Đề và hướng dẫn chấm HSG 11 Nam Định 2023

NAM ĐỊNH

NĂM HỌC 2022 – 2023

Môn: Ngữ văn – Lớp: 11 THPT.

Thời gian làm bài: 150  Phút.

Đề thi gồm: 02 trang.

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

NAM ĐỊNH

ĐÁP ÁN VÀ HƯỚNG DẪN CHẤM

ĐỀ THI CHỌN HỌC SINH GIỎI

NĂM HỌC 2022 – 2023

Môn: Ngữ văn – Lớp: 11 THPT.

-Ở trong môi trường tất cả mọi thứ đều thay đổi, bạn cũng thay đổi (0,75 điểm).

-Thuận theo tự nhiên thì an toàn hơn chống đối tự nhiên rất nhiều (0,75 điểm).

* Lưu ý: Trả lời sai hoặc không trả lời: Không cho điểm

– Bản sao lại từ bản có sẵn, thường được thêm các chức năng mới và hình thức mới (0,25 điểm).

– Cách nói hình ảnh chỉ chính mình – con người sau khi thay đổi: mới mẻ, ngày càng hoàn thiện bản thân; biết hòa nhập với môi trường xung quanh; có những tác động tạo sự thay đổi tích cực cho cả môi trường xung quanh, cả xã hội (0,75 điểm).

* Lưu ý:

+ Chấp nhận cách diễn đạt khác nhưng cần nêu đúng bản chất vấn đề.

+ Trả lời sai, không trả lời: không cho điểm.

-Câu trả lời là “Có” liên tục trong nhiều ngày cho thấy cuộc sống hiện tại của bạn đều “chán” – nhàm chán, đơn điệu, quẩn quanh; từ đó đặt ra tính cấp bách, sự cần thiết phải thay đổi (0,5 điểm).

-Nếu sự thay đổi là lựa chọn – nghĩa là con người có thể làm hoặc không làm, thay đổi hoặc không thay đổi cũng chẳng sao (0,5 điểm).

-Khi sự thay đổi trở thành trách nhiệm, thành điều bạn nhất định phải làm nghĩa là con người bắt buộc phải làm – phải thay đổi. Con người sẽ không được phép lựa chọn, hay chần chừ mà buộc phải làm, phải tích cực, khẩn trương thay đổi….nên sự thay đổi là tất yếu (0,5 điểm).

* Lưu ý:Chấp nhận cách diễn đạt khác nhau nhưng cần nêu đúng bản chất vấn đề.

+ Trả lời sai, không trả lời: không cho điểm.

– Học sinh bày tỏ quan điểm của bản thân: đồng tình/không đồng tình/đồng tình một phần. (0,5 điểm)

– Lí giải hợp lí, thuyết phục. (1,5 điểm)

Chấp nhận những cách lí giải khác nhau, miễn là hợp lí và thuyết phục. Dưới đây là một số định hướng:

+ Nếu đồng tình học sinh có thể lí giải: Mỗi ngày trôi qua, bản chất của cuộc sống (trong đó có mỗi chúng ta) là luôn vận động, thay đổi, luôn có những điều mới mẻ xuất hiện. Con người cần phải thay đổi tư duy, suy nghĩ của mình về thế giới rộng lớn, về cuộc đời trước mắt và về chính bản thân mình để không tách mình khỏi cuộc sống, không đi ngược lại quy luật của vũ trụ. Khi con người thay đổi tư duy, suy nghĩ là con người sẵn sàng học hỏi, tiếp thu, đón nhận những điều mới. Khi đó con người sẽ tiến hóa hơn ngày hôm trước khi tự tạo ra cho mình một cuộc đời mới, một thế giới mới, sẽ tự mình khám phá trải nghiệm cuộc đời mới nhiều thú vị.

+ Nếu không đồng tình có thể lí giải: Không phải mọi sự thay đổi về tư duy, suy nghĩ về thế giới, cuộc đời, bản thân đều mang giá trị/ ý nghĩa tích cực. Có những sự thay đổi tư duy, suy nghĩ khiến cho con người/ cuộc sống/ thế giới trở nên xấu xí, u ám hơn. Khi ấy sự thay đổi đó sẽ không thể tạo nên một sự tiến hóa vươn đến thế giới tốt đẹp hơn mà ngược lại, …

+ Nếu đồng tình một phần có thể kết hợp hai cách lí giải trên.

