ĐỌC HIỂU (6.0 điểm)
Đọc đoạn trích sau và thực hiện các yêu cầu:
Một đêm mưa phùn ẩm ướt và tối tăm về cuối tháng chạp, hai anh em chúng tôi đi nghỉ sớm. Nằm trên giường, trùm chăn lên tận cằm, chúng tôi cùng nhau nói chuyện phiếm để đợi giấc ngủ.
Trong căn phòng yên lặng, