BỘ KẾT NỐI
Đề bài:
ĐỌC – HIỂU (6,0 điểm)
Đọc đoạn trích sau và thực hiện yêu cầu:
[…] Sơn xúng xính rủ chị ra chợ chơi. Nhà Sơn ở quay lưng vào chợ, cạnh một dãy nhà lá của những người nghèo khổ mà Sơn quen biết cả vì họ vẫn vào vay mượn ở nhà Sơn. Sơn biết lũ trẻ con các gia đình ấy chắc bây giờ đương đợi mình ở cuối chợ để đánh khăng, đánh đáo.
Không phải ngày phiên, nên chợ vắng không. Mấy cái quán chơ vơ lộng gió, rác bẩn rải rác lẫn với lá rụng của cây đề. Gió thổi mạnh làm Sơn thấy lạnh, và cay mắt. Nhưng chân trời trong hơn mọi hôm, những làng ở xa, Sơn thấy rõ như ở gần. Mặt đất rắn lại và nứt nẻ những đường nho nhỏ, kêu vang lên tanh tách dưới nhịp guốc của hai chị em.
Đến cuối chợ đã thấy lũ trẻ đang quây quần chơi nghịch. Chúng nó thấy chị em Sơn đến đều lộ vẻ vui mừng, nhưng chúng vẫn đứng xa, không dám vồ vập. Chúng như biết cái phận nghèo hèn của chúng vậy, tuy Sơn và chị vẫn thân mật chơi đùa với, chứ không kiêu kỳ và khinh khỉnh như các em họ của Sơn.
Thằng Cúc, con Xuân, con Tý, con Túc sán gần giương đôi mắt ngắm bộ quần áo mới của Sơn. Sơn nhận thấy chúng ăn mặc không khác ngày thường, vẫn những bộ quần áo màu nâu bạc đã rách vá nhiều chỗ. Nhưng hôm nay, môi chúng nó tím lại, và qua những chỗ áo rách, da thịt thâm đi. Mỗi cơn gió đến, chúng lại run lên, hàm răng đập vào nhau.
Thằng Xuân đến mó vào chiếc áo của Sơn, nó chưa thấy cái áo như thế bao giờ, Sơn lật vạt áo thâm, chìa áo vệ sinh và áo dạ cho cả bọn xem. Một đứa tặc lưỡi, nói:
– Cái áo này mặc thì nóng lắm. Chắc mua phải đến một đồng bạc chứ không ít, chúng mày nhỉ?
Đứa khác nói:
– Ngày trước thầy tao cũng có một cái áo như thế, về sau bán cho ông lý mất.
Con Túc ngây ngô giương đôi mắt lên hỏi Sơn:
– Cái này cậu mua tận Hà Nội phải không?
Sơn ưỡn ngực đáp:
– Ở Hà Nội, chứ ở đây làm gì có. Mẹ tôi còn hẹn mua cho tôi một cái áo len nhiều tiền hơn nữa kia.
Chị Lan bỗng giơ tay vẫy một con bé, từ nãy vẫn đứng dựa vào cột quán, gọi:
– Sao không lại đây, Hiên? Lại đây chơi với tôi.
Hiên là đứa con gái bên hàng xóm, bạn với Lan và Duyên. Sơn thấy chị gọi nó không lại, bước gần đến trông thấy con bé co ro đứng bên cột quán, chỉ mặc có manh áo rách tả tơi, hở cả lưng và tay. Chị Lan cũng đến hỏi:
– Sao áo của mày rách thế Hiên, áo lành đâu không mặc?
Con bé bịu xịu nói:
– Hết áo rồi, chỉ còn cái này.
– Sao không bảo u mày may cho?
