Đề đọc hiểu và Phân tích sự độc đáo về nội dung và hình thức bài thơ Nguyệt cầm của Xuân Diệu

ĐỀ KIỂM TRA GIỮA KỲ II

Môn Ngữ Văn. Lớp 11

Thời gian làm bài 90 phút

Bài thơ Nguyệt cầm được viết theo thể thơ 7 chữ

– phương thức biểu đạt chính của bài thơ: biểu cảm

– Nhân vật trữ tình trong bài thơ là “tôi”.

– Bài thơ gieo vần chân

– Yếu tố tượng trưng trong bài thơ: “giọt rơi tàn như lệ ngân”.

– Nếu như “giọt” là đơn vị của chất lỏng thì “giọt rơi tàn như lệ ngân” lại là giọt ánh sáng, giọt âm thanh: âm thanh biến thành ánh sáng, ý thơ lung linh, chính tâm hồn tinh tế của thi nhân đã “kết” tiếng đàn kia từ âm, sắc thành giọt lỏng.

Sương bạc làm thinh, khuya nín thở.

– Nhân hóa hình ảnh “sương bạc”; “khuya” cũng có hành động như con người: làm thinh; nín thở.

– Tác dụng của biện pháp tu từ:

+ Làm cho câu thơ giàu hình ảnh, gợi cảm, sinh động.

+ Làm nổi bật vẻ đẹp gần gũi, sinh động và giàu sức sống của thiên nhiên.

+ Thể hiện sự cảm nhận tinh tế, tâm trạng sầu não của tác giả trong đêm trăng.

Thu lạnh càng thêm nguyệt tỏ ngời;

Đàn ghê như nước, lạnh, trời ơi!

Long lanh tiếng sỏi vang vang hận:

Trăng nhớ Tầm Dương, nhạc nhớ người…

Khung cảnh mùa thu được miêu tả:

– nguyệt tỏ ngời (trăng sáng);

– lạnh;

– Không gian: vắng vẻ, có tiếng đàn bao phủ cả không gian.

Bốn bề ánh nhạc: biển pha lê

                    Chiếc đảo hồn tôi rợn bốn bề

– Nhà thơ muốn bộc lộ tâm sự về cảm giác chơi vơi trước một khung cảnh mênh mông, rộng lớn và vô định. Con người thì nhỏ bé với kiếp số hữu hạn mà cuộc sống là vô tận.

– Nhận thức được sự nhỏ bé, bế tắc của bản thân, nhà thơ khao khát muốn tìm kiếm những điều tinh tế, giao cảm với đời.

Mở bài nêu được vấn đề, Thân bài triển khai được vấn đề, Kết bài khái quát được vấn đề.

Phân tích sự độc đáo về nội dung và hình thức bài thơ Nguyệt cầm của Xuân Diệu

Thí sinh có thể triển khai theo nhiều cách, nhưng cần vận dụng tốt các thao tác lập luận, kết hợp chặt chẽ giữa lí lẽ và dẫn chứng; đảm bảo các yêu cầu sau:

– Nhan đề cho thấy bài thơ sẽ là một hoà tấu khúc kết hợp giữa trăng và đàn.

* Khổ 1: Bám vào từ ngữ, biện pháp tu từ để phân tích.

– Trăng và đàn đã nhất thể hoá, hoà lẫn thành một thực thể duy nhất, trăng và đàn đều mang tâm trạng “thương”, “nhớ”, “buồn”, “lặng”, “chậm”

– Nghệ thuật chuyển đổi cảm giác: “Giọt” là một đơn vị nhỏ của một vật thể lỏng, như giọt nước, giọt lệ… Nhưng dưới bút pháp của nhà thơ “giọt” cũng có thể là một giọt ánh sáng, hay một giọt âm thanh, hay là một thứ trộn lẫn âm thanh và ánh sáng.

=> tâm trạng của trăng, của đàn hay cũng là tâm trạng của người ngắm trăng, nghe đàn.

