Đề HSG 10 hội các trường chuyên duyên hải và ĐBBB 2023, Chuyên Hoàng Văn Thụ

(Neil Gaiman, Câu chuyện nghĩa địa, NXB Văn học, 2019)

Ý kiến trên gợi cho anh/chị suy nghĩ gì? Hãy viết một bài văn nghị luận thể hiện suy nghĩ của mình.

– Biết cách làm bài văn nghị luận về một vấn đề xã hội, có bố cục rõ ràng, lập luận chặt chẽ; vận dụng tốt các thao tác lập luận; dẫn chứng tiêu biểu, chọn lọc.

– Bài viết trong sáng, mạch lạc, giàu cảm xúc; không mắc lỗi chính tả, từ ngữ, ngữ pháp.

–         Miền đất khác: môi trường sống mới, hoàn cảnh – địa vị – lai lịch – xuất thân khác nơi mà những người cũ không biết ta là ai.

–         Mang theo chính mình: Những đặc điểm thuộc tính bền vững về suy nghĩ – tình cảm – cách hành xử, những đặc điểm tâm hồn phẩm chất tính cách theo con người suốt cuộc đời.

è Tóm lại, câu nói đề cao bài học: Muốn thay đổi chính cuộc đời của bản thân không thể chỉ trông cầu vào sự thay đổi khách quan của ngoại cảnh, mà yếu tố tự lực là quan trọng hơn cả. Chính mình với những tình cảm, suy nghĩ, hành xử… mới là hành trang quan trọng nhất của con người.

* Tại sao không thể thay đổi được số phận nếu con người vẫn mang theo cái tôi cũ kĩ ở miền đất cũ

– Nếu trước đó ở miền đất cũ, con người vẫn chưa học được cách buông bỏ những quá khứ đau khổ thì dù có đi đâu nỗi đau vẫn ám ảnh không buông tha, hoặc chưa rút ra được những bài học kinh nghiệm từ thất bại cũ thì dù có đi đâu cũng vẫn sẽ ứng xử sai lầm thất bại như ở miền đất cũ.

– Hoàn cảnh mới, môi trường mới tất yếu sẽ có những phát sinh, biến số hoàn toàn mới đòi hỏi con người phải đổi mới thay đổi để thích ứng. Ngược lại, nếu không chịu nhìn nhận và cải tạo lại chính con người mình thì họ vẫn sẽ đem những cung cách ứng xử cũ để giải quyết những tình huống mới để rồi nhận lại kết cục thất bại thảm hại.

– Con người chắc chắn không thể đủ sức để chạy trốn mãi mỗi khi không ưng ý cuộc đời cũng như không thể bắt thế giới cuộc sống quay xung quanh mình hay vận hành theo cách mà mình mong muốn được.

* Nếu như con người thay đổi cuộc đời bắt đầu từ việc thay đổi chính bản thân mình

– Con người sẽ không bao giờ cảm thấy một cuộc sống ngột ngạt bế tắc, đầy rẫy những bi kịch oan trái mà mình là nạn nhận một chiều của hoàn cảnh.

– Con người được bồi đắp xây dựng những phẩm chất tốt đẹp: cái nhìn sâu sắc toàn diện tích cực, tâm thế chủ động sẵn sàng đương đầu nghịch cảnh, quyết tâm nỗ lực, có niềm tin vào bản thân mình…giúp con người trưởng thành và hoàn thiện

– Đương đầu với nghịch cảnh không mong muốn còn là cơ hội để rèn luyện bản lĩnh, học hỏi thu thập những bài học kinh nghiệm quý báu, khám phá nắm bắt những cơ hội, phát hiện và hoàn chỉnh những điểm yếu – điểm mạnh của bản thân để vững bước trên đường thành công…

* Biện pháp

– Có niềm tin vào giá trị, nội lực của bản thân mình, không bao giờ có ý nghĩ buông xuôi đầu hàng số phận

– Luôn vận động và học hỏi có chọn lọc những kiến thức, kĩ năng để hoàn thiện bản thân ứng phó với mọi biến động của cuộc đời

– Hạnh động và hành động ngay từ bây giờ để có những đổi thay trong cuộc đời chứ không mong cầu, dựa dẫm vào một thế lực ngoài mình.

(Thí sinh cần chọn dẫn chứng phù hợp, lập luận thuyết phục)

–         Thay đổi bản thân nhưng cần có chọn lọc để không làm mất đi bản sắc của một cá nhân, của một dân tộc. Chứ đừng đến một miền đất mới và để tồn tại được, ta vội vàng phá tung cái dãy số cũ để thêm vào những kí tự mới chỉ để là kẻ thức thời.

