ĐỀ BÀI
ĐỌC HIỂU (6,0 điểm)
Đọc đoạn trích sau và thực hiện các yêu cầu nêu ở dưới:
Đời tôi, đi đây đó đã nhiều, nhưng lại rất hiếm dịp được thấy Hà Nội. Chỉ một lần thuở bé, rồi một lần hồi chiến tranh, và mấy năm sau này thêm đôi lần nữa. Thành thử, ở Hà Nội, ngoài hồ Hoàn Kiếm với cầu Long Biên, tôi chỉ đại khái biết một ngôi nhà là nhà ga Hàng Cỏ và một con đường là đường xe điện. Nhưng, mặc dù như vậy, mỗi khi nhắm mắt lại nhìn sâu vào những nẻo đường của ký ức, bao giờ tôi cũng thấy hiện lên, tuy rất đỗi mơ hồ, bóng dáng của Hà Nội phố xá. Cái thành phố sâu thẳm, xa lạ, chẳng chút thân thuộc ấy, từ lâu lắm rồi đã lẳng lặng ăn vào đời tôi như là một trong những miền đất thân yêu nhất, dẫu rằng đấy là một tình thân yêu tưởng như không đâu, một duyên nợ hầu như vô cớ. Không hẳn là một nỗi niềm mà chỉ là bâng quơ một cảm giác, không thành một câu chuyện mà chỉ như là một nốt sầu còn vương lại của thời trai trẻ chiến tranh, một thời tuổi trẻ đã hoàn toàn mai một nhưng dư âm vọng suốt đời. Như tiếng mưa rơi. Như tiếng gió lùa. Như tiếng lá rụng. Mà không bao giờ quên.
Từ bấy tới nay, thời gian mất đi đã hai chục năm tròn. Hà Nội thuở đó với Hà Nội bây giờ có lẽ đã như là một trời một vực.
Ngày ấy, từ mặt trận Quảng Trị, tôi lái xe đưa chỉ huy sư đoàn ra họp Bộ tư lệnh đang đóng ở rìa thủ đô. Khi chúng tôi ra tới nơi, thành phố đang ngất trời bom đạn. Đây thực sự là cuộc đụng đầu sống mái, một trận quyết chiến vì lẽ mất còn. Giữa huống cảnh chung nước sôi lửa bỏng như thế, chẳng dám màng gì một chuyến về quê, tôi chỉ xin được rảo vào phố để rải non chục lá thư của anh em đồng đội người Hà Nội đã gửi gắm. Tôi muốn trao thư tận tay các gia đình, để có thể nhận được ngay hồi âm mang ngược vào đơn vị cho lính ta sướng. Lựa ngày Nô-en, cấp trên thuận cho tranh thủ. Hạn đến 0 giờ phải trở về trình diện.
Tôi vào thành phố, dưới mưa chiều. Mưa phùn mùa đông buồn bã. Mái nhà, lòng đường, vòm cây một mầu thẫm ướt. Xe cộ phóng rất nhanh, người đi bộ gấp bước. Mặc dù không biết phố nào vào với phố nào, lại ôm trong mình những chín lá thư, nhưng thoạt đầu tôi nghĩ không việc gì phải lo. Chỉ cần hỏi tới một địa chỉ, rồi từ đấy lần lượt nhờ người ở địa chỉ trước đưa mình đến địa chỉ sau. Không dè, rốt cuộc, cả chín lá thư tôi đều phải lùa vào phòng qua khe cửa. Ngày hôm ấy, dường như cả Hà Nội đã khoá trái cửa, bỏ nhà đấy mà đi.
