Cúc Hoa đến núi Sơn Vi định quyên sinh. Thần Sơn Tinh thấu rõ tình cảnh, hóa phép thành mãnh hổ sang nước Tần để đưa thư của Cúc Hoa cho chồng. Tống Trân dâng bức thư ấy lên vua Tần, nhà vua cho chàng về nước trước kỳ hạn.

Bấy giờ, thời gian ba năm ở rể của Đình Trưởng cũng đã hết, cha Cúc Hoa bèn tổ chức đám cưới thật linh đình. Giờ phút cuối, Cúc Hoa định quyên sinh thì Tống Trân xuất hiện, đám cưới tan vỡ. Mẹ con, chồng vợ gặp lại nhau xiết bao mừng tủi, còn cha Cúc Hoa thì bị vạch mặt nhục nhã.

Quá thương yêu Tống Trân, công chúa nước Tần xin với vua cha sang nước Việt để gặp chàng. Ra đến biển, thuyền gặp bão lớn, công chúa bị sóng đánh trôi dạt vào bờ, được hươu nai cứu sống rồi nuôi nấng. Tống Trân đi săn trong rừng gặp công chúa nước Tần rồi đưa nàng về nhà. Cúc Hoa vui lòng để Tống Trân cưới công chúa làm vợ thứ.)

Câu 1. Xác định đề tài của đoạn trích.

Câu 2. Xác định người kể chuyện trong đoạn trích trên.

Câu 3. Chỉ ra biện pháp tu từ trong hai câu thơ:

     “Một ngày ba bữa chẳng rời,

Nuôi thầy, nuôi mẹ lại nuôi cả chồng”

Câu 4. Chủ đề của đoạn trích là gì?

Câu 5. Cúc Hoa mong muốn điều gì ở Tống Trân qua bốn câu thơ sau?

“Một mai, có gặp rồng mây

Bảng vàng may được tỏ bày họ tên

Trước là sạch nợ bút nghiên

Sau là thiếp cũng được yên lòng này”.

Câu 6. Nhận xét về cách sử dụng ngôn ngữ trong bốn câu thơ:

“Mẹ chồng thấy dâu thảo hiền

Đôi hàng nước mắt chảy liền như tuôn.

Khó nghèo có mẹ có con,

Ít nhiều gạn sẻ⁽¹⁾vẹn tròn cho nhau”

Câu 7. Anh /chị có đồng tình với việc Cúc Hoa nhận thiệt thòi, gánh vác mọi chuyện trong gia đình không? Vì sao?

Câu 8. Qua văn bản, anh/ chị cảm nhận như thế nào về số phận của người phụ nữ trong xã hội phong kiến.

VIẾT (4,0 điểm): Từ đoạn trích trong phần Đọc hiểu, anh/chị hãy viết một bài văn nghị luận phân tích giá trị đặc sắc về nội dung và nghệ thuật của đoạn truyện thơ trên.