Đề HSG 10 hội các trường chuyên duyên hải và ĐBBB 2023, THPT vùng cao Việt Bắc

TRƯỜNG PT VÙNG CAO VIỆT BẮC

 (Đề thi có 1 trang)

LẦN THỨ XIV,  NĂM 2023

ĐỀ THI MÔN: NGỮ VĂN – LỚP: 10

 (Thời gian làm bài: 180 phút, không kể thời gian giao đề)

MÔN:  NGỮ VĂN – LỚP 10    

II.Yêu cầu về kiến thức: Học sinh có nhiều cách trình bày khác nhau, song cần làm rõ những nội dung cơ bản sau

– Khi chiếc lá úa rụng là khi nó thấu hiểu đến tận cùng của sự phù du của đời sống. Khi người phụ nữ trở thành vợ là khi mối lo âu về sự tàn phai nhan sắc, nhạt phai tình cảm bắt đầu nhen nhóm, khi người đàn ông đã về già là khi tự tin vào sức mạnh và sức hấp dẫn của mình sút kém. Tình thế ấy dễ tạo cảm giác bi quan, buồn nản hoặc có thể hình thành tâm lí buông xuôi, bất mãn.

– Tất cả những lời nói mà lá, người vợ trẻ và ông già nghe được đều là những lời nói dối: cái phù du mới đẹp, yêu rồi mới phát hiện ra em đẹp, đẹp lão – hồi trai trẻ có số đào hoa. Song lời nói dối ở đây đều xuất phát từ thiện chí, động viên, an ủi người  nghe. Đó là những lời nói dối nhân ái.

– Lời nói dối là nói không đúng sự thật nhưng lời nói dối nhân ái lại là một biểu hiện của sự thấu hiểu, đồng cảm, thương yêu. Tuy là lời nói dối song rất đẹp ở cách nói và mục đích nói.

2. Bàn luận, chứng minh.

– Lời nói dối nhân ái có thể đem lại niềm vui – khác với sự giả tạo, nó là sự động viên cần thiết chứ không phải là sự lừa bịp, nó nâng đỡ con người có thể tiếp thêm sức sống chứ không phải là sự nịnh bợ xuất phát từ trong nhu cầu lợi dụng hay từ thói giả tạo tầm thường.

– Lời nói dối chỉ được coi là nhân ái khi người nói dối xác định rõ động cơ, mục đích và cách thức của những lời nói ấy. Bởi đôi khi nói điều gì không quan trọng bằng nói với mục đích gì, nói như thế nào, lúc nào và với ai. Hiểu được những điều này lời nói dối mới có tác dụng tích cực và đạt hiệu quả mong muốn.

+ Một bác sĩ nói dối người bệnh nhân ung thư đang đối mặt với cái chết sẽ giúp cho họ có thêm sức mạnh, niềm tin, lạc quan vào cuộc sống.

+ Trong vụ hỏa hoạn cháy chung cư Carina ở TPHCM những chiến sĩ cứu hỏa đã nói với em bé trong cơn nguy biến “cháu đừng sợ, đây chỉ là buổi tập dượt” để em bé có thể yên tâm rời khỏi vòng tay mẹ theo các chiến sĩ, thoát khỏi hiểm nguy.

-Lời nói dối nhân ái còn là tình yêu thương, sự thấu hiểu, đồng cảm, sẻ chia giữa con người với con người để cuộc sống trở nên tốt đẹp hơn….

– Đối lập với lời nói dối nhân ái là những lời nói dối không nhân ái, nói dối vì những mục đích không tốt đẹp (để lừa dối, để lợi dụng, để hãm hại người khác).

– Hậu quả của việc nói dối: làm mất lòng tin của mọi người, đánh mất nhân cách, đạo đức của bản thân, một số trường hợp có thể gây thiệt hại đến tài sản, tính mạng con người, làm mất đi vẻ đẹp của văn hóa Việt…Trước những lời nói dối không nhân ái, ta cần mạnh dạn lên án, phê phán để tránh những hậu quả đáng tiếc.

3. Bài học nhận thức và hành động

– Lời nói dối chỉ thật sự có giá trị khi xuất phát từ cái tâm tốt lành, thiện chí với những điều tốt đẹp dành cho con người và cuộc sống.

– Cẩn trọng, cân nhắc từng lời nói, vì những lời nói ra không chỉ có tác dụng thể hiện suy nghĩ, tình cảm của con người mà còn có khả năng tác động đến nhận thức, tình cảm và quan hệ giữa người nói, người nghe. Việc thận trong, cân nhắc sẽ tạo ra những lời nói thích hợp với hoàn cảnh và thực hiện được mục đích một cách hiệu quả, tạo nên mối quan hệ tốt đẹp hơn.

4,5

2,0

– Học sinh biết cách làm bài nghị luận  về một ý kiến bàn về văn học, trên cơ sở vận dụng được kiến thức lí luận, kiến thức đọc hiểu tác phẩm và những thao tác lập luận cần thiết.

– Bố cục bài viết rõ ràng, khoa học, lập luận chặt chẽ, thuyết phục, hành văn trong sáng, giàu cảm xúc, hình ảnh, không mắc lỗi diễn đạt, lỗi chính tả, trình bày.