Xong được lá thư chót, trời đã tối sầm. Phố dài vắng ngắt ngâm mình trong mưa, tù mù những vùng đèn đường. Tôi hỏi được về Vọng. Một anh dân phòng diện ủng, vận áo tơi bạt, tận tình dẫn tôi đi một đoạn khá xa đường. Đến ngã ba nọ, trước khi chia tay, anh chỉ xuống cặp ray đường tầu điện chạy sát vỉa hè và bảo tôi cứ bám theo đó mà đi là đến. Sụp mũ cối xuống, dựng cổ áo lên, tôi lần sâu vào trong màn mưa phùn mờ mỏng dưới trời đêm lạnh buốt. Hai vệt ray loáng ướt, chẳng khác nào một lối mòn độc đạo xuyên qua rừng rậm nhà cửa tối đen. Thành phố chiến tranh như bên bờ vực, hun hút hoang vắng. Tôi cắm cúi bước, thui thủi, tê dại. Thăm thẳm nối nhau những chặng đường khuya không ánh sáng đèn, không một bóng bộ hành, không bóng một hàng quán. Hơi thở lạnh ngắt của đêm mưa ngấm vào tận cái dạ dày tôi trống rỗng. Các khớp xương cóng nhức cứng đơ như đang rời cả ra và rơi rụng. Cơn sốt âm ỉ từ chiến trường dâng lên dọc sống lưng, tôi sởn gai ốc, và không ngớt rùng mình. Đầu óc chậm chạp chung chiêng, đầu gối những muốn khuỵu xuống. Đi chưa được mấy đường, tôi đã bắt đầu đếm bước. Màn đêm ướt át như đông lại. Không nhìn thấy gì trước mắt, suýt nữa thì tôi đã xô người tới va mặt vào một cái đầu tầu điện đen ngòm đậu chết cứng giữa lòng đường.
Chuệnh choạng, tôi rẽ lên vỉa hè, rồi lảo đảo tấp vào dưới mái hiên một ngôi nhà. Răng va lập cập trong miệng, tôi tựa lưng vào cánh cửa đóng chặt, rồi từ từ trượt người xuống, ngồi phệt lên cái bậc tam cấp ướt đẫm hơi mưa và lạnh như một cây nước đá. Rét mướt buốt tim, tôi rên hừ hừ và rồi cũng không rên nổi nữa. Cũng không sao ghìm lại được cơn run, cứ run bắn lên, run cầm cập. Thân nhiệt của mình lúc này có lẽ chỉ còn bằng với người đang ngắc ngoải, cái đầu đã tê cóng của tôi lờ đờ nghĩ, không khéo mà khốn đến nơi rồi, không khéo mà là một cơn ác tính. Những người bị sốt rét ác tính nằm chết trên võng giữa rừng sâu, còn mình thì chết ngồi, chắc thế, và sẽ hoá thành tảng đá co ro trước cửa nhà người ta.
Trên đầu tôi, mái tôn rách nát run bần bật. Dưới vẫn mưa gió. Gió phả mưa vào tận thềm. Đã ướt lại ướt thêm một lượt nữa, tôi thở hắt, mặt mày xây xầm. Biết là cần phải dốc toàn lực bình sinh mà đứng dậy và bước đi, song hết rồi, nghị lực đã tê bại. Sinh lực xuống nhanh như mực nước trong một cái bình bị đập vỡ đáy, sự sống trong tôi xoay tròn một vòng và từ từ, lặng lẽ lật nghiêng. Đúng khi đó, sau lưng tôi, cửa kẹt mở. Tôi nghe thấy nhưng mà không ý thức được tiếng động ấy. Cơn choáng ngất gần như là một nỗi yếu mềm, một sự buông lơi, như thể một tiếng thở phào, nhẹ nhàng ru tôi ra khỏi tôi…
(Trích Khắc dấu mạn thuyền, Bảo Ninh, Nguồn https://kilopad.com/Tieu-thuyet-truyen-ngan-c197/doc-sach-truc-tuyen-khac-dau-man-thuyen-b9317)
Đề 1: Trắc nghiệm + Tự luận
Khoanh tròn vào chữ cái đứng trước phương án trả lời đúng
Câu 1. Xác định ngôi kể của truyện.
- Ngôi thứ nhất
- Ngôi thứ hai
- Ngôi thứ ba
- Kết hợp ngôi thứ nhất và ngôi thứ ba
Câu 2. Tác giả chọn điểm nhìn nào?