* Khổ 2: Bám vào từ ngữ, biện pháp tu từ để phân tích. Vũ trụ đang tràn ngập tiếng nhạc và ánh trăng.

– Tác giả đưa tầm mắt lên xa bao trùm cả một không gian trong vắt chìm trong bóng đêm vô tận

– Cách dùng từ độc đáo “linh lung”, “Bóng sáng” là ánh trăng, mà ánh trăng cũng là tiếng nhạc, tiếng đàn, vì trong vũ trụ kỳ diệu này âm thanh đã hoà nhập với ánh sáng. Và bóng sáng linh lung đó đã xúc động và “rung mình” khi nghe nương tử trong câu hát/ đã chết đêm rằm theo nước xanh.

* Khổ 3: Bám vào từ ngữ, biện pháp tu từ để phân tích. Giao hoà giữa vũ trụ mênh mông và số kiếp nhỏ bé của những giai nhân có duyên với nghệ thuật nhưng gặp nhiều gian truân.

– Lạnh đã xâm nhập tiếng đàn, cũng như ánh trăng đã nhập vào đàn, gây nên một cảm giác ghê rợn.

+ Câu Đàn ghê như nước, lạnh, trời ơi… tiếng “lạnh” được tách ra, giữa hai dấu phảy, nhấn mạnh vào tính tột cùng đến ghê rợn của cái lạnh giữa vũ trụ xâm nhập luôn vào tiếng đàn. Tiếng than “trời ơi” thốt lên như một tiếng kêu hoảng hốt bộc lộ sự kinh hãi xâm chiếm nhà thơ.

+ Tiếng nhạc nay mang một sắc điệu trầm đục như tiếng sỏi và được mô tả là “long lanh”, tức là có ánh sáng phản chiếu.

* Khổ 4: Bám vào từ ngữ, biện pháp tu từ để phân tích. Bức tranh toàn cảnh vũ trụ chìm trong tiếng nhạc và một lần nữa, tiếng nhạc, hay “ánh nhạc” cũng được cảm nhận vừa bằng thính giác, vừa bằng thị giác

– Ở trên là “bốn bề” của một vũ trụ bao la vô tận, còn bên dưới là không gian nhỏ bé hơn, khiêm nhường hơn, của một con người nhỏ nhoi, nhưng cũng đủ mênh mông để cho nhà thơ cảm thấy niềm bơ vơ lạc lõng của mình.

– Sự kiện điệu nhạc sầu vang vọng hướng về sao Khuê là thêm một bằng chứng về mối giao cảm giữa vũ trụ với thân phận những giai nhân tài sắc có duyên nợ với nghệ thuật nhưng phải chịu một số phận gian nan.

– Nội dung: Bài thơ Nguyệt cầm thể hiện sự giao cảm giữa hương sắc và thanh âm, giữa đất trời và cỏ cây, giữa vũ trụ và con người, giữa trần gian và âm cảnh.

– Nghệ thuật: “Nguyệt cầm” được thể hiện trong một hình thức nghệ thuật độc đáo với thể thơ 7 chữ, cấu tứ độc đáo, hình ảnh giàu màu sắc tượng trung, ngắt nhịp linh hoạt, sử dụng thành công nhiều biện pháp nghệ thuật độc đáo. Bài thơ đã góp phần đưa Xuân Diệu lên “đỉnh cao của phong trào Thơ mới”
Độc đáo về nghệ thuật: hình thức nghệ thuật độc đáo với thể thơ 7 chữ, cấu tứ độc đáo, hình ảnh giàu màu sắc tượng trung, ngắt nhịp linh hoạt, sử dụng thành công nhiều biện pháp nghệ thuật độc đáo. Bài thơ đã góp phần đưa Xuân Diệu lên “đỉnh cao của phong trào Thơ mới”

Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp tiếng Việt.

Thể hiện suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận; có cách diễn đạt mới mẻ.