Phần I. ĐỌC HIỂU (3,0 điểm)
Đọc đoạn văn bản:
Nếu cây tre chỉ là một thân cây trơn tuột không có đốt, vậy thì làm sao nó có được sức mạnh chống đỡ giông bão? Rõ ràng, cây tre cần có đốt. Năm tháng trôi qua cũng cần có những mốc thời gian tương tự như đốt tre. Nếu không, thời gian sẽ trôi tuột chẳng lưu lại vết tích gì cả. Ít nhất mỗi năm một lần, chúng ta cần tạo ra một cột mốc để sửa đổi bản thân và môi trường xung quanh, nuôi dưỡng sức mạnh vượt qua cuộc đời dài đằng đẵng phía trước.
Do vậy, ngày Tết có ý nghĩa vô cùng sâu sắc, đáng để chúc mừng vì luôn đem lại sự tươi mới cho tâm hồn chúng ta. Vào dịp Tết, chúng ta có thói quen nghĩ đến những việc mà ngày thường không nghĩ đến, muốn nói lời xin lỗi về những việc không hay đã xảy ra, mong có thêm dũng khí cũng như niềm hy vọng mới.
(Trích Mỗi ngày một bài học, Matsushita Konosuke, NXB Thế giới, An Nhiên dịch, 2018, tr.5)
Thực hiện các yêu cầu sau:
Câu 1. Xác định phương thức biểu đạt chính được sử dụng trong đoạn văn bản trên.
Câu 2. Theo tác giả, ngày Tết có ý nghĩa vô cùng sâu sắc như thế nào?
Câu 3. Chỉ ra mối quan hệ giữa đốt tre và năm tháng trong cuộc đời con người được đề cập trong đoạn trích.
Câu 4. Lời khuyên: Ít nhất mỗi năm một lần, chúng ta cần tạo ra một cột mốc để sửa đổi bản thân và môi trường xung quanh, nuôi dưỡng sức mạnh vượt qua cuộc đời dài đằng đẵng phía trước trong đoạn trích có ý nghĩa gì với anh,chị?
Phần II. LÀM VĂN (7,0 điểm)
Câu 1. (2.0 điểm)
Từ nội dung đoạn văn bản ở phần Đọc hiểu, hãy viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) trình bày suy nghĩ của anh/ chị về sự cần thiết phải có một tâm hồn tươi mới trong cuộc sống của con người.
Câu 2. (5.0 điểm)
Phân tích tâm trạng của nhân vật bà cụ Tứ trong đoạn trích sau:
Bà lão khẽ thở dài ngửng lên, đăm đăm nhìn người đàn bà. Thị cúi mặt xuống, tay vân vê tà áo đã rách bợt. Bà lão nhìn thị và bà nghĩ: Người ta có gặp bước khó khăn, đói khổ này, người ta mới lấy đến con mình. Mà con mình mới có vợ được… Thôi thì bổn phận bà là mẹ, bà đã chẳng lo lắng được cho con… May ra mà qua khỏi được cái tao đoạn này thì thằng con bà cũng có vợ, nó yên bề nó, chẳng may ra ông giời bắt chết cũng phải chịu chứ biết thế nào mà lo cho hết được?
Bà lão khẽ dặng hắng một tiếng, nhẹ nhàng nói với “nàng dâu mới”:
– Ừ, thôi thì các con đã phải duyên phải kiếp với nhau, u cũng mừng lòng…
Tràng thở đánh phào một cái, ngực nhẹ hẳn đi. Hắn ho khẽ một tiếng, bước từng bước dài ra sân. Bà cụ Tứ vẫn từ tốn tiếp lời:
– Nhà ta thì nghèo con ạ. Vợ chồng chúng mày liệu mà bảo nhau làm ăn. Rồi ra may mà ông giời cho khá… Biết thế nào hở con, ai giàu ba họ, ai khó ba đời? Có ra thì rồi con cái chúng mày về sau.