- Từ nhân vật tôi
- Từ anh dân phòng
- Từ cô gái Hà Nội
- Từ một người giấu mình
Câu 3. Nhân vật tôi là ai?
- Một người chiến sĩ
- Một người Hà Nội
- Một người dẫn đường
- Một người lao công
Câu 4. Trong đoạn trích, bức tranh Hà Nội được miêu tả vào thời gian nào?
- Một chiều thu
- Một chiều đông
- Một chiều xuân
- Một chiều hè
Câu 5. Vì sao người lính bị ốm và thiếp đi trên hè phố?
- Tuy đi đây đi đó nhiều, nhưng anh lính rất hiếm khi tới Hà Nội.
- Anh muốn trao tận tay thư cho gia đình đồng đội của mình
- Nhận nhiệm vụ lái xe đưa chỉ huy sư đoàn ra họp ở thủ đô.
- Anh đội mưa, chịu cái rét lạnh buốt của mùa đông để đưa thư.
Câu 6. Câu văn nào sau đây sử dụng biện pháp tu từ chêm xen?
- Trên đầu tôi, mái tôn rách nát run bần bật. Dưới vẫn mưa gió. Gió phả mưa vào tận thềm
- Thành phố chiến tranh như bên bờ vực, hun hút hoang vắng. Tôi cắm cúi bước, thui thủi, tê dại
- Chuệnh choạng, tôi rẽ lên vỉa hè, rồi lảo đảo tấp vào dưới mái hiên một ngôi nhà.
- Hai vệt ray loáng ướt, chẳng khác nào một lối mòn độc đạo xuyên qua rừng rậm nhà cửa tối đen
Câu 7. Dòng nào nêu đúng cảm nhận về khung cảnh Hà Nội trong câu văn sau: “Thành phố, dưới mưa chiều. Mưa phùn mùa đông buồn bã. Mái nhà, lòng đường, vòm cây một mầu thẫm ướt. Xe cộ phóng rất nhanh, người đi bộ gấp bước.”?
- Khung cảnh tĩnh lặng, đượm buồn, người đi vội vã
- Khung cảnh đẹp, lãng mạn, phố xá tấp nập.
- Bức tranh Hà Nội vào buổi chiều nên thơ, lãng mạn
- Khung cảnh gợi sự buồn, cô đơn, con người vội vã, gấp gáp.
Trả lời câu hỏi:
Câu 8 (0,5đ) Trong đoạn trích trên, Bảo Ninh đã xây dựng tình huống truyện như thế nào?
Câu 9 (1,0đ) Cảm nhận của anh/chị về vẻ đẹp của người lính lái xe trong đoạn trích trên?
Câu 10 (1,0đ) Viết đoạn văn (khoảng 5 – 7 câu) nêu suy nghĩ của anh/chị về ý nghĩa sự hi sinh thầm lặng trong cuộc sống.
Đề 2: Tự luận
Câu 1: Phong cách ngôn ngữ của đoạn trích?
Câu 2: Xác định ngôi kể và điểm nhìn nghệ thuật trong đoạn trích? Tác dụng?
Câu 3: Đoạn văn :“Thành phố, dưới mưa chiều. Mưa phùn mùa đông buồn bã. Mái nhà, lòng đường, vòm cây một mầu thẫm ướt. Xe cộ phóng rất nhanh, người đi bộ gấp bước” sử dụng biện pháp tu từ nào? Gợi cho anh/chị suy nghĩ gì về hình ảnh Hà Nội?
Câu 4: Nêu và nhận xét tình huống truyện trong đoạn trích?
Câu 5: Cảm nhận của anh/chị về vẻ đẹp hình tượng nhân vật người lính trong đoạn trích?
Câu 6: Anh/chị rút ra thông điệp nào sau khi đọc hiểu trích đoạn trên?
- LÀM VĂN (4,0 điểm)
Anh/chị hãy viết bài văn (khoảng 500 chữ) phân tích và đánh giá nội dung đoạn trích ở phần đọc hiểu.
