ĐỌC – HIỂU (6,0 điểm)
Đọc văn bản sau và thực hiện yêu cầu
CON CHIM TRĨ LÔNG TRẮNG
Vua nhà Hùng có một con chim Trĩ. Lông nó trắng như lụa bạch, tiếng nó hót rất thanh, sắc trắng của nó nổi bật lên trong cái vườn xanh um tùm của Nhà Vua rồng toàn trầu cau, tre, chuối. Những ngày nắng vàng rực rỡ, lông chim càng mượt, tiếng nó hót càng hay. Nó chuyền cành nọ sang cành kia, nó bay lượn trong ánh nắng.
Con chim đang sống vui vầy với cây xanh, nắng ấm, thì vua nhà Hùng đem nó biếu cho vua nhà Chu. Trĩ lông trắng là một giống chim hiếm, phương Bắc không bao giờ có.
Sứ giả mang con chim từ phương Nam lên phương Bắc. Tới kinh đô nhà Chu thì vừa đúng ngày Tết Nguyên Đán. Vua nhà Chu rất quý con chim lạ, cho nó ra ở vườn thượng uyển. Vườn của vua nhà Chu rộng và đẹp hơn vườn của vua nhà Hùng. Vườn thượng uyển có lầu son, gác tía, có núi non bộ, có hồ bán nguyệt nước sáng như gương. Vườn lại có nhiều hoa thơm cỏ lạ, đương buổi xuân sang, khoe sắc muôn màu ngát muôn hương. Nhiều thứ chim trăm màu, nghìn vẻ, dập dìu bay lượn mừng xuân tới. Chúng ca hát, con trầm con bổng, con chậm con mau, thành một khúc nhạc du dương thánh thót.
Cảnh tượng thật là vui tai, vui mắt. Đời sống ở đây nhất định sung sướng hơn quê nhà. Nhưng con chim Trĩ lông trắng không vui. Nó đậu trên một cành cây, nó xù lông rủ cánh. Nó nghĩ tới cái vườn của nó ở xa tít phương Nam, xanh ngắt một màu với giàn trầu, cây cau, khóm tre, rặng chuối. Mà ở đây sao rét tệ. Trời lúc nào cũng tối sầm. Con chim Trĩ càng thấy nhớ quê hương. Quê hương nó lúc nào cũng nắng vàng rực rỡ, có cỏ xanh biếc, có gió mát rượi buổi thu sang, có gió nồm hây hẩy những ngày hè oi bức. Nó không trông thấy nữa những cây đa cổ thụ rườm rà, những rặng nhãn êm đềm bên bờ sông đỏ, những cánh đồng vàng, những đàn cò trắng. Nó không muốn nhìn những con chim trăng màu, nhìn vẻ, những bông hoa muôn sắc, muôn hương ở cái vườn rất đẹp của nhà vua phương Bắc. Trong ngày xuân xa đất nước. Nó càng xù lông rỗ cánh. mắt nó lim dim để nhìn cho thật rõ những cảnh đầm ấm của quê nhà ở tận chân trời phương Nam xa lắc.
Nhưng khi nó mở mắt ra thì nó lại không trông thấy những cảnh thân yêu ấy nữa. Nó càng co ro buồn bã. Nó ngơ ngác ngắm trước ngắm sau. Chợt nó trông thấy một cây cao phảng phất cây đa quen thuộc. Nó bay lên ngọn cây. Nó mừng rỡ thấy một cành cây che thẳng về phương Nam. Nó bay tới đậu trên đầu cành cây, và hướng theo hướng của cành cây, nó mở mắt nhìn về phía chân trời mù mịt. nó nhường như trông thấy giàn trầu, cây cau, khóm tre, rặng chuối đang reo vui trong nắng vàng rực rỡ. Mắt nó đã rách rồi mà nó vẫn mở to hơn. Tuyết bay phất phới xung quanh. con chim Trĩ lẫn mình trong cảnh tuyết trắng xóa, nhưng nó vẫn tưởng như đang bay lượn trong nắng ấm của quê nhà. và cứ như thế, nó đậu trên cành Nam im lìm không động, mắt mở to nhìn về phía chân trời Nam mù mù mịt mịt…
Người coi vườn của vua nhà Chu điểm các giống chim trong vườn thượng uyển, thấy đủ hết, chỉ thiếu con chim Trĩ lông trắng. Anh ta chạy vào báo nhà vua. Vua cho mọi người đi kiếm khắp chốn, khắp trong trong vườn . Có người tìm thấy mấy sợi lông trắng của con chim trên cành cây hướng về phương Nam.