Bà lão đăm đăm nhìn ra ngoài. Bóng tối trùm lấy hai con mắt. Ngoài xa dòng sông sáng trắng uốn khúc trong cánh đồng tối. Mùi đốt đống rấm ở những nhà có người chết theo gió thoảng vào khét lẹt. Bà lão thở nhẹ ra một hơi dài. Bà lão nghĩ đến ông lão, nghĩ đến đứa con gái út. Bà lão nghĩ đến cuộc đời cực khổ dài dằng dặc của mình. Vợ chồng chúng nó lấy nhau, cuộc đời chúng nó liệu có hơn bố mẹ trước kia không?…
– Con ngồi xuống đây. Ngồi xuống đây cho đỡ mỏi chân.
Bà lão nhìn người đàn bà, lòng đầy thương xót. Nó bây giờ là dâu là con trong nhà rồi. Người đàn bà khẽ nhúc nhích, thị vẫn khép nép đứng nguyên chỗ cũ. Bà lão hạ thấp giọng xuống thân mật:
– Kể có ra làm được dăm ba mâm thì phải đấy, nhưng nhà mình nghèo, cũng chả ai người ta chấp nhặt chi cái lúc này. Cốt làm sao chúng mày hoà thuận là u mừng rồi. Năm nay thì đói to đấy. Chúng mày lấy nhau lúc này, u thương quá…
Bà cụ nghẹn lời không nói được nữa, nước mắt cứ chảy xuống ròng ròng.
(Trích Vợ nhặt, Kim Lân, Ngữ văn 12, Tập hai, NXB Giáo dục Việt Nam, 2020, tr.29)
————————Hết——————–
HƯỚNG DẪN CHẤM
(Hướng dẫn có 05 trang)
| Phần | Câu/Ý | Nội dung | Điểm |
| I | Đọc hiểu | 3.0 | |
| 1 | Phương thức biểu đạt chính: nghị luận | 0.5 | |
| 2 | Ngày Tết có ý nghĩa vô cùng sâu sắc:
– đem lại sự tươi mới cho tâm hồn – có thói quen nghĩ đến những việc mà ngày thường không nghĩ đến – muốn nói lời xin lỗi về những việc không hay đã xảy ra – mong có thêm dũng khí cũng như niềm hy vọng mới. |
0.5
|
|
| 3 | Mối quan hệ giữa đốt tre và năm tháng trong cuộc đời con người được đề cập trong đoạn trích:
– Cây tre cần có đốt để có được sức mạnh chống đỡ giông bão. – Năm tháng trôi qua cũng cần tạo ra một cột mốc để sửa đổi bản thân và môi trường xung quanh, nuôi dưỡng sức mạnh vượt qua cuộc đời dài đằng đẵng phía trước. |
1.0
|
|
| 4 | Ý nghĩa lời khuyên: “Ít nhất mỗi năm một lần, chúng ta cần tạo ra một cột mốc để sửa đổi bản thân và môi trường xung quanh, nuôi dưỡng sức mạnh vượt qua cuộc đời dài đằng đẵng phía trước” với bản thân:
– Nội dung lời khuyên: Cần chọn thời điểm trong năm để nhìn lại bản thân, tạo nên sức mạnh tinh thần để bước tiếp trong cuộc đời; – Suy nghĩ bản thân: Phải biết sống chậm lại, cần có điểm dừng tạm thời để tự đánh giá bản thân đã làm được gì, có ưu khuyết điểm gì để rút ra bài học kinh nghiệm ở chặng đường tiếp theo… |
1.0
|
|
| II | Làm văn | 7.0 | |
| 1 | Từ nội dung đoạn trích ở phần Đọc hiểu, hãy viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) trình bày suy nghĩ của anh/ chị về sự cần thiết phải có một tâm hồn tươi mới trong cuộc sống của con người. | 2.0 | |
| a. Đảm bảo yêu cầu về hình thức đoạn văn
Học sinh có thể trình bày đoạn văn theo cách diễn dịch, quy nạp, tổng-phân-hợp, song hành hoặc móc xích. |
0.25
|
||
| b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận
Sự cần thiết phải có một tâm hồn tươi mới trong cuộc sống của con người. |