Sơn bây giờ mới chợt nhớ ra là mẹ cái Hiên rất nghèo, chỉ có nghề đi mò cua bắt ốc thì còn lấy đâu ra tiền mà sắm áo cho con nữa. Sơn thấy động lòng thương, cũng như ban sáng Sơn đã nhớ thương đến em Duyên ngày trước vẫn cùng nói với Hiên đùa nghịch ở vườn nhà. Một ý nghĩ tốt bỗng thoáng qua trong trí, Sơn lại gần chị thì thầm:
– Hay là chúng ta đem cho nó cái áo bông cũ, chị ạ.
– Ừ, phải đấy. Để chị về lấy.
Với lòng ngây thơ của tuổi trẻ, chị Lan hăm hở chạy về nhà lấy áo. Sơn đứng lặng yên đợi, trong lòng tự nhiên thấy ấm áp vui vui […]
(Trích Gió lạnh đầu mùa, Thạch Lam tuyển tập, NXB Văn học, 2016, trang 207-209)
Đề 1: Trắc nghiệm + Tự luận
Lựa chọn đáp án đúng ( Mỗi câu 0.5 điểm):
Câu 1. Đoạn trích trên sử dụng người kể chuyện ở ngôi thứ mấy? (0,5 điểm)
Ngôi thứ ba
Ngôi thứ hai
Ngôi thứ nhất
Ngôi thứ nhất và thứ ba
Câu 2. Đoạn trích trên chủ yếu được kể từ điểm nhìn nào? ( 0,5 điểm)
Điểm nhìn bên ngoài.
Điểm nhìn bên
Điểm nhìn của người kể chuyện.
Cả ba đáp án trên.
Câu 3. Phát biểu nào sau đây nói đúng về đặc điểm của lời kể trong Đoạn trích ? (0,5 điểm)
Chỉ có lời nhân vật Sơn.
Chỉ có lời người kể chuyện
Bao gồm cả lời người kể chuyện và lời nhân vật.
Chỉ có lời nhân vật những đứa trẻ nghèo.
Câu 4. Đặc điểm cốt truyện của đoạn trích trên là: (0,5 điểm)
Đơn giản
Phức tạp
Đa tuyến.
Không có cốt truyện
Câu 5. Phát biểu nào sau đây nói lên chủ đề chính của đoạn trích ? (0,5 điểm)
Lòng yêu thương con người.
Tình yêu quê hương.
Tình bạn.
Trân trọng thời gian.
Câu 6. Chi tiết Sơn thấy động lòng thương nói lên tâm trạng gì của Sơn? (0,5 điểm)
Vui mừng.
Thương xót cho hoàn cảnh của bé Hiên.
Thản nhiên.
Lạnh lùng.
Câu 7. Số phận của những đứa trẻ nghèo được miêu tả trong đoạn trích . (0,5 điểm)
Bất hạnh.
May mắn.
Nghèo khổ
Đáp án A và C.
Trả lời câu hỏi:
Câu 8. Xác định kiểu câu phân theo mục đích nói của câu văn: Cái này cậu mua tận Hà Nội phải không? (0,5 điểm)
Câu 9. Qua câu chuyện của những đứa trẻ trên, em hãy nêu những hành động tích cực của thanh niên hiện nay đối với trẻ em có hoàn cảnh khó khăn. (1,0 điểm)
Câu 10. Từ đoạn trích trên, anh/chị hãy nêu suy nghĩ về ý nghĩa của tình yêu thương con người.(1,0 điểm)
Đề 2: Tự luận
Câu 1. Xác định ngôi kể của người kể chuyện trong đoạn trích.
Câu 2. Em hãy tìm một chi tiết miêu tả trang phục của nhân vật Hiên.
Câu 3. Cảnh chợ phiên trong đoạn trích được tác giả miêu tả như thế nào?
Câu 4. Chỉ ra biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong đoạn văn sau:
Nhưng hôm nay, môi chúng nó tím lại, và qua những chỗ áo rách, da thịt thâm đi. Mỗi cơn gió đến, chúng lại run lên, hàm răng đập vào nhau.
Câu 5. Hành động cho áo góp phần thể hiện tính cách gì của nhân vật Sơn?