Vua nhà chu cầm lấy mấy sợi lông trắng ngửa mặt nhìn lên cành Nam. Lúc này tuyết trắng bay bạc một màu. Vua gật đầu ngẫm nghĩ. Chắc chắn con chim nhớ nước đã bỏ cảnh tuyết của phương Bắc để bay về phương Nam với nắng vàng rực rỡ. Đáng quý thay con chim Việt đậu cành Nam.
Thiếu niên Tiền phong / Tết Đinh Dậu /1957
(Trích Những truyện hay viết cho thiếu nhi, Nguyễn Huy Tưởng,
NXB Kim Đồng, 2021, tr130-134)
PHẦN CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM
Lựa chọn đáp án đúng ( Mỗi câu 0.5 điểm)
1.Câu chuyện được kể ở ngôi thứ mấy?
- Ngôi thứ ba B. Ngôi thứ nhất
- Ngôi thứ hai D. Ngôi thứ nhất và ngôi thứ hai
Con chim Trĩ lông trắng đến từ phương nào?
- Phương Bắc Phương Nam
- Phương Tây D. Phương Đông
- Xác định câu văn miêu tả không gian sống của con chim Trĩ trước khi nó được tặng cho vua nhà Chu
- Vườn thượng uyển
- Vườn có nhiều hoa thơm cỏ lạ
- Vườn trồng toàn trầu, cau, tre, chuối
- Nơi có tuyết bay trắng bạc một màu
- Truyện ngắn trên chủ yếu được kể từ điểm nhìn của ai?
- Vua Hùng
- Vua Chu
- Người coi vườn
- Người kể chuyện .
- Sự kiện nào sau đây khiến cho số phận con chim Trĩ lông trắng thay đổi?
- Vua Hùng đem biếu nó cho nhà Chu
- Vua nhà chu đem nó ra vườn thượng uyển ở
- Nó mừng rỡ thấy một cành cây chĩa thẳng về phương Nam
- Nó thấy nhớ quê hương
- Câu nào sau đây nói lên chủ đề của câu chuyện
- ca ngợi vườn thượng uyển của vua nhà Chu
- Ca ngợi một con chim đẹp
- Ca ngợi tình yêu quê hương đất nước của con chim Trĩ
- Thể hiện cuộc sống khắc nghiệt ở phương Bắc
- Thái độ tư tưởng của tác giả thể hiện trong văn bản là gì?
- Oán trách vua nhà chu
- Ngưỡng mộ vẻ đẹp của vườn thượng uyển
- Thương xót và ngợi ca nhân cách cao đẹp của con chim Trĩ
- Phê phán người coi vườn của vun vua nhà chu
- (0,5 điểm) Hãy lý giải Vì sao con chim Trĩ lông trắng lại thấy mừng rỡ khi thấy có một cành cây chĩa thẳng về phương Nam ?
- (1,0 điểm) Từ câu chuyện trên em rút ra bài học gì về tình cảm của con người đối với nơi mình đã được sinh ra ?
- (1,0 điểm) Từ câu chuyện trên em có suy nghĩ gì về việc có nhiều thí sinh đạt giải nhất cuộc thi Đường Lên Đỉnh Olympia được đi du học ở nước ngoài nhưng sau đó không trở về Việt Nam để làm việc.
CÂU HỎI TỰ LUẬN
- (0,5 điểm) Xác định ngôi kể của câu chuyện.
- (0,5 điểm) Tác giả miêu tả không gian sống của con chim Trĩ ở Phương Nam là nơi như thế nào?
- (0,5 điểm) Hình ảnh con chim Trĩ lông trắng hiện lên qua điểm nhìn của nhân vật nào?
- (0,5 điểm) Sự kiện nào trong câu chuyện khiến cho số phận con chim Trĩ lông trắng thay đổi?