–         Đôi khi đến một vùng đất mới cũng có thể là cơ hội để ta làm lại cuộc đời, sống một cuộc đời khác xong tất cả chỉ có thể thành hiện thưc khi ta đã biết buông bỏ và rút ra được những bài học của chặng đường cũ. Không nhất thiết lúc nào cũng phải bám lấy bằng được miền đất cũ chỉ vì hiếu thắng, không muốn chấp nhận mình là kẻ bại trận.

(Nguyễn Quang Thiều, Thư biên tập chuyên san Viết & Đọc mùa đông 2021)

Bằng trải nghiệm văn học, anh/ chị hãy bàn luận về ý kiến trên.

– Có kĩ năng viết bài văn nghị luận văn học; biết huy động các kiến thức lí luận, kiến thức về tác giả – tác phẩm để làm bài.

– Vận dụng tốt các thao tác lập luận, lí lẽ xác đáng, trình bày khoa học; văn viết có cảm xúc, giọng điệu riêng; diễn đạt lưu loát, không mắc lỗi chính tả, dùng từ đặt câu.

– Lúa, ngô, đậu …là những thứ ngũ cốc quen thuộc, bình dị nuôi dưỡng con người lớn lên về mặt thể xác bao đời nay.

– Văn chương hay có thể hiểu là thế giới văn học nghệ thuật (một phương thức nghệ thuật lâu đời nhất của loài người có chất liệu là ngôn từ nghệ thuật, phương tiện phản ánh là hình tượng nghệ thuật nhằm kí thác những tình cảm – tư tưởng của nhà văn về hiện thực)

– Ngũ cốc trên cánh đồng người: văn học nghệ thuật được kết tinh thoát thai từ chính hiện thực cuộc sống của nhân loại mọi miền đất; thức ăn nuôi dưỡng con người về mặt tinh thần, tâm hồn

è Nhận định đề cập tới đặc trưng cũng như chức năng của văn học, mối quan hệ giữa văn học và hiện thực đời sống con người…

– Văn học là ngũ cốc trên cánh đồng người bởi các tác phẩm văn học được thai nghén, gieo trồng, kết tinh, thăng hoa từ chính cuộc đời, số phận, tâm hồn của bao con người ở bao thời đại.

+ Hiện thực cuộc sống con người như mảnh đất giàu có trù phú cung cấp cho văn học: đề tài, cảm hứng, thi liệu, môi trường tiếp nhận và bảo tồn…

+ Nếu các tác phẩm văn học tách rời khỏi cuộc sống con người thì sẽ trở thành thứ văn chương xáo rỗng, vô vị, hời hợt nghèo nàn, nhanh chóng chết yểu.

– Văn chương là ngũ cốc trên cánh đồng người là bởi đích đến của các tác phẩm chân chính là phụng sự sự sống của loài người, thực hiện được các chức năng cao quý như nhận thức – giáo dục – thẩm mĩ – giao tiếp…

+ Chính những chức năng cao quý kia của văn học sẽ là nguồn ánh sáng bồi đắp, xây dựng và phát triển những giá trị nhân văn cho loài người

+ Những giá trị cao quý mà văn học đem đến cho loài người được so sánh như các giống ngũ cốc tức là có tính sớm nhất,  muôn thuở, vững bền theo suốt hành trình tồn tại của con người.

Thí sinh lựa chọn dẫn chứng tiêu biểu, toàn diện để làm sáng tỏ vấn đề nghị luân:

– Các tác phẩm văn học được kết tinh, đúc kết, thăng hoa từ chính cuộc đời, số phận, tâm tư tình cảm của bao con người trong hiện thực cuộc sống.

– Các tác phẩm văn học là ngũ cốc nuôi dưỡng bồi đắp phát triển, duy trì những vẻ đẹp nhân tính của con người, xác lập sự khác biệt cũng như giá trị giữa con người và con thú.

Khi phân tích dẫn chứng cần kết hợp hài hòa giữa nội dung và hình thức nghệ thuật.

– Văn học và hiện thực có mối liên hệ mật thiết nhưng  các tác phẩm văn học tuyệt nhiên không thể là sao chép, bê y nguyên cuộc sống của con người vào tràn viết.

– Một tác phẩm văn học chân chính có thể là tiếng lòng của một cá nhân, có thể viết về một mảnh đời cụ thể nhưng thông điệp mà nó hướng tới phải có tính xã hội phổ quát, thậm chí là tính nhân loại thì mới có sức sống lâu bền.

– Không được đề cao, tuyệt đối giá trị của văn học nghệ thuật mà hạ bệ coi thường những giá trị của các loại hình nghệ thuật khác. Cần có sự giao thoa học hỏi để văn chương theo kịp bước đi của nhân loại trong thời đại mới.

– Bài học cho người cầm bút và bạn đọc…