*Lưu ý:

+ Lí giải hợp lí, thuyết phục, sâu sắc về vấn đề: 1,5 điểm

+ Có ý thức lí giải hợp lí: 1,0 điểm

+ Có ý thức lí giải nhưng còn chung chung, sơ sài: 0,5 điểm

+ Không lí giải: không cho điểm.

HS vận dụng phối hợp các thao tác lập luận và trải nghiệm của bản thân để bày tỏ cách nhìn riêng về những điều được và mất của con người khi thay đổi một cách hợp lí, thuyết phục và sâu sắc. Dưới đây là một định hướng:

-Khi thay đổi, con người sẽ được rất nhiều thứ (1,0 điểm):

+Những trải nghiệm mới, thú vị.

+Sự năng động, sáng tạo, linh hoạt.

+Tạo ra cho bản thân khả năng thích ứng, đối phó.

+Bắt kịp với sự vận động của xã hội, không bị tụt hậu lại phía sau.

+Thay đổi giúp con người đón đầu để nắm bắt cơ hội.

+Có cơ hội được cảm nhận sự hạnh phúc của người lần đầu tiên phát hiện ra những điều thú vị mà từ trước chưa từng thấy.

…..

-Khi thay đổi, con người sẽ mất đi (1,0 điểm):

+Con người sẽ mất đi cảm giác an toàn, yên ổn.

+ Con người sẽ dễ phải đối diện với trạng thái căng thẳng, sống trong hồi hộp, thậm chí lo lắng, sợ hãi.

+ Lúc đầu sẽ gây nên những xáo trộn trong đời sống.

+ Con người có thể phải hi sinh những lợi ích trước mắt.

….

–Để thay đổi không gây nên những ảnh hưởng tiêu cực, mỗi người trước khi thay đổi hãy lập kế hoạch, chuẩn bị tâm thế sẵn sàng, trang bị những yếu tố cần thiết để thay đổi: kiến thức, kĩ năng, sức khỏe… (0,5 điểm)

– Điểm 3,5 – 4,0: Viết đoạn văn có sức thuyết phục cao, ý tứ phong phú, lập luận chặt chẽ, biết chọn lựa, khai thác dẫn chứng phù hợp. Diễn đạt tốt. Có giọng điệu riêng.

– Điểm 2,75 – 3,25: Viết đoạn văn có sức thuyết phục, biết cách lập luận để làm sáng tỏ vấn đề, đảm bảo về ý. Diễn đạt rõ ràng.

– Điểm 2,0 – 2,5: Đảm bảo cấu trúc đoạn văn, triển khai được vấn đề nghị luận nhưng ý còn hạn chế hoặc lập luận chưa thực sự thuyết phục. Còn có một vài lỗi nhỏ trong diễn đạt, chính tả.

– Điểm 0,25 – 1,75: Viết đoạn văn còn nhiều hạn chế về ý tứ, về lập luận, về diễn đạt, chính tả.

– Điểm 0: Làm sai hoặc không làm

Anh/chị hiểu ý kiến trên như thế nào? Hãy làm sáng tỏ qua bài thơ Vội vàng của Xuân Diệu.

-Nghệ thuật chỉ làm ra những vần thơ khéo léo:

+ Nghệ thuật: những yếu tố thuộc phạm trù hình thức, làm nên cái vỏ bên ngoài của văn bản thơ ca: thể loại, cấu tứ, ngôn ngữ, hình ảnh, nhạc điệu, biện pháp nghệ thuật…

+Những vần thơ khéo léo: những vần thơ đẹp, hấp dẫn bởi hình ảnh, ngôn từ, nhạc điệu… tạo hứng thú, ấn tượng ban đầu cuốn hút người đọc.

-Trái tim mới làm nên tác phẩm thi ca:

+Trái tim: cách diễn đạt hình tượng biểu hiện cho những tình cảm, cảm xúc mãnh liệt… vẻ đẹp tâm hồn của người nghệ sĩ.

+Tác phẩm thi ca: sản phẩm tinh thần của nhà thơ. Ở đây ý kiến đề cập đến những tác phẩm thơ ca chân chính, có giá trị, có sức sống mãnh liệt trong lòng độc giả, vượt qua giới hạn của thời gian, không gian; trở thành tác phẩm chung của nhân loại, của muôn đời.