- (1,5 điểm) Hãy lý giải: Vì sao con chim Trĩ lông trắng lại thấy mừng rỡ khi thấy có một cành cây chĩa thẳng về phương Nam ? Qua đó tác giả muốn gửi gắm điều gì?
- (1,0 điểm) Xác định chủ đề của vănbản
- 7. (1,0 điểm) Từ câu chuyện trên em rút ra bài học gì về tình cảm của con người đối với nơi mình đã được sinh ra ?
- (0,5 điểm) Từ câu chuyện trên em có suy nghĩ gì về việc có nhiều thí sinh đạt giải nhất cuộc thi Đường Lên Đỉnh Olympia được đi du học ở nước ngoài nhưng sau đó không trở về Việt Nam để làm việc
- Viết
Anh/chị hãy viết bài văn (khoảng 500 chữ) phân tích nghệ thuật kể chuyện trong tác phẩm trên.
ĐÁP ÁN
Đề 1: Trắc nghiệm + Tự luận
Lựa chọn đáp án đúng ( Mỗi câu 0.5 điểm)
Câu 1: A
Câu 2: B
Câu 3: C
Câu 4: D
Câu 5: A
Câu 6: C
Câu 7: C
Trả lời câu hỏi:
- (0,5 điểm) Con chim Trĩ lông trắng lại thấy mừng rỡ khi thấy có một cành cây chĩa thẳng về phương Nam:
Vì nó thấy bóng dáng quen thuộc của quê nhà
- (1,0 điểm) Từ câu chuyện trên em rút ra bài học về tình cảm của con người đối với nơi mình đã được sinh ra:
– Nhớ quê là tình cảm rất đáng trân trọng
– Yêu thương chung thủy gắn bó với quê hương
– Có thể làm tất cả vì quê hương
- (1,0 điểm) Từ câu chuyện suy nghĩ về việc có nhiều thí sinh đạt giải nhất cuộc thi Đường Lên Đỉnh Olympia được đi du học ở nước ngoài nhưng sau đó không trở về Việt Nam để làm việc.
– HS phát biểu theo suy nghĩ cá nhân tuy nhiên phải lí giải hợp lí, phù hợp với quan niệm đạo đức của xã hội.
Đề 2: Tự luận
- (0,5 điểm) Xác định ngôi kể của câu chuyện.
– Ngôi thứ 3
- (0,5 điểm) Tác giả miêu tả không gian sống của con chim Trĩ ở Phương Nam là nơi:
– Nơi trồng toàn trầu cau, tre, chuối
– Có những ngày nắng vàng rực rỡ,
– Những cây đa cổ thụ rườm rà, những rặng nhãn êm đềm bên bờ sông đỏ, những cánh đồng vàng, những đàn cò trắng
- (0,5 điểm) Hình ảnh con chim Trĩ lông trắng hiện lên qua điểm nhìn của nhân vật
– Nhân vật người kể chuyện
- (0,5 điểm) Sự kiện trong câu chuyện khiến cho số phận con chim Trĩ lông trắng thay đổi
Nó được vua HÙng biếu cho vua Chu khiến nó phải rời xã quên hương
- (1,5 điểm) Hãy lý giải: Vì sao con chim Trĩ lông trắng lại thấy mừng rỡ khi thấy có một cành cây chĩa thẳng về phương Nam ? Qua đó tác giả muốn gửi gắm điều gì?
-Vì nó thấy bóng dáng quen thuộc của quê nhà
– Quê nhà có thể là nơi không giàu sang đẹp đẽ như nới phương Bắc nhưng đó là quê hương của con chim Trĩ nhưng nó vẫn yêu thương, nhớ nhung nơi đó. Qua đó khẳng định hình bóng quê hương trong tim mỗi người là những tượng đài đẹp đẽ và không dễ thay đổi.
- (1,0 điểm) Xác định chủ đề của văn bản
– Mượn hình ảnh con chim Trĩ lông trắng được Nguyễn Huy Tưởng xây dựng giống như biểu tượng của một con người với một tình yêu quê hương, đất nước không gì thay đổi được.
- 7. (1,0 điểm) Từ câu chuyện trên em rút ra bài học gì về tình cảm của con người đối với nơi mình đã được sinh ra ?