II. Yêu cầu về kiến thức. Học sinh có thể giải quyết vấn đề theo nhiều hướng nhưng cần đảm bảo các ý  cơ bản sau:

– Văn học: là loại hình nghệ thuật dùng ngôn từ làm chất liệu để sáng tạo nên tác phẩm. Văn học nhận thức, phản ánh, khám phá đời sống theo quy luật của cái đẹp, nhằm thỏa mãn cho con người những tình cảm thẩm mĩ vô cùng phong phú. Văn học nhận thức, phản ánh, khám phá đời sống và thể hiện tư tưởng tình cảm bằng hình tượng nghệ thuật.

– Niềm vui trong sáng: những xúc cảm vui sướng lành mạnh của con người khi tiếp nhận một tác phẩm văn học nào đó.

– Cái đẹp của sự sống: Đó có thể là cái đẹp của thiên nhiên, của con người, của tình đời, của tình người…

=> Nhận định chủ yếu bàn về chức năng thẩm mĩ của văn học.

2. Bình luận, chứng minh

* Vì sao lại nói như vậy?

– Chức năng thẩm mĩ là vẻ đẹp do văn học mang lại cho con người. Nó có sức hấp dẫn lôi cuốn con người một cách vô tư bằng sự hứng thú của hoạt động nhận thức. Nó giúp con người vượt lên trên cái hữu hạn hằng ngày để sống bằng tâm hồn, bằng mơ ước. Nó khơi dậy ở người đọc những xúc cảm xã hội tích cực, thỏa mãn cho người đọc nhu cầu được nếm trải sự sống.

– Văn học là sản phẩm của quá trình sáng tạo tuân theo quy luật của cái đẹp. Vì vậy văn học không những làm thỏa mãn nhu cầu thưởng thức cái đẹp của con người mà còn giúp con người có khả năng nhận thức, hành động theo cái đẹp. Một khi tác phẩm văn học làm được điều đó là đã có đóng góp vào việc hoàn thiện nhân cách của con người. Bởi lẽ, con người khi đã có nhận thức, hành động theo cái đẹp thì sẽ giảm thiểu được cái xấu, cái ác, hướng con người đến những giá trị Chân – Thiện –Mĩ.

– Cái đẹp của sự sống trong tác phẩm văn học còn được chuyển tải dưới những hình thức nghệ thuật độc đáo, sáng tạo thông qua hệ thống ngôn từ, hình ảnh, cách tổ chức câu thơ, câu văn hay cách vận dụng các biện pháp nghệ thuật tài tình, độc đáo… của tác giả.

– Chức năng thẩm mĩ có tính chất quyết định đến sự sống của một tác phẩm văn học. Nhưng nói như thế không có nghĩa là khước từ việc phản ánh chân thực cuộc sống. Những cảm xúc tốt đẹp được hình thành nơi bạn đọc đều bắt nguồn từ sự phản ánh chân thực cuộc sống.

2,5

– Hoc sinh tự chọn văn bản và biết phân tích văn bản theo định hướng: văn bản đó đem lại niềm vui trong sáng gì cho bạn đọc.

– Học sinh cũng cần có kĩ năng hệ thống hóa lại văn bản theo nhóm, theo đề tài, theo thể loại…

+ Cái đẹp của sự sống trong truyện cổ tích thần kì: mang lại cho người đọc niềm vui, niềm tin trước sự chiến thắng của cái thiện, của công lí, của lẽ công bằng.

+ Cái đẹp của sự sống qua những bài ca dao: mang lại cho con người niềm lạc quan vui sống vượt lên trên hiện thực tăm tối, gian khổ.

+ Cái đẹp của sự sống qua những tác phẩm viết về đề tài thiên nhiên: mang lại cho con người sự tận hưởng cái đẹp tinh tế của tạo hóa ban cho đất trời.

+ Những tác phẩm viết về vẻ đẹp nhân cách, tâm hồn của con người mang lại niềm tin, niềm hy vọng rằng phẩm chất tốt đẹp luôn hiện hữu trong cuộc đời này….

-Cái đẹp được chuyển tải thông qua những hình thức nghệ thuật đặc biệt.

– Ý kiến trên đã thể hiện khá sâu sắc chức năng quan trọng nhất của văn học là chức năng thẩm mĩ. Vì với tư cách là một hoạt động sáng tạo, văn học đảm nhận chức năng thẩm mĩ tích cực, không một lĩnh vực nào khác thay thế nổi.

– Những tác phẩm văn học nào mang lại cho bạn đọc những xúc cảm xã hội tích cực sẽ đứng vững được trước sự sàng lọc khắc nghiệt của thời gian.

– Bài học cho quá trình tiếp nhận văn học:

+ Văn chương vốn mang trên mình nó tính đa chức năng. Nó có tác động tích cực đến đời sống tinh thần của con người. Nó làm phong phú đời sống tinh thần của con người. Nó giúp con người nhạy cảm hơn, tinh tế hơn trong nhận thức, hành động và cảm thụ thế giới.

+ Đọc văn là quá trình bạn đọc tự đi tìm chân trời của sự sống để thỏa mãn những xúc cảm thẩm mĩ của mình.