Đề minh họa chuẩn môn Ngữ Văn 2020 theo hướng tinh giản – Đề số 5

ĐỀ SỐ 5 – (GIANG 02)

Môn thi: NGỮ VĂN

Thời gian làm bài: 120 phút, không kể thời gian phát đề

“hình mẹ hiện về năm khốn khó”;“Mẹ gánh gồng xộc xệch hoàng hôn”; “Ngô hay khoai còn ở phía mẹ về…”; “vuông đất mẹ nằm lưng núi quê hương”.

– Thí sinh chỉ ra được dưới 03 từ ngữ, hình ảnh.

– Thí sinh chỉ ra được từ 03 từ ngữ, hình ảnh trở lên.

0,25

0,50

Đã có lần con khóc giữa chiêm bao

Khi hình mẹ hiện về năm khốn khó

– Hình ảnh người mẹ nghèo khổ, tảo tần trong những năm khốn khó để nuôi con nên người hiện về đã khiến người con khóc giữa chiêm bao ;

– Mẹ không chỉ hiện trong chiêm bao mà luôn thường trực trong tâm trí của nhà thơ.

-Tâm tư, tình cảnh dành cho mẹ  không chỉ là yêu thương, kính trọng, biết ơn mà hơn hết là sự đau xót, bứt dứt, thấm thía khi hoài niệm về mẹ trong những năm tháng khó khăn, nghèo đói để mưu sinh và nuôi con, xây dựng hạnh phúc gia đình.

0,25

0,25

0,50

Thí sinh tự chọn điều ám ảnh nhất khi đọc đoạn thơ và phải lí giải vì sao lại ám ảnh như vậy. Ám ảnh chọn lựa và lí giải sao cho hợp lí, không vi phạm chuẩn mực đạo đức và pháp luật. Sau đây là vài gợi ‎ý :

– Vẻ đẹp của người mẹ nghèo khổ suốt đời, tần tảo, chịu thương chịu khó trong cuộc mưu sinh để nuôi con nên người

– Hãy là người con ngoan luôn yêu kính, hiếu thảo với mẹ để không phải hối tiếc, ân hận về sau khi mẹ không còn.

– Hạnh phúc nhất của đời con là có mẹ trên đời;

– Tình mẫu tử là tình cảm thiêng liêng, xúc động nhất trong tình cảm của con người.

….

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận về một vấn đề đời sống con người: ý nghĩa của việc yêu thương, hiếu kính cha mẹ.

0,25

– Yêu thương, hiếu kính cha mẹ đem đến niềm vui, hạnh phúc và ý nghĩa cuộc sống cho cha mẹ, cũng là hạnh phúc của chính con cái; là tiếp thêm sức mạnh, động lực, niềm tin để mỗi người con có thể vượt qua khó khăn, cạm bẫy, hoàn thiện nhân cách; góp phần nhân rộng, khơi sâu truyền thống yêu thương, đạo nghĩa của dân tộc, của nhân loại. Hơn nữa yêu thương, hiếu kính cha mẹ bằng tất cả những gì mình có trong đời sống thực tại sẽ không phải ân hận, tiếc nuối, đau đớn về sau khi cha mẹ không còn. (HS đưa ra được một vài dẫn chứng)

0,25

Việc yêu thương, hiếu kính với cha mẹ  là quyền và trách nhiệm của mỗi người. Sự có mặt của cha mẹ còn sống trong cuộc đời ta là một phúc duyên. Chúng ta nên có những lời nói, cử chỉ, việc làm thể hiện tình yêu thương, lòng hiếu thảo để cha mẹ có thể nghe được, thấy được, được vui vẻ, hạnh phúc cùng con cái lúc sinh thời. Đừng đợi khi có dư đủ vật chất và thời gian mới nghĩ đến ân tình của cha mẹ và muốn báo đáp. Bởi thời gian không đợi chờ ai, nhất là quỹ thời gian của mẹ cha.

Có cách diễn đạt sáng tạo, thể hiện suy nghĩ sâu sắc, mới mẻ về vấn đề nghị luận.

– Bài thơ ra đời vào năm 1948 in trong tập “Mây đầu ô” là bài thơ tiêu biểu nhất của thơ ca kháng chiến chống Pháp. Bài thơ có giá trị nội dung và nghệ thuật đặc sắc mà tiêu biểu là đoạn thơ thứ 3. Bao trùm đoạn thơ là vẻ đẹp của hình tượng người lính Tây Tiến.

0,25

Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc

                                      Quân xanh màu lá dữ oai hùm

Tôi với anh biết từng cơn ớn lạnh

                                     Sốt run người vừng trán đẫm mồ hôi

(Chính Hữu)

Nét vẽ chân dung ngoại hình, rất gân guốc lạ hóa nhưng là cái gân guốc lạ hóa bắt nguồn từ hiện thực đến từng chi tiết. Hiện thực được khúc xạ qua bút pháp lãng mạn Quang Dũng trở thành cách nói mang khẩu khí lính Tây Tiến, có cái gì dữ dội, ngang tàng, cứng cỏi.

-> “Không mọc tóc” là cách nói ngang tàng rất lính, hóm hỉnh vui đùa với khó khăn gian khổ của mình- cách nói rất chủ động chứ không phải là cái bị động tóc không thể mọc vì sốt rét.

-> Mặt khác cái hào hùng còn hiện lên qua cách dùng từ Hán Việt “Đoàn binh”. Chữ “đoàn binh” chứ không phải là đoàn quân đã gợi lên vẻ đẹp mạnh mẽ lạ thường,  trong đó có dáng dấp của “Quân đi điệp điệp trùng trùng” trong thơ Tố Hữu, của “Tam quân tì hổ khí thôn ngưu” (Sức mạnh ba quân nuốt trôi trâu) trong thơ Phạm Ngũ Lão.

-> Thêm nữa là ba chữ “dữ oai hùm” gợi lên dáng vẻ oai phong lẫm liệt, oai của chúa sơn lâm. Qua đó ta thấy người lính Tây Tiến vẫn mạnh mẽ làm chủ tình hình, làm chủ núi rừng, chế ngự mọi khắc nghiệt xung quanh, đạp bằng mọi gian khổ.

-> Đồng thời thủ pháp nghệ thuật đối lập giữa ngoại hình ốm yếu và tâm hồn bên trong đã làm nên khí chất mạnh mẽ, hào hùng của người lính.

Mắt trừng gửi mộng qua biên giới

Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm

– Nhưng đôi mắt trừng ấy còn “gửi mộng qua biên giới” gợi lên một liên tưởng đẹp, chất chứa vẻ đẹp hào hoa, lãng mạn. Đó là đôi mắt có tình, đôi mắt thao thức của tâm hồn nhớ về quê hương Hà Nội, về một dáng kiều thơm trong mộng mơ của người lính trẻ. Với ý nghĩa ấy ta thấy, người lính Tây Tiến không chỉ thường trực “cái tôi chiến sĩ” ( là lòng yêu nước, căm thù giặc, đối mặt với gian khổ, mất mát, thiếu thốn, …) mà giữa chiến trường khốc liệt ấy trái tim họ vẫn có những giây phút riêng tư rung động, nhớ nhung về vẻ đẹp của Hà Nội. Đặc biệt là những cảm xúc ngọt ngào ngát tươi tình bạn, tình yêu dành cho thiếu nữ Hà Thành kiều diễm, thướt tha (dáng kiều thơm).

– Có một thời người ta hiểu rằng câu thơ này mang mộng tiểu tư sản quá nhiều làm giảm đi chất chiến đấu. Nhưng sự trải nghiệm lịch sử đã trả lại cái quý giá nguyên vẹn cho câu thơ. Đó là hào hao Tây Tiến, là bay bổng lãng mạn Tây Tiến, cũng là sức mạnh Tây Tiến. Chính nỗi nhớ Hà Thành, nỗi nhớ “dáng kiều thơm” ấy đã làm tăng thêm sức mạnh cho họ, thúc giục họ tiến về phía trước.

Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh

– Và không chỉ mang tinh thần thời đại của “đoàn vệ quốc quân” tự nguyên dâng hiến “bảo tồn sông núi” thà chết không lùi, người lính Tây Tiến còn mang cả cái tinh thần “nhất khứ bất phục phản” của những người chinh phu tráng sĩ thời xưa.

“Rải rác biên cương mồ viễn xứ”

Và

“Áo bào thay chiếu anh về đất

Sông Mã gầm lên khúc độc hành”

-> Hình ảnh “áo bào thay chiếu” cũng là một cách sang trọng hóa sự hy sinh của họ. Những người lính ngã xuống chiến trường đều là những chiến tướng thuở xưa rực rỡ với chiếc áo bào. Từ Hán Việt “áo bào” trong cụm từ “áo bào thay chiếu” cùng cách nói tránh, nói giảm “về đất” đã giúp nhà thơ sang trọng hóa cái chết của đồng đội. Cái chết sang trọng này mới tương xứng với tất cả các chi tiết về ngoại hình, nội tâm và lí tưởng của người lính.

Và như thế, cái bi đã bị át đi hoàn toàn bởi cái tráng của bản chất sự việc. Đó là những người lính hy sinh vì lí tưởng, khát vọng cao đẹp “quyết tử để Tổ quốc quyết sinh”.

Sông Mã gầm lên khúc độc hành

Con sông Mã xuất hiện ở đầu bài thơ trong nỗi nhớ chơi vơi của nhà thơ thì ở đoạn thơ này sông Mã lại xuất hiện trong tiếng gầm thét dữ dội. Đó là “khúc độc hành” của thiên nhiên đang tấu lên khúc nhạc thiêng liêng, trầm hùng đưa người lính về nơi an nghỉ cuối cùng. Cái tráng của điệu kèn thiên nhiên gầm lên dữ dội, cuồn cuộn đổ về xuôi cũng đã nâng đỡ hình ảnh thơ và truyền cảm xúc bi tráng vào lòng người.

– Nghệ thuật: Cảm hứng lãng mạn và cảm hứng bi tráng bao trùm đoạn thơ. Bút pháp lãng mạn chi phối cách sử dụng từ ngữ, hình ảnh, cách diễn và thủ pháp nghệ thuật tài hoa của thi nhân: chất họa và chất nhạc hòa quyện trong khắc họa chân dung người lính; cách sử dụng ngôn từ đặc sắc: từ Hán Việt, từ tượng hình, …; biện pháp tu từ nói giảm, nói tránh; giọng điệu hào hùng, bi tráng.

– Nội dung: Đoạn thơ đã khắc dựng thành công bức chân dung người lính Tây Tiến trong nỗi nhớ “chơi vơi” về một thời gian khổ, hào hùng”: vẻ đẹp lẫm liệt, kiêu hùng, hào hoa, lãng mạn và đậm chất bi tráng.

Đoạn thơ góp phần làm nên sức sống bất hủ của bài thơ. Bà thơ “Tây Tiến” và hình tượng người lính Tây Tiến mãi mãi ngự trị trong tâm trí bạn đọc bao thế hệ.

0,25

0,25