Đề HSG Thơ ca bắt rễ từ lòng người, nở hoa nơi từ ngữ

HẢI DƯƠNG

Môn thi: NGỮ VĂN

Hướng dẫn chấm có 03 trang

+ Hạnh phúc như lá xanh trong mưa nắng: hạnh phúc như cây cỏ,  tràn đầy sức sống giữa nắng gió, đất trời

+ Hạnh phúc như quả thơm dịu dàng: hạnh phúc là những điều sâu lắng, bình dị; là cống hiến lặng lẽ, âm thầm

+ Hạnh phúc như sông: hạnh phúc là dòng chảy vô tận, khi cuồn cuộn, khi êm đềm

=> Quan niệm về hạnh phúc: hạnh phúc là những điều bình dị, dễ tìm, hiện hữu trong cuộc sống quanh ta.

–  “Hạnh phúc” là một trạng thái cảm xúc của con người khi được thỏa mãn một nhu cầu nào đó. Hạnh phúc là một cảm xúc bậc cao, được cho rằng chỉ có ở loài người, nó mang tính nhân bản sâu sắc và thường chịu tác động của lý trí.

0,25

+   Hạnh phúc là khát vọng, là mong muốn, là đích đến của con người trong cuộc sống. Hạnh phúc không phải lúc nào cũng cao sang, đôi khi  hạnh phúc  có được từ những điều giản dị nhất  trong cuộc sống

+ Hạnh phúc mang đến tâm trạng phấn chấn, tươi vui, nhẹ nhõm. Nó  cân bằng cảm xúc bên trong con người. Nó tạm xua đi những buồn đau, bất hạnh … trong cuộc sống.

+ Hạnh phúc cũng giúp chúng ta có thêm động lực để phấn đấu cho những dự định lớn hơn ở phía trước,  xây thêm những điều tốt đẹp cho cuộc sống …

– Bàn luận

+ Hạnh phúc là thứ mà tất cả mọi người đều có quyền được hưởng thụ nhưng không có sẵn. Hạnh phúc do chính con người tạo ra.

+  Phê phán những người sống ỷ lại, không biết trân trọng, gìn giữ hạnh phúc; những người chìm đắm trong hạnh phúc mà quên đi thực tại, kiêu ngạo, tự phụ, đánh mất mình; trông chờ hoặc theo đuổi những hạnh phúc viển vông, mơ hồ…

2,0

0,5

– Biết vun đắp hạnh phúc bằng những việc làm cụ thể, biết trân trọng, gìn giữ hạnh phúc.

 “Đừng tô vẽ một chân trời xa toàn màu hồng thắm/  Hạnh phúc vẹn nguyên giữa cuộc đời thường”

– Thơ ca bắt rễ từ lòng người: Thơ ca là tiếng nói chân thực của tình cảm. Nó được khơi nguồn, bắt rễ từ tư tưởng, cảm xúc của người nghệ sĩ.; vai trò của yếu tố tình cảm, xúc cảm trong sáng tác thơ, đến nội dung của tác phẩm văn học.

– Nở hoa nơi từ ngữ: Là ngôn từ nghệ thuật, giá trị nghệ thuật, vẻ đẹp ngôn ngữ của tác phẩm văn học.

=> Như vậy, nhận định bàn về mối quan hệ giữa nội dung và hình thức của tac phẩm nghệ thuật; về đặc trưng của văn học, đặc trưng của thơ; đề cao vai trò của yếu tố tình cảm, cảm xúc trong thơ, đồng thời yêu cầu tình cảm ấy phải được diễn tả bằng ngôn từ đẹp đẽ, giàu tính thẩm mĩ.

0, 25

+ Xuất phát từ đặc trưng của văn học: Nghệ thuật là lĩnh vực sáng tạo để phản ánh hiện thực, trong đó phản ánh tâm tư, tình cảm của chủ thể sáng tạo. Xuất phát từ đặc trưng về đối tượng, nội dung của văn học, có thể thấy: văn học không phản ánh hiện thực một cách bàng quan, lạnh lung mà bao giờ cũng gắn chặt với tình cảm, ước mơ, khát vọng…của nhà văn. Điều đó tạo nên qui luật tình cảm trong phản ánh nghệ thuật.