HƯỚNG DẪN ĐÁP ÁN CHI TIẾT
- ĐỌC HIỂU
ĐỀ 1
| Phần | Câu | Nội dung | Điểm |
| I | ĐỌC HIỂU | 6,0 | |
| 1 | A | 0,5 | |
| 2 | A | 0,5 | |
| 3 | A | 0,5 | |
| 4 | B | 0,5 | |
| 5 | C | 0,5 | |
| 6 | A | 0,5 | |
| 7 | D | 0,5 | |
| 8 | C. Người lính nhận nhiệm vụ đi đưa thư, trên đường đi thì trời mưa phùn, đêm lạnh buốt, anh lính bị ốm và rồi thiếp đi trên hè phố. | 0,5 | |
| 9 | Anh là người lính nhiệt tình, biết hy sinh lợi ích cá nhân vì đồng đội:
+ Có cơ hội về Hà Nội nhưng anh không về thăm quê, chỉ xin được “rảo vào phố để rải non chục lá thư của anh em đồng đội người Hà Nội đã gửi gắm”. * Lưu ý: Học sinh có cách diễn đạt khác nhưng vẫn đảm bảo nội dung trên, giáo viên căn cứ vào mức độ thuyết phục để cho điểm. |
1.0
|
|
| 10 | HS bày tỏ suy nghĩ về ý nghĩa của sự độ lượng bằng đoạn văn 5 – 7 câu:
– Sự hi sinh thầm lặng trong cuộc sống: những hành động, những con người dũng cảm, sẵn sàng giúp đỡ người khác từ những hành động nhỏ nhất với tình yêu thương chân thành và cũng là những con người luôn có ý thức vươn lên xây dựng một xã hội tốt đẹp. – Ý nghĩa của sự hy sinh thầm lặng + Người được chăm sóc sẽ cảm thấy được an ủi, đùm bọc, quan tâm, chia sẻ với mình cũng thật ấm lòng, là động lực giúp họ vượt qua khó khăn, nghịch cảnh. – Người chấp nhận hy sinh cũng cảm thấy hạnh phúc vì sự cho đi đã làm cho người khác hạnh phúc và tốt đẹp hơn. |
1.0
|
ĐỀ 2
Câu 1: Phong cách ngôn ngữ: Nghệ thuật
Câu 2:
– Ngôi xưng thứ nhất “tôi“: khiến câu chuyện chân thực hơn, người lính có thể len lỏi sâu vào ngóc ngách tâm tư sâu kín của nhân vật khác để bộc lộ tình cảm, đánh giá.
– Tác phẩm lấy điểm nhìn của nhân vật tôi đồng thời là người lính để bộc bạch, giãi bày những tâm trạng, nỗi niềm về cuộc đời, chiến tranh, về một thời tuổi trẻ.
Câu 3: Đoạn văn :“Thành phố, dưới mưa chiều. Mưa phùn mùa đông buồn bã. Mái nhà, lòng đường, vòm cây một mầu thẫm ướt. Xe cộ phóng rất nhanh, người đi bộ gấp bước”
– Biện pháp liệt kê, điệp cấu trúc
– Khung cảnh Hà Nội gợi sự buồn, cô đơn, con người vội vã, gấp gáp.
Câu 4: Tình huống truyện: Người lính nhận nhiệm vụ đi đưa thư, trên đường đi thì trời mưa phùn, đêm lạnh buốt, anh lính bị ốm và rồi thiếp đi trên hè phố.
– Tình huống éo le, thử thách, kết cấu truyện lồng trong truyện những mảng hồi ức xen kẽ giữa hiện tại – quá khứ – hiện tại, tất cả đồng hiện, tình tiết kịch tính cũng góp phần bộc lộ phẩm chất nhân vật, truyền tải chủ đề của tác phẩm để nhân vật bộc lộ tính cách.
Câu 5: Người lính không tên trong tác phẩm “Khắc dấu mạn thuyền” là một hình tượng tuyệt đẹp về anh bộ đội cụ Hồ, người lính giải phóng với vẻ đẹp của sự kiên trung, bất khuất, anh dũng, quả cảm.