Câu 6. Việc miêu tả hoàn cảnh sống của những đứa trẻ trong đoạn trích thể hiện thái độ gì của nhà văn?
LÀM VĂN (4,0 điểm)
Anh/chị hãy viết bài văn (khoảng 500 chữ) phân tích giá trị nội dung và nghệ thuật trong đoạn trích trên.
Hướng dẫn đáp án chi tiết
ĐỌC – HIỂU
Đề 1: Trắc nghiệm + Tự luận
Câu 1. A.
Câu 2. D.
Câu 3. C
Câu 4. A
Câu 5. A
Câu 6. B
Câu 7. B
Trả lời câu hỏi sau:
Câu 8. Kiểu câu nghi vấn ( câu hỏi)
Câu 9.
Học sinh được tự do rút ra những hành động tích cực của thanh niên hiện nay đối với trẻ em có hoàn cảnh khó khăn. Tham khảo:
– Tham gia các chương trình từ thiện.
– Tham gia tuyên truyền vận động để kêu gọi các mạnh thường quân chia sẻ với hoàn cảnh trẻ em nghèo.
Câu 10.
Suy nghĩ về ý nghĩa của ý nghĩa của tình yêu thương:
– Là động lực để bản thân cố gắng hoàn thiện và thành công hơn
– Gắn kết các thế hệ, thành viên trong tập thể tạo nên tinh thần đoàn kết.
– Tạo động lực cho những hoàn cảnh khó khăn bất hạnh có niềm tin và sức mạnh vượt qua nghịch cảnh.
Đề 2: Tự luận
Câu 1. Ngôi kể của người kể chuyện trong đoạn trích: ngôi thứ ba
Câu 2. Một chi tiết miêu tả trang phục của nhân vật Hiên: manh áo rách tả tơi, hở cả lưng và tay
Câu 3. Cảnh chợ phiên trong đoạn trích được tác giả miêu tả:
– Không phải ngày phiên, nên chợ vắng không. Mấy cái quán chơ vơ lộng gió, rác bẩn rải rác lẫn với lá rụng của cây đề.…Nhưng chân trời trong hơn mọi hôm, những làng ở xa, Sơn thấy rõ như ở gần. Mặt đất rắn lại và nứt nẻ những đường nho nhỏ, kêu vang lên tanh tách dưới nhịp guốc của hai chị em.
– Đặc điểm: vắng vẻ, buồn bã.
Câu 4. Biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong đoạn văn sau:
Nhưng hôm nay, môi chúng nó tím lại, và qua những chỗ áo rách, da thịt thâm đi. Mỗi cơn gió đến, chúng lại run lên, hàm răng đập vào nhau.
Biện pháp liệt kê: liệt kê những hành động, sắc thái của những đứa trẻ nghèo.
Câu 5. Hành động cho áo góp phần thể hiện tính cách gì của nhân vật Sơn:
– Giàu lòng thương người.
– Tinh tế nhạy cảm.
Câu 6. Việc miêu tả hoàn cảnh sống của những đứa trẻ trong đoạn trích thể hiện thái độ của nhà văn:
– Cảm thông thấu hiểu.
– Xót xa thương cảm.
– Trân trọng ngợi ca.
LÀM VĂN
Mở bài: Giới thiệu ngắn gọn về tác phẩm và phương diện nghệ thuật của tác phẩm mà bài viết sẽ tập trung làm rõ.
– Dẫn dắt từ đề tài tình yêu thương.
– Giới thiệu tác phẩm “Gió lạnh đầu mùa” của Thạch Lam và đoạn trích.