0.25
|
||
| c. Triển khai vấn đề nghị luận
Thí sinh lựa chọn các thao tác lập luận phù hợp để triển khai vấn đề nghị luận theo nhiều cách nhưng phải làm rõ sự cần thiết phải có một tâm hồn tươi mới trong cuộc sống của con người. Có thể triển khai theo hướng sau: * Giải thích: Tâm hồn tươi mới: đời sống tinh thần phong phú, nhân ái, bao dung, nhạy cảm… * Bàn luận: – Sự cần thiết phải có một tâm hồn tươi mới vì nó giúp chúng ta: + Tự tin, yêu đời; nhận ra những điều giản đơn nhưng vô cùng ý nghĩa trong cuộc sống… + Có góc nhìn toàn diện về cuộc sống, hướng đến những điều mới mẻ… + Tạo sức mạnh tinh thần để chiến thắng bản thân trước cám dỗ, biết vượt lên chính mình để biến ước mơ thành hiện thực… + Hiểu được giá trị của tâm hồn tươi mới; cố gắng làm đẹp cuộc sống của mình và mọi người… * Bài học nhận thức và hành động: – Tâm hồn tươi mới sẽ mang lại cho chúng ta một năng lượng sống tích cực mỗi ngày. – Phê phán lối sống nhạt nhẽo, vô vị và luôn tìm cách làm mới tâm hồn mình… |
1.0 | ||
| d. Chính tả, dùng từ, đặt câu
Đảm bảo chuẩn quy tắc chính tả, dùng từ, đặt câu trong ngữ pháp tiếng Việt. |
0.25 | ||
| e. Sáng tạo
Có cách diễn đạt sáng tạo, thể hiện suy nghĩ sâu sắc, mới mẻ về vấn đề nghị luận. |
0.25 | ||
| 2 | Phân tích tâm trạng của nhân vật bà cụ Tứ trong đoạn trích sau:
Bà lão khẽ thở dài ngửng lên, đăm đăm nhìn người đàn bà. Thị cúi mặt xuống, tay vân vê tà áo đã rách bợt. Bà lão nhìn thị và bà nghĩ: Người ta có gặp bước khó khăn, đói khổ này, người ta mới lấy đến con mình. Mà con mình mới có vợ được… Thôi thì bổn phận bà là mẹ, bà đã chẳng lo lắng được cho con… May ra mà qua khỏi được cái tao đoạn này thì thằng con bà cũng có vợ, nó yên bề nó, chẳng may ra ông giời bắt chết cũng phải chịu chứ biết thế nào mà lo cho hết được? Bà lão khẽ dặng hắng một tiếng, nhẹ nhàng nói với “nàng dâu mới”: – Ừ, thôi thì các con đã phải duyên phải kiếp với nhau, u cũng mừng lòng… Tràng thở đánh phào một cái, ngực nhẹ hẳn đi. Hắn ho khẽ một tiếng, bước từng bước dài ra sân. Bà cụ Tứ vẫn từ tốn tiếp lời: – Nhà ta thì nghèo con ạ. Vợ chồng chúng mày liệu mà bảo nhau làm ăn. Rồi ra may mà ông giời cho khá… Biết thế nào hở con, ai giàu ba họ, ai khó ba đời? Có ra thì rồi con cái chúng mày về sau. Bà lão đăm đăm nhìn ra ngoài. Bóng tối trùm lấy hai con mắt. Ngoài xa dòng sông sáng trắng uốn khúc trong cánh đồng tối. Mùi đốt đống rấm ở những nhà có người chết theo gió thoảng vào khét lẹt. Bà lão thở nhẹ ra một hơi dài. Bà lão nghĩ đến ông lão, nghĩ đến đứa con gái út. Bà lão nghĩ đến cuộc đời cực khổ dài dằng dặc của mình. Vợ chồng chúng nó lấy nhau, cuộc đời chúng nó liệu có hơn bố mẹ trước kia không?… – Con ngồi xuống đây. Ngồi xuống đây cho đỡ mỏi chân. Bà lão nhìn người đàn bà, lòng đầy thương xót. Nó bây giờ là dâu là con trong nhà rồi. Người đàn bà khẽ nhúc nhích, thị vẫn khép nép đứng nguyên chỗ cũ. Bà lão hạ thấp giọng xuống thân mật: – Kể có ra làm được dăm ba mâm thì phải đấy, nhưng nhà mình nghèo, cũng chả ai người ta chấp nhặt chi cái lúc này. Cốt làm sao chúng mày hoà thuận là u mừng rồi. Năm nay thì đói to đấy. Chúng mày lấy nhau lúc này, u thương quá… Bà cụ nghẹn lời không nói được nữa, nước mắt cứ chảy xuống ròng ròng. (Trích Vợ nhặt, Kim Lân, Ngữ văn 12, Tập hai, NXB Giáo dục Việt Nam, 2020, tr.29) |