Câu 6: Anh/chị rút ra thông điệp nào sau khi đọc hiểu trích đoạn trên?
– Tác phẩm ca ngợi vẻ đẹp tình người trong chiến tranh, sự hy sinh vì nhau của cả dân tộc.
Tình người còn mãi với thời gian.
Không có gì quý hơn độc lập tự do.
– Trong cuộc sống, chúng ta cần vượt lên trên những suy nghĩ ích kỉ, tầm thường để hướng tới sự, nhiệt tình thậm chí là hi sinh thầm lặng. Chính thái độ nhiệt tình, hi sinh thầm lặng của chúng ta sẽ khiến cho những người người mắc sai lầm tự thấy xấu hổ và quay đầu sửa chữa.
- LÀM VĂN
DÀN Ý THAM KHẢO
| Mở bài
Giới thiệu tác giả Bảo Ninh: + Là người kiệm lời, ít bộc lộ tình cảm nhưng ông là người có trái tim nhạy cảm và ấm nồng. Giới thiệu tác phẩm, đoạn trích: – “Khắc dấu mạn thuyền” của nhà văn Bảo Ninh là một trong những tác phẩm văn học nổi tiếng về đề tài chiến tranh Việt Nam. – Trong đoạn trích, nhân vật “tôi” là một người lính trẻ đã từng chiến đấu ở Quảng Trị, được cấp trên cho phép vào Hà Nội để gửi thư cho các gia đình của anh em đồng chí. Đoạn trích đã để lại nhiều ấn tượng sâu sắc cho người đọc, về vẻ đẹp tình người trong chiến tranh, sự hy sinh vì nhau của cả dân tộc. Thân bài * Khái quát qua nội dung, ý nghĩa tác phẩm: – Truyện kể về nhân vật tôi, anh đã đi đây đi đó rất nhiều, nhưng lại rất hiếm dịp thấy Hà Nội. Có một chuyến đi khiến anh nhớ mãi kí ức về Hà Nội. Ngày ấy, từ mặt trận Quảng Trị, anh đưa cán bộ ra thủ đô công tác, tiện anh vào thành phố chuyển mấy bức thư đồng đội anh gửi về cho tay gia đình. Tuy không biết đường đi, lang thang dưới mưa chiều, anh chuyển xong được lá thư chót, trời đã tối sầm. Cái lạnh buốt của mùa đông với cơn mưa phùn bất chợt khiến cơn sốt của anh trở lại, anh ngất đi. – Tình huống éo le, thử thách, kết cấu truyện lồng trong truyện những mảng hồi ức xen kẽ giữa hiện tại – quá khứ – hiện tại, tất cả đồng hiện, tình tiết kịch tính cũng góp phần bộc lộ phẩm chất nhân vật, truyền tải chủ đề của tác phẩm để nhân vật bộc lộ tính cách. – Người lính không tên trong tác phẩm “Khắc dấu mạn thuyền” là một hình tượng tuyệt đẹp về anh bộ đội cụ Hồ, người lính giải phóng với vẻ đẹp của sự kiên trung, bất khuất, anh dũng, quả cảm. * Phân tích, đánh giá nội dung đoạn trích * Bức tranh Hà Nội: Khung nền cho hình tượng nhân vật trung tâm * Hình ảnh người lính: Nhân vật trung tâm – Vẻ đẹp hình tượng: + Là một người có tình cảm sâu sắc với Hà Nội, dù anh ta không phải là người Hà Nội và chỉ vào thành phố vài lần. + Anh ta đã chịu đựng những khổ cực và nguy hiểm của chiến tranh, nhưng không hề than phiền hay oán trách. – Anh đội mưa, chịu cái rét lạnh buốt của mùa đông để đưa thư. Cuối cùng anh bị sốt, ngất