-Ý kiến nhấn mạnh yếu tố tình cảm, cảm xúc của người nghệ sĩ trong sáng tác thơ ca nói riêng, văn học nói chung. Đó là yếu tố quan trọng, có ý nghĩa quyết định giá trị của tác phẩm.

-Ý kiến cũng đề cập đến vấn đề: một bài thơ hay phải hội tụ đủ hai yếu tố: “trái tim” của thi nhân và “nghệ thuật” vang vọng trong mảnh chữ. Chỉ có hình thức nghệ thuật mà không có yếu tố cảm xúc từ trái tim của thi sĩ thì không thể thành thơ giá trị; chỉ có trái tim mà không có nghệ thuật thì không thể có thơ hay được.

*Cơ sở lí luận (0,5 điểm):

-Xuất phát từ đặc trưng của thơ ca là những rung động và cảm xúc của con người trước cuộc sống được bộc lộ một cách tự nhiên, chân thành nên tình cảm, cảm xúc là yếu tố có trước, khơi nguồn cảm hứng sáng tác cho nhà thơ. Thơ là do tình sinh ra (Viên Mai), Thơ khởi phát từ lòng người ta (Lê Quý Đôn)…

-Xuất phát từ chức năng, giá trị của văn học là giáo dục tư tưởng, tình cảm, hướng con người tới vẻ đẹp Chân- Thiện- Mĩ nên thơ ca muốn lay động lòng người thì người cầm bút phải rung động mãnh liệt, có tình yêu thương hay căm giận sâu sắc… Thơ sinh ra từ nụ cười trong sáng hay những giọt nước mắt đắng cay (Ra-xun Gam-za-tôp).

-Nói đến thơ ca là nói đến một phương thức biểu đạt độc đáo. Mỗi cá nhân có một sáng tạo riêng để thể hiện những tình cảm phong phú, những góc nhìn đa chiều của con người trước cuộc sống. Là một bộ phận của nghệ thuật ngôn từ, thơ ca được cấu thành nên bởi những âm thanh, hình ảnh sinh động, đẹp đẽ nhất. Nó phải mang trong mình vẻ đẹp khiến người đọc có được sự thỏa mãn về mỹ cảm khi thưởng thức.

-Cái lớp ngôn từ bên ngoài dù đẹp đẽ đến đâu sẽ chỉ là một thứ vỏ không hồn nếu nó không chứa đựng một nội dung cao cả, gây xúc động đối với con người. Vì vậy, tác phẩm thơ ca giá trị bên cạnh những thành công về sáng tạo hình thức nghệ thuật thì yếu tố quan trọng hơn cả là cảm xúc, tình cảm chân thành, sâu sắc của nhà thơ.

Lưu ý: Nếu HS giải thích chung chung, chỉ giải thích các cụm từ mà không rút ra nội dung của cả ý kiến, không bám vào cơ sở lý luận thì cho tối đa :0,25 điểm

Học sinh có thể triển khai theo nhiều cách khác nhau để làm nổi bật vấn đề. Dưới đây là một hướng triển khai:

a,Vội vàng là những “vần thơ khéo léo” được làm nên bởi đặc sắc, độc đáo nghệ thuật (1,5 điểm):

-Thể thơ tự do, kết hợp nhuần nhị giữa mạch cảm xúc và mạch luận lí.

-Hình ảnh thơ độc đáo, giàu sức gợi hình, gợi cảm.

-Ngôn từ, cách diễn đạt mới lạ. Thủ pháp trùng điệp tạo nên sự mạnh mẽ, cuốn hút; nhiều câu thơ phá vỡ khuôn khổ cú pháp thông thường…

-Giọng điệu: khi say mê, sôi nổi; lúc nuối tiếc, xót xa.