5.0 | |
| a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận
Có đủ các phần mở bài, thân bài, kết bài. Mở bài nêu được vấn đề, thân bài triển khai được vấn đề, kết bài kết luận được vấn đề. |
0.25 | ||
| b. Xác định đúng vấn đề của đề bài:
– Phân tích tâm trạng nhân vật bà cụ Tứ trong đoạn trích. – Nhận xét về nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật trong truyện ngắn Kim Lân. |
0.25 | ||
| c. Triển khai vấn đề nghị luận thành các luận điểm; thể hiện sự cảm nhận sâu sắc và vận dụng tốt các thao tác lập luận; kết hợp chặt chẽ giữa lí lẽ và dẫn chứng. Cụ thể: | |||
| 1. Giới thiệu khái quát về Kim Lân, tác phẩm Vợ nhặt. Nội dung chính của đoạn trích là tâm trạng của nhân vật bà cụ Tứ. | 0.5 | ||
| 2. Phân tích diễn biến tâm trạng của nhân vật bà cụ Tứ được nhà văn Kim Lân thể hiện trong đoạn trích. | |||
| a. Nội dung
– Hoàn cảnh: Bà cụ Tứ xuất hiện sau cùng trong truyện. Đó là người mẹ nghèo, thương con vô hạn, giàu lòng nhân hậu, vị tha, có niềm tin vào tương lại tươi sáng. Điều đó được thể hiện qua diễn biến tâm trạng của bà khi nói chuyện với nàng dâu mới trong đoạn trích – Diễn biến tâm trạng của bà cụ Tứ khi nói chuyện với con dâu: + Tâm trạng xót xa, thương cảm: ++ Bằng kinh nghiệm sống của một người đã đi gần hết cả cuộc đời, bà cụ có thề hoàn toàn hiểu được sự thật trần trụi, đắng chát cuộc hôn nhân bất ngờ của Tràng. ++ Không hề nhìn cô con dâu bằng sự phát xét khắt khe đay nghiến mà bằng con mắt đầy bao dung và cảm thông. ++ Tự bào chữa cho cô con dâu bất đắc dĩ: “Người ta có gặp bước khó khăn, đói khổ nảy, người ta mới lấy đến con mình. Mà con mình mới có được vợ”. => Chi tiết này, không chỉ làm hiện lên hình ảnh của một người mẹ với tình mẫu tử thiêng liêng, cao cả mà còn là nói lên tình người ấm áp, bao dung. Tấm lòng nhân hậu, vị tha của bà cụ Tứ đã sẵn sàng cưu mang, che chở, nâng đỡ những kiếp người khốn khổ hơn mình. + Tâm trạng vui mừng, hạnh phúc: ++ Nói ra những điều vui mừng, tốt đẹp:“các con đã phải duyên phải kiếp với nhau, u cũng mừng lòng”. ++ Trong mắt bà, người con dâu không phải là người đàn bà chao chát, chỏng lỏn, trơ trẽn mà là người đáng được trân trọng. cuộc hôn nhân chóng vánh, vội vàng của Tràng cũng trở nên thiêng liêng, trọng đại như các cuộc hôn nhân mâm cao cỗ đầy khác. ++ Dùng đến kinh nghiệm dân gian được đúc kết từ ngàn đời: “Không ai giàu ba họ, không ai khó ba đời” để động viên các con. => Nén chặt buồn tủi, gieo vào lòng các