ngay trên đường đi. – Người lính trong đoạn trích là một người bị xa lánh và ghẻ lạnh bởi xã hội. Anh không được chào đón hay tiếp đãi bởi người dân Hà Nội, mà chỉ được một anh dân phòng dẫn đường. – Anh cũng không được tham gia vào cuộc sống của thành phố, mà chỉ là một kẻ qua đường. Anh không biết gì về lịch sử hay văn hóa của Hà Nội, chỉ biết hai điểm là hồ Hoàn Kiếm và cầu Long Biên. + Anh là người lính nhiệt tình, biết hy sinh lợi ích cá nhân vì đồng đội: – Anh đã tôn trọng và tuân thủ quyết định của cấp trên, không lợi dụng thời gian vào Hà Nội để làm việc riêng. * Nhận xét , đánh giá về nghệ thuật của đoạn trích – Điểm nhìn trần thuật mang tính chân thực, gần gũi. * Thông điệp mà tác giả gửi gắm qua nhân vật: Trong cuộc sống, chúng ta cần vượt lên trên những suy nghĩ ích kỉ, tầm thường để hướng tới sự, nhiệt tình thậm chí là hi sinh thầm lặng. Chính thái độ nhiệt tình, hi sinh thàm lặng của chúng ta sẽ khiến cho những người người mắc sai lầm tự thấy xấu hổ và quay đầu sửa chữa. Kết bài – , “Khắc dấu mạn thuyền” là một đoạn trích mang tính lãng mạn cao, cho ta thấy được giá trị của tình yêu và sự quan tâm đối với đồng bào trong cuộc sống. – Đoạn trích này cũng dẫn chúng ta suy nghĩ về cuộc đời như một con thuyền trôi dạt. Cuộc sống có nhiều sóng gió, những cung đường rẽ nhiều đường, nhưng tình yêu thương vĩnh cửu như chiếc thuyền vững chãi trên biển và điều đó thật sự quan trọng trong cuộc sống của chúng ta. |
BÀI VIẾT THAM KHẢO
Puskin đã khẳng định: “Cây cỏ sống được là nhờ ánh sáng, chim muông sống được là nhờ tiếng ca, một tác phẩm sống được là nhờ tiếng lòng của người cầm bút“. Bằng những trải nghiệm của một người lính, cảm xúc nhân văn của người nghệ sĩ, Bảo Ninh với Khắc dấu mạn thuyền đã để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc. Qua hình tượng nhân vật “tôi”, đoạn trích đã để lại nhiều ấn tượng sâu sắc cho người đọc, về vẻ đẹp tình người trong chiến tranh, sự hy sinh vì nhau của cả dân tộc.
Là nhà văn trưởng thành trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, Bảo Ninh được mệnh danh là một trong những tác giả đem văn học Việt Nam ra thế giới. Với tính cách kiệm lời, ít bộc lộ tình cảm nhưng ông là người có trái tim nhạy cảm và ấm nồng. Chiến tranh và hậu chiến tranh là đề tài bao trùm trong sáng tác của nhà văn. Ông khai thác đề tài này từ hoài niệm, suy ngẫm của người trong cuộc khi bước ra khỏi cuộc chiến để cho thấy những khó khăn, phức tạp của đời sống cùng những tổn thất, mất mát mà nó để lại. “Khắc dấu mạn thuyền” của nhà văn Bảo Ninh là một trong những tác phẩm văn học nổi tiếng về đề tài chiến tranh Việt Nam.