Thân bài:
* Mô tả và đánh giá cách nhà văn kiến tạo truyện (câu chuyện, cách tổ chức mạch truyện)
Câu chuyện trong đoạn trích được xây dựng bởi những sự kiện, chi tiết nhẹ nhàng, vì thế tình huống truyện đơn giản, sâu lắng và giàu chất thơ:
Mở đầu đoạn trích là khung cảnh phiên chợ nghèo buồn vắng và xác xơ. Hiện lên với hình ảnh những đứa trẻ nghèo ở chợ: chúng ăn mặc không khác gì ngày thường, những bộ quần áo màu nâu bạc đã vá nhiều chỗ; môi thâm tím lại, da thịt thâm đi; mỗi cơn gió đến là lại run lên…
Tiếp đó là những câu văn miêu tả cảm nhận, tâm trạng và thái độ của chị em Sơn: thương xót, thân mật chơi đùa cùng, không kiêu kì và khinh khỉnh như các em họ của Sơn.
Điểm nhấn của đoạn trích là sự việc Sơn nhìn thấy Hiên và hành động cho Hiên chiếc áo của em Duyên đã mất. “Chị Lan bỗng giơ tay vẫy một con bé, từ nãy vẫn đứng dựa vào cột quán, gọi: “Sao không lại đây, Hiên? Lại đây chơi với tôi”. Sơn thấy chị gọi nó không lại, bước đến gần thì trông thấy con bé co ro đứng bên cột quá, chỉ mặc có manh áo rách tả tơi, hở cả lưng và tay. Chị Lan cũng đến hỏi: “Sao áo mày rách thế, Hiên? Áo lành đâu không mặc?” Khi biết Hiên chỉ có mỗi một chiếc áo để mặc, Sơn nói với chị rằng sẽ đem chiếc áo bông cũ cho Hiên. Chị Lan đồng ý, chạy về nhà đem áo đến.”
* Chỉ ra đặc điểm của người kể chuyện trong truyện ngắn (ngôi kể, điểm nhìn)
Người kể chuyện trong tác phẩm ở ngôi thứ ba, những điểm nhìn lại vô cùng phong phú linh hoạt: điểm nhìn bên trong, điểm nhìn bên ngoài.
* Phân tích vai trò của ngôi kể, điểm nhìn và lời trần thuật trong việc khắc họa nhân vật
– Vai trò điểm nhìn: Có khi điểm nhìn đặt ở bên ngoài để miêu tra phiên chợ, ngọi hình, hành động của các nhân vật. Có khi, điểm nhìn được đặt bên trong nhân vật để bày tỏ suy nghĩ, cảm nhận và tâm trạng của chính nhân vật.
– Vai trò ngôi kể: Ngôi kể thứ ba cho phép người kể không tham gia trực tiếp vào câu chuyện và tạo ra một góc nhìn khách quan. Người kể có thể mô tả các nhân vật và sự kiện từ một quan điểm không liên quan đến cảm xúc và trải nghiệm cá nhân. Ngôi kể thứ ba cho phép người kể tập trung vào các nhân vật trong câu chuyện. Người kể có thể diễn đạt suy nghĩ và cảm xúc của các nhân vật, tạo ra một tác động sâu sắc đến người nghe. Việc không tham gia vào câu chuyện giúp người kể tận dụng thông tin ngoại vi và tiết lộ những suy nghĩ hoặc ý kiến mà các nhân vật có thể không biết. Điều này làm cho câu chuyện trở nên phong phú và đa dạng.
– Vai trò của lời trần thuật: Trong tác phẩm tự sự, trần thuật là thành phần lời của tác giả, của người trần thuật…. Ngôn ngữ trần thuật do vậy là nơi bộc lộ rõ ý thức sử dụng ngôn ngữ có chủ ý của nhà văn. Trong đoạn trích này, lời trần thuật của nhà văn Thạch làm không chỉ dẫn dắt sự phát triển của câu chuyện, khắc họa rõ chân dung nhân vật mà còn bộc lọ rõ phong cách nhà văn- ngôn từ giàu chất thơ.
* Đánh giá hiệu quả của nó (Chỉ ra mối liên hệ giữa người kể chuyện trong tác phẩm và nhà văn)
Người kể chuyện đóng vai trò vô cùng quan trọng, là yếu tố liên kết mạch tự sự, tạo nên giá trị nội dung, nghệ thuật của tác phẩm và bộc lộc tư tưởng của nhà văn.