– Nhớ quê là tình cảm rất đáng trân trọng
– Yêu thương chung thủy gắn bó với quê hương
– Có thể làm tất cả vì quê hương
- (0,5 điểm) Từ câu chuyện trên em có suy nghĩ gì về việc có nhiều thí sinh đạt giải nhất cuộc thi Đường Lên Đỉnh Olympia được đi du học ở nước ngoài nhưng sau đó không trở về Việt Nam để làm việc
– HS phát biểu theo suy nghĩ cá nhân tuy nhiên phải lí giải hợp lí, phù hợp với quan niệm đạo đức của xã hội.
- Viết 4 điểm
- Mở bài: Giới thiệu ngắn gọn về tác phẩm và phương diện nghệ thuật của tác phẩm mà bài viết sẽ tập trung làm rõ.
- Con chim Trĩ lông trắng là một tác phẩm tiêu biểu mà Nguyễn Huy Tưởng viết cho thiếu nhi
- Thành công của tác phẩm không chỉ ở Việc ca ngợi tình yêu quê hương đất nước sâu sắc mà còn ở nghệ thuật tự sự dung dị sâu lắng
- Thân bài:
* Mô tả và đánh giá cách nhà văn kiến tạo truyện (câu chuyện, cách tổ chức mạch truyện)
- Nhà văn kiến tạo câu chuyện theo trình tự thời gian
- Bắt đầu từ sự kiện con chim Trĩ được Vua Hùng biếu cho vua nhà chu nó không quên với cuộc sống ở phương Bắc nên buồn bã khi nhìn thấy một cành cây chiết thẳng về phương Nam nó đậu trên đầu cành cây nhìn về phương Nam cho tới chết.
* Chỉ ra đặc điểm của người kể chuyện trong truyện ngắn (ngôi kể, điểm nhìn)
- Câu chuyện được kể ở ngôi thứ ba.
- Chủ yếu qua điểm nhìn của tác giả- người kể chuyện
* Phân tích vai trò của ngôi kể, điểm nhìn và lời trần thuật trong việc khắc họa nhân vật
– Phần đầu tác phẩm hình ảnh con chim hiện lên qua điểm nhìn bên ngoài của người kể chuyện
+ Nhân vật chính là con chim Trĩ lông trắng xuất thân từ Phương Nam có cuộc sống bình dị trong khu vườn toàn chầu cau che chuối
+ Kể từ khi sống ở phương Bắc mặc dù cuộc sống ở nơi này rất xa hoa đẹp đẽ cùng nhiều giống loài quý gui mắt vui tai nhưng con chim Trĩ lông trắng không vui
– Phần sau chủ yếu lại qua điểm nhìn bên trong tác giả cho người đọc thấy được tâm trạng buồn bã và nỗi lòng thương nhớ quê nhà của con chim Trĩ
– Phần cuối cùng lại hiện lên qua điểm nhìn của vua nhà Chu
* Đánh giá hiệu quả của nó (Chỉ ra mối liên hệ giữa người kể chuyện trong tác phẩm và nhà văn)
- Người kể chuyện ngôi thứ ba toàn chi ẩn mình nhưng trong lời tự sự bộc lộ rõ niềm xúc động xót xa khi chứng kiến sự đau đớn dằn vặt của con chim Trĩ đồng thời bộc lộ sự ngợi ca đối với tấm lòng đáng quý
- Kết bài: Khẳng định giá trị nghệ thuật của tác phẩm truyện
Bài viết tham khảo
Nguyễn Huy Tưởng viết cho thiếu nhi rất ít nhưng tác phẩm của ông để lại rất giá trị ông được coi là một trong những nhà văn hàng đầu viết cho thiếu nhi của Việt Nam. Tác phẩm Con chim Trĩ lông trắng được đăng trên báo Thiếu niên Tiền phong trong dịp Tết Đinh Dậu 1957. Câu chuyện ngắn gọn nhưng ý tứ sâu xa đặc biệt nghệ thuật trần thuật rất đặc sắc.