Trước tiên, phải nói rằng Bảo Ninh đã tạo nên cái nền khung cho nhân vật xuất hiện đậm chất bi tráng: Hình ảnh của Hà Nội năm kháng chiến. Một chiều đông, trời Hà Nội mưa phùn, đường xá vắng lặng, “Thành phố, dưới mưa chiều. Mưa phùn mùa đông buồn bã. Mái nhà, lòng đường, vòm cây một mầu thẫm ướt. Xe cộ phóng rất nhanh, người đi bộ gấp bước”. “Hà Nội im ắng, vắng lặng đến vậy, dường như cả Hà Nội đã khóa trái cửa, bỏ nhà đấy mà đi“. Khung cảnh gợi sự buồn, cô đơn, con người vội vã, gấp gáp. Nhà văn mang nặng trong mình tình yêu cuộc sống và nhất là tình yêu thương con người, người Hà Nội. Tình yêu này của người nghệ sĩ vừa là một niềm hân hoan say mê, vừa là một nỗi đau đớn, khắc khoải, một mối quan hoài thường trực về số phận, hạnh phúc của những người con đất thủ đô trong những năm kháng chiến. Vài nét phác thảo rất đặc trưng, nhẹ nhàng, Hà Nội hiện lên trong tình yêu của Tôi, của Bảo Ninh, bảo sao chưa đến chưa qua nhưng anh lính vẫn muốn thăm Hà Nội, càng có động lực để chiến đấu và chiến thắng. Thiết nghĩ, cầm giữ cái tình yêu ấy trong mình, nhà văn mới có khả năng cảm thông sâu sắc với những nỗi đau khổ, bất hạnh của người đời, giúp họ có thể vượt qua những khủng hoảng tinh thần và đứng vững được trước cuộc sống.
Đoạn trích “Khắc dấu mạn thuyền“ là câu chuyện với ngôi kể thứ nhất, được khởi nguồn từ mạch hồi tưởng của người chiến sĩ khi anh có dịp trở lại Hà Nội sau hơn 20 năm, sau ngày chiến tranh kết thúc. Lúc này Hà Nội với anh thật xa lạ, sâu thẳm nhưng chẳng biết tự bao giờ trong tiềm thức, Hà Nội của 20 năm về trước – cái dạo mà Hà Nội chưa phát triển như bây giờ, khi anh vẫn đương độ xuân thì là một miền ký ức đau khổ nhưng vô cùng tươi đẹp, miền ký ức để anh nhớ mãi không thể nào quên. “Tình huống là một lát cát của sự sống, là một sự kiện diễn ra có phần bất ngờ nhưng cái quan trọng là sẽ chi phối nhiều điều trong cuộc sống con người” (Nguyễn Minh Châu). Trong đoạn trích, tác giả đã tạo nên tình huống éo le, nhiều phép thử cho nhân vật. Nhân vật “tôi” là một người lính trẻ đã từng chiến đấu ở Quảng Trị, được cấp trên cho phép vào Hà Nội để gửi thư cho các gia đình của anh em đồng chí. Anh đã đi đây đi đó rất nhiều, nhưng lại rất hiếm dịp thấy Hà Nội. Có một chuyến đi khiến anh nhớ mãi kí ức về Hà Nội. Ngày ấy, từ mặt trận Quảng Trị, anh đưa cán bộ ra thủ đô công tác, tiện anh vào thành phố chuyển mấy bức thư đồng đội anh gửi về cho tay gia đình. Tuy không biết đường đi, lang thang dưới mưa chiều, anh chuyển xong được lá thư chót, trời đã tối sầm. Cái lạnh buốt của mùa đông với cơn mưa phùn bất chợt khiến cơn sốt của anh trở lại, anh ngất đi. Tình huống éo le, thử thách, kết cấu truyện lồng trong truyện những mảng hồi ức xen kẽ giữa hiện tại – quá khứ – hiện tại, tất cả đồng hiện, tình tiết kịch tính cũng góp phần bộc lộ phẩm chất nhân vật, truyền tải chủ đề của tác phẩm để nhân vật bộc lộ tính cách.