+ Xuất phát từ đặc trưng của thơ, đặc biệt là thơ trữ tình: tiếng nói trữ tình bao giờ cũng được bộc lộ trực tiếp, trở thành bình diện thứ nhất của sáng tác.

– Tiếng nói của tình cảm, tâm tư con người được gửi gắm trong tác phẩm nghệ thuật như thế nào?

+ Nhu cầu được giãi bày những gì chất chứa trong lòng (niềm vui, nỗi buồn…)

+ Là lời nhắn gửi, sự cảm thông; là tiếng lòng đến với tiếng lòng (tiếng nói tri âm)

+ Nghệ thuật chân chính còn chứa đựng trong nó chiều sâu của tư tưởng tiến bộ, các giá trị đối với cuộc sống, làm đẹp và phong phú hơn cho tâm hồn con người.

– Nở hoa nơi từ ngữ bởi lẽ: vẻ đẹp của tình cảm, cảm xúc trong thơ phải được kết tinh ở hình thức nghệ thuật, được biểu hiện bằng những biện pháp nghệ thuật độc đáo mà trước hết là nghệ thuật sử dụng ngôn từ.

0,5

0,25

0,25

–         Tiếng nói của tình cảm, tâm tư con người được gửi gắm trong bài thơ

–         Nghệ thuật sử dụng ngôn từ độc đáo

Ví dụ: Bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” – Thanh Hải

– Phương diện nội dung

+ Cảm hứng chủ đạo: tiếng lòng tha thiết yêu mến và gắn bó với đất nước, với cuộc đời, thể hiện ước nguyện chân thành của nhà thơ được cống hiến cho đất nước, góp một “mùa xuân nho nhỏ” của mình vào mùa xuân lớn của dân tộc.

+ Tâm trạng, cảm xúc của nhân vật trữ tình: Niềm say mê trước mùa xuân thiên nhiên tươi đẹp, đồng thời thể hiện khát vọng được công hiến hết mình để làm đẹp cho mùa xuân của đất nước của tác giả.

– Phương diện nghệ thuật

+ Thể thơ 5 chữ  gần với điệu dân ca, âm hưởng trong sáng, nhẹ nhàng, tha thiết, điệu thơ như điệu của tâm hồn, cách gieo vần liền tạo sự liền mạch của dòng cảm xúc.

+ Hình ảnh tự nhiên, giản dị, những hình ảnh giàu ý nghĩa biểu tượng. Đặc biệt, một số hình ảnh cành hoa, con chim, mùa xuân được lặp đi lặp lại và nâng cao,  tạo ấn tượng sâu sắc

+ Cấu tứ bài thơ chặt chẽ, chủ yếu dựa trên sự phát triển của hình tượng mùa xuân. Từ mùa xuân đất trời đến màu xuân đất nước và rồi cuối cùng là mùa xuân trong lòng người.

+ Giọng điệu bài thơ phù hợp với cảm xúc của tác giả. Ở đoạn đầu vui vẻ, say sưa với vẻ đẹp của mùa xuân thiên nhiên, rồi phấn chấn, hối hả trước khí thế lao động của đất nước. Và cuối cùng là trầm lắng, trang nghiêm mà thiết tha bộc bạch, tâm niệm.

– Nhận định đã đề cập đến giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật của tác phẩm. Một tác phẩm chân chính phải khởi phát từ tình cảm dạt dào của tác giả và được thể hiện bằng ngôn từ chắt lọc, trau chuốt.

– Người nghệ sĩ phải có trái tim nhạy cảm, tinh tế về khả năng lao động nghệ thuật nghiêm túc thì mới tạo được những vần thơ trác tuyệt.

–  Người đọc cần có sự tìm tòi, khám phá giá trị tác phẩm trên 2 phương diện: nội dung tư tưởng và hình thức nghệ thuật; luôn trân trọng tài năng của nhà văn.