con tinh thần sống lạc quan và niềm hi vọng về tương lai. + Tâm trạng đau đớn: ++ Trong tâm khảm, bà lão không thể quên đi những ám ảnh về đói rét, chết chóc, đây là một nét tâm lý rất phức tạp và sâu kín của bà cụ Tứ qua chi tiết: “Bà lão đăm đăm nhìn ra ngoài. Bóng tối trùm lấy hai con mắt. Ngoài xa dòng sông sáng trắng uốn khúc trong cánh đồng tối….Bà lão nghĩ đến ông lão, nghĩ đến đứa con gái út. Bà lão nghĩ đến cuộc đời cực khổ dài dằng dặc của mình”. ++ Khi trở về với thực tại, bà lão không còn nén nổi cảm xúc như trước đó mà những lời nói ra đã nghẹn ngào trong nước mắt: “Năm nay thì đói to đấy. Chúng mày lấy nhau lúc này, u thương quá”. => Những chi tiết trên thể hiện nỗi lo lắng, xót xa của bà cụ Tứ cho số phận mình nhưng lớn hơn là sự lo lắng đến xót một cho sự tồn tại, cho tương lai các con, tạo nên sự xúc động cao độ của câu chuyện về vẻ đẹp của tình mẫu tử, lớn hơn là tình người. |
2.0
|
||
| b. Nghệ thuật:
– Nghệ thuật miêu tả diễn biến tâm trạng nhân vật khá sắc sảo: thấu hiểu và phân tích được một cách hợp lí những chuyển biến tâm trạng phúc tạp mà sâu sắc của nhân vật. – Cách kể chuyện tự nhiên, hấp dẫn, dựng cảnh sinh động với nhiều chi tiết đặc sắc. – Đối thoại hấp dẫn, ấn tượng; miêu tả tâm lí nhân vật tinh tế, ngôn ngữ mộc mạc, giản dị, đậm chất nông thôn và có sự gia công sáng tạo của nhà văn. |
1.0 | ||
| c. Đánh giá chung:
– Kim Lân đã cho người đọc thấy được những nỗi niềm sâu kín, những uẩn khúc trong tâm lý phức tạp nhưng vẫn hết sức tự nhiên, hợp lý của bà cụ Tứ trong đoạn trích. Từ đó, làm nổi bật tấm lòng chan chứa tình người của một bà mẹ nghèo nhưng giàu yêu thương và luôn lạc quan hướng về tương lai. – Thành công của nhà văn khi miêu tả diễn biến tâm trạng của nhân vật đã góp phần thể hiện phong cách nghệ thuật nổi bật trong truyện ngắn của Kim Lân. |
0.5 | ||
| d. Chính tả, dùng từ, đặt câu
Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp tiếng Việt. |
0.25 | ||
| e. Sáng tạo
– Thể hiện suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận; – Có cách diễn đạt mới mẻ, lời văn giàu cảm xúc. |
0.25 | ||
| Tổng điểm | 10.0 | ||
| * Lưu ý:
– Giáo viên khi chấm cần vận dụng linh hoạt đáp án, khuyến khích điểm với những bài viết có cảm xúc và sáng tạo. – Học sinh có thể diễn đạt theo nhiều cách khác nhau nhưng cần đáp ứng được các yêu cầu cơ bản của đề, diễn đạt tốt thì cho đủ điểm. |
|||
MA TRẬN ĐỀ THI THAM KHẢO MÔN NGỮ VĂN
KỲ THI TỐT NGHIỆP TRUNG HỌC PHỔ THÔNG NĂM 2021
| Câu | Nội dung | Cấp độ nhận thức | Chương trình | |||
| Nhận biết | Thông hiểu | Vận dụng | Vận dụng cao | Ngữ văn 12 (chủ yếu)
|
||
| I.1 | Đọc – hiểu | x | ||||
| I.2 | Đọc – hiểu | x | ||||
| I.3 | Đọc – hiểu | x | ||||
| I.4 | Đọc – hiểu | x | ||||
| II.1 | Viết đoạn văn NLXH | x | ||||
| II.2 | Viết bài văn NLVH | x | ||||
| Tổng | 2 | 1 | 1 | 2 | ||
| Tỉ lệ | 33,3% | 16,7% | 16,7% | 33,3% | ||