Là một người có tình cảm sâu sắc với Hà Nội, dù anh ta không phải là người Hà Nội và chỉ vào thành phố vài lần. Anh ta đã chịu đựng những khổ cực và nguy hiểm của chiến tranh, nhưng không hề than phiền hay oán trách. Anh đội mưa, chịu cái rét lạnh buốt của mùa đông để đưa thư. Cuối cùng anh bị sốt, ngất ngay trên đường đi. Người lính trong đoạn trích là một người bị xa lánh và ghẻ lạnh bởi xã hội. Anh không được chào đón hay tiếp đãi bởi người dân Hà Nội, mà chỉ được một anh dân phòng dẫn đường. Anh cũng không được tham gia vào cuộc sống của thành phố, mà chỉ là một kẻ qua đường. Anh không biết gì về lịch sử hay văn hóa của Hà Nội, chỉ biết hai điểm là hồ Hoàn Kiếm và cầu Long Biên. Anh là người lính nhiệt tình, biết hy sinh lợi ích cá nhân vì đồng đội. Có cơ hội về Hà Nội nhưng anh không về thăm quê, chỉ xin được “rảo vào phố để rải non chục lá thư của anh em đồng đội người Hà Nội đã gửi gắm”. Anh đã tôn trọng và tuân thủ quyết định của cấp trên, không lợi dụng thời gian vào Hà Nội để làm việc riêng. Anh muốn trao tận tay thư cho gia đình đồng đội của mình “Tôi muốn trao thư tận tay các gia đình để có thể nhận được ngay thư hồi âm mang ngược vào đơn vị cho linh ta sướng”. Dù không biết đường đi Hà Nội, cầm trên tay chín lá thư, nhưng nhờ sự nhiệt tình, anh không lo nghĩ nhiều, ung dung, vui vẻ bước đi. Người lính trong đoạn trích là một người có nhân cách cao đẹp và đáng kính. Anh đã hy sinh tuổi trẻ và máu xương để bảo vệ Tổ quốc và đồng bào.
Hình tượng con người vô danh trong tác phẩm thường được các nhà văn xây dựng một cách chỉn chu, có số phận, có cá tính, tâm lý và đôi khi hội tụ đầy đủ mọi phẩm hạnh. Tuy nhiên nhà văn không định danh, và vì không định danh nên nhân vật mãi mãi là những ám ảnh day dứt trong tâm hồn bạn đọc (Mạc Ngôn). Người lính không tên trong tác phẩm “Khắc dấu mạn thuyền” là một hình tượng tuyệt đẹp về anh bộ đội cụ Hồ, người lính giải phóng với vẻ đẹp của sự kiên trung, bất khuất, anh dũng, quả cảm. Như vậy, qua đoạn trích “Khắc dấu mạn thuyền”, nhà văn Bảo Ninh đã khắc họa một hình ảnh người lính rất sống động và chân thực. Đó là một hình ảnh bi tráng và lãng mạn, mang đậm dấu ấn của chiến tranh Việt Nam. Đó cũng là một hình ảnh gợi cho chúng ta nhiều suy nghĩ và cảm xúc về cuộc sống con người trong hoàn cảnh khốc liệt của lịch sử.
Với điểm nhìn trần thuật mang tính chân thực, gần gũi, nhà văn đã ặt nhân vật vào tình huống truyện éo le bộc lộ rõ cá tính và phẩm chất của nhân vậy đồng thời thể hiện sự khéo léo của mình. Một lối quan sát tinh tế, nhạy cảm về bức tranh, con người Hà Nội, đoạn truyện giàu chất thơ, mang hơi thở thời đại. Thông điệp mà tác giả gửi gắm qua nhân vật: Trong cuộc sống, chúng ta cần vượt lên trên những suy nghĩ ích kỉ, tầm thường để hướng tới sự, nhiệt tình thậm chí là hi sinh thầm lặng. Chính thái độ nhiệt tình, hi sinh thàm lặng của chúng ta sẽ khiến cho những người người mắc sai lầm tự thấy xấu hổ và quay đầu sửa chữa.
“Khắc dấu mạn thuyền” là một đoạn trích mang tính lãng mạn cao, cho ta thấy được giá trị của tình yêu và sự quan tâm đối với đồng bào trong cuộc sống. Bảo Ninh cũng dẫn chúng ta suy nghĩ về cuộc đời như một con thuyền trôi dạt. Cuộc sống có nhiều sóng gió, những cung đường rẽ nhiều đường, nhưng tình yêu thương vĩnh cửu như chiếc thuyền vững chãi trên biển và điều đó thật sự quan trọng trong cuộc sống của chúng ta.