    …

b) Song, điều làm bài thơ Vội vàng trở thành tác phẩm thi ca giá trị không chỉ ở nghệ thuật mà chính ở “trái tim” với nhiều cung bậc tình cảm, cảm xúc của nhà thơ Xuân Diệu (3,5 điểm):

-Đó là một trái tim yêu đời, ham sống: khát vọng ngông cuồng muốn đoạt quyền tạo hóa để níu giữ vẻ đẹp của trần gian; phát hiện, say sưa ca ngợi một thiên đường trên mặt đất; giục giã, cuống quýt tận hưởng cuộc sống trong từng phút, từng giây…

-Đó là một trái tim nhạy cảm, tinh tế, cô đơn trước vũ trụ và cuộc đời: cảm nhận được sự chảy trôi vô hình của thời gian; lo âu trước sự tàn phai của mùa xuân, tuổi trẻ…

-Đó là một trái tim với những tình cảm, cảm xúc sâu sắc, mới mẻ, tích cực khi ham lí giải về thế giới, con người:

+ Một triết lí nhân sinh sâu sắc về thời gian và tuổi trẻ (thời gian tuyến tính một đi không trở lại, tuổi xuân con người cũng không thắm lại hai lần).

+ Một quan niệm thẩm mĩ mới mẻ (con người là chuẩn mực của cái đẹp).

+ Một quan niệm nhân sinh đúng đắn (hạnh phúc ở ngay giữa trần gian và ngay trong hiện tại).

+ Một quan niệm sống tích cực (sống tận hưởng nhưng đồng thời phải tận hiến, mỗi phút giây trôi đi phải sống có ý nghĩa).

…

*Lưu ý: Nếu HS chỉ phân tích bài thơ chung chung, không làm rõ định hướng thì cho tối đa 2,0 điểm

5,0

-Học sinh đánh giá vấn đề nghị luận. Dưới đây là một số định hướng:

+Ý kiến trên đã nêu bật vai trò, giá trị của tình cảm, cảm xúc của nhà thơ – điều làm nên giá trị trường tồn của các tác phẩm thơ ca.

+Trong văn học nói chung, thơ ca nói riêng, những tác phẩm có giá trị luôn phải có sự thống nhất, hòa quyện nội dung và hình thức nghệ thuật. Trong đó, nội dung đóng vai trò quyết định việc lựa chọn hệ thống các phương tiện biểu hiện của người viết. Bài thơ Vội vàng thể hiện rõ nét, tiêu biểu những điều đó.

– Ý kiến cũng đề ra bài học cho người sáng tạo và người tiếp nhận:

+ Với người sáng tác: nhà thơ cần phải cảm nhận cuộc sống bằng tất cả tâm hồn nhạy cảm, tinh tế của mình để trái tim rung lên những cảm xúc mãnh liệt, chứa đựng những xúc cảm lớn lao, mang đậm những tư tưởng của thời đại… Đồng thời, nhà thơ cũng phải ý thức được sứ mệnh của người sáng tạo trong nỗ lực cách tân, tìm kiếm những hình thức nghệ thuật độc đáo để thơ ca hấp dẫn, lôi cuốn hơn với người đọc.

+ Với người tiếp nhận: Phải cảm nhận, đánh giá tác phẩm toàn diện cả về hình thức nghệ thuật và nội dung cảm xúc, tư tưởng để đồng sáng tạo với nhà văn,…

-Ý kiến không chỉ đúng với thơ mà còn đúng với các thể loại văn học khác.

– Điểm 8,0 – 10,0: Bài làm có sức thuyết phục cao, ý tứ phong phú, sâu sắc, lập luận chặt chẽ, biết chọn lựa, khai thác dẫn chứng phù hợp, biết liên hệ, so sánh, mở rộng. Diễn đạt tốt, có giọng điệu riêng.

– Điểm 7,0 – 7,75: Bài viết có sức thuyết phục, làm sáng tỏ được vấn đề, đảm bảo về ý, lập luận khá chặt chẽ. Diễn đạt rõ ràng.

– Điểm 5,0 – 6,75: Đảm bảo bố cục bài văn, triển khai vấn đề nghị luận nhưng ý còn hạn chế hoặc lập luận chưa thực sự thuyết phục. Còn có một vài lỗi nhỏ trong diễn đạt.

– Điểm 3,5 – 4,75: Bài làm còn nhiều hạn chế về ý, về lập luận, về diễn đạt.

– Điểm 0,25 – 3,25: Bài làm còn mắc quá nhiều lỗi về kiến thức, về kĩ năng, không hoàn chỉnh.

– Điểm 0: Làm sai hoàn toàn hoặc không làm bài.