Kết bài: Khẳng định giá trị nghệ thuật của tác phẩm truyện
Bài viết tham khảo:
“ Văn chương đáng thờ là loại văn chương chuyên chú ở con người”- Nhà văn Nguyễn Siêu đã khẳng đinh thật đúng! Tự vào giờ, cuộc đời đã tràn cả và những trang văn của người nghệ sĩ để “ mang ánh sáng vào trái tim con người”. Và có những kiếp người phố huyện nghèo bất hạnh đã đi vào trong văn của Thạch Lam một cách chân thực đến lạ thường. Không bi lụy, không đớn đau, người ta chỉ nhìn thấy ở đó ánh sáng của niềm hi vọng, của ước mơ và niềm tin mãnh liệt về một tương lai tươi sáng. Tất cả chất chứa trong “Gió lạnh đầu mùa”. Đọc đoạn trích sau ta thật sự xúc động: “ Sơn xúng xính…tự nhiên thấy ấm áp vui vui”. Thành công của nhà văn là đã xây dựng được một câu chuyện thật độc đáo và thú vị từ trong nghệ thuật kể chuyện.
Điều đầu tiên ấn tượng đối với người đọc đó chính là cách nhà văn kiến tạo truyện. Câu chuyện trong đoạn trích được xây dựng bởi những sự kiện, chi tiết nhẹ nhàng, vì thế tình huống truyện đơn giản, sâu lắng và giàu chất thơ. Mở đầu đoạn trích là khung cảnh phiên chợ nghèo buồn vắng và xác xơ. Hiện lên với hình ảnh những đứa trẻ nghèo ở chợ: chúng ăn mặc không khác gì ngày thường, những bộ quần áo màu nâu bạc đã vá nhiều chỗ; môi thâm tím lại, da thịt thâm đi; mỗi cơn gió đến là lại run lên… Tiếp đó là những câu văn miêu tả cảm nhận, tâm trạng và thái độ của chị em Sơn: thương xót, thân mật chơi đùa cùng, không kiêu kì và khinh khỉnh như các em họ của Sơn. Điểm nhấn của đoạn trích là sự việc Sơn nhìn thấy Hiên và hành động cho Hiên chiếc áo của em Duyên đã mất: “Chị Lan bỗng giơ tay vẫy một con bé, từ nãy vẫn đứng dựa vào cột quán, gọi: “Sao không lại đây, Hiên? Lại đây chơi với tôi”. Sơn thấy chị gọi nó không lại, bước đến gần thì trông thấy con bé co ro đứng bên cột quá, chỉ mặc có manh áo rách tả tơi, hở cả lưng và tay. Chị Lan cũng đến hỏi: “Sao áo mày rách thế, Hiên? Áo lành đâu không mặc?” Khi biết Hiên chỉ có mỗi một chiếc áo để mặc, Sơn nói với chị rằng sẽ đem chiếc áo bông cũ cho Hiên. Chị Lan đồng ý, chạy về nhà đem áo đến.”
Cốt truyện nhẹ nhàng nhưng ấn tượng và tẳn trở, bởi sự khéo léo và tài tình của nhà văn trong việc lựa chọn ngôi kể và điểm nhìn cho người kể chuyện. Người kể chuyện trong tác phẩm chính là tác giả, ở ngôi thứ ba, những điểm nhìn lại vô cùng phong phú linh hoạt: điểm nhìn bên trong, điểm nhìn bên ngoài.