Câu chuyện được nhà văn kiến tạo theo trình tự thời gian, trình tự truyền thống có trong các câu chuyện cổ. Bắt đầu từ việc vua Hùng có một con chim Trĩ lông trắng rất đẹp, nó được tặng cho vua nhà Chu. Dù được sống trong vườn thượng uyển rất đẹp nhưng nó vẫn buồn bã ủ rũ vì nhớ thương quên nhà. Khi nhìn thấy một cây cao giống cây đa phương Nam nó mừng rỡ khi thấy có cành cây chĩa thẳng về phương Nam. Nó đậu trên đó và nhớ về phương Nam. Kết thúc câu chuyện của Nguyễn Huy Tưởng lại khác cách kết thúc trong truyện dân gian. Kết thúc truyện cổ tích bao giờ cũng là kết thúc có hậu. Nhưng kết thúc của câu chuyện có thể nhìn nhận theo hai hướng. Có thể con chim Trĩ đã chết thân xác nó nó chìm trong tuyết trắng của phương Bắc. Cũng có thể nó vượt qua tuyết trắng của phương Bắc để về với nắng vàng rực rỡ tại phương Nam. Dù người đọc hiểu theo kiểu nào thì vẻ đẹp của con chim Trĩ vẫn vẹn nguyên. Nghệ thuật tự sự truyền thống nhưng không cũ mà trái lại rất phù hợp với kiểu truyện viết cho thiếu nhi, phù hợp với tâm lí tiếp nhận của thiếu nhi.
Con chim Trĩ lông trắng là một truyện ngắn ít hành động, không có nhưng kịch tính mà truyện diễn ra tuần tự theo lời kể thủ thỉ tâm tình của người kể chuyện trong kể thứ ba – người kể chuyện toàn tri dẫn dắt người đọc đi từ sự kiện này tới sự kiện kia cho đến kết thúc tác phẩm.
Toàn bộ câu chuyện chủ yếu hiện lên qua điểm nhìn của nhân vật của người kể chuyện, nhưng từ đầu đến cuối câu chuyện không trên một điểm nhìn mà tác giả có sự thay đổi điểm nhìn một các linh hoạt. Phần đầu câu chuyện người kể chuyện chủ yếu theo điểm nhìn bên ngoài kể cho người đọc về vẻ đẹp và cuộc sống của con chim Trĩ ở phương Nam. Đó là con chim Trĩ “lông nó trắng như lụa bạch tiếng nó hót rất thanh” nó có vẻ đẹp của ngoại hình và tiếng hót. Cuộc sống của nó tại phương Nam không xa hoa nhưng nó hạnh phúc cùng khu vườn um tùm đầy tre, trầu cau, chuối. Khi dược đưa đến phương Bắc cũng với điểm nhìn bên ngoài người đọc thấy được dáng vẻ “xù lông, rũ cánh” khi nó sống trong vườn thượng uyển của vua Chu.
Bắt đầu từ đây người kể chuyển di chuyển điểm nhìn từ bên ngoài vào bên trong để phân tích tâm trạng u sầu chìm lắng trong cảnh vật phương Nam trong dòng hồi ức của com chim Trĩ. Theo điểm nhìn ấy người đọc nhận tấm được lời reo vui khi con chim thấy được mọt cành cây có dáng vẻ quen thộc như ở phương Nam. Đi cùng với điểm nhìn bên trong còn là giọng điệu của người kể chuyện khi thủ thỉ, tâm tình, lúc lại đau đáu buồn thương, lúc lại khắc khoải sầu nhớ. Ám ảnh nhất với người đọc là những lời cuối truyện khi miêu tả con chim “mở to mắt nhìn về phía chân trời Nam mù mù, mịt mịt …”. Cả nỗi nhớ, niềm đau gói trong ánh mắt của con chim khi nó khắc khoải nhìn về phương Nam. Lời cảm thán của vua Trụ phần cuối câu chuyện là lời kết đẹp cho nhân cách của con chim Trĩ “đáng quý thay con chim Việt đậu cành Nam.”
Hình ảnh con chim Trĩ lông trắng được Nguyễn Huy Tưởng xây dựng giống như biểu tượng của một con người với một tình yêu quê hương, đất nước không gì thay đổi được. Phải chăng tình cảm là thứ mà không phải sự giàu sang đầy đủ, sự nâng niu chiều chuộng có thể mua chuộc được, mà đó lại là thứ tình cảm thiêng liêng, gần gũi nhất đối với mỗi con người.