Có khi điểm nhìn đặt ở bên ngoài để miêu tra phiên chợ Không phải ngày phiên, nên chợ vắng không. Mấy cái quán chơ vơ lộng gió, rác bẩn rải rác lẫn với lá rụng của cây đề. Điểm nhìn bên ngoài cũng nhằm miêu tả ngọai hình, hành động của các nhân vật. Đó là những đứa trẻ nghèo môi chúng nó tím lại, và qua những chỗ áo rách, da thịt thâm đi. Mỗi cơn gió đến, chúng lại run lên, hàm răng đập vào nhau. Đó là Sơn Sơn lật vạt áo thâm, chìa áo vệ sinh và áo dạ cho cả bọn xem. Qua đó, ta hiểu được không gian bối cảnh câu chuyện, và hiểu rõ hoàn cảnh số phận của nhân vật. Có những chi tiết miêu tả hành động của nhân vật được nhìn từ điểm nhìn bên ngoài, ví như hành động Sơn cho Hiên áo, càng thể hiện sự khách quan khi nhà văn xây dựng nhân vật, nhờ thế tính cách nhân vật được bộc lộ một cách tự nhiên. Có khi, điểm nhìn được đặt bên trong nhân vật để bày tỏ suy nghĩ, cảm nhận và tâm trạng của chính nhân vật. Đó là khi nhà văn để nhân vật Sơn bày tỏ suy nghĩ tâm trạng của mình khi nhìn thấy hoàn cảnh của Hiên: Sơn bây giờ mới chợt nhớ ra là mẹ cái Hiên rất nghèo, chỉ có nghề đi mò cua bắt ốc thì còn lấy đâu ra tiền mà sắm áo cho con nữa. Sơn thấy động lòng thương, cũng như ban sáng Sơn đã nhớ thương đến em Duyên ngày trước vẫn cùng nói với Hiên đùa nghịch ở vườn nhà. …trong lòng tự nhiên thấy ấm áp vui vui. Ở những chi tiết này, chiều sâu trần thuật của tác phẩm được thể hiện.
Ngôi kể thứ ba cho phép người kể không tham gia trực tiếp vào câu chuyện và tạo ra một góc nhìn khách quan. Người kể có thể mô tả các nhân vật và sự kiện từ một quan điểm không liên quan đến cảm xúc và trải nghiệm cá nhân. Ngôi kể thứ ba cho phép người kể tập trung vào các nhân vật trong câu chuyện. Người kể có thể diễn đạt suy nghĩ và cảm xúc của các nhân vật, tạo ra một tác động sâu sắc đến người nghe. Việc không tham gia vào câu chuyện giúp người kể tận dụng thông tin ngoại vi và tiết lộ những suy nghĩ hoặc ý kiến mà các nhân vật có thể không biết. Điều này làm cho câu chuyện trở nên phong phú và đa dạng.
Trong tác phẩm tự sự, trần thuật là thành phần lời của tác giả, của người trần thuật…. Ngôn ngữ trần thuật do vậy là nơi bộc lộ rõ ý thức sử dụng ngôn ngữ có chủ ý của nhà văn. Trong đoạn trích này, lời trần thuật của nhà văn Thạch làm không chỉ dẫn dắt sự phát triển của câu chuyện, khắc họa rõ chân dung nhân vật mà còn bộc lọ rõ phong cách nhà văn- ngôn từ giàu chất thơ.
Như vậy, có thể nói, trong đoạn trích nói riêng, với truyện ngắn nói chung, người kể chuyện đóng vai trò vô cùng quan trọng, là yếu tố liên kết mạch tự sự, tạo nên giá trị nội dung, nghệ thuật của tác phẩm và bộc lộc tư tưởng của nhà văn.
Đoạn trích ngắn, nhưng đã gói gọn được tình huống truyện và những nét đặc sắc trong nghệ thuật trần thuật của nhà văn Thạch Lam- một nhà văn của truyện ngắn giàu chất thơ. Qua “Gió lạnh đầu mùa”, Thạch Lam đã ca ngợi tình yêu thương, tấm lòng nhân ái của con người. Với giọng văn nhẹ nhàng, ngôn ngữ bình dị, nhưng truyện lại để lại ấn tượng sâu sắc cho người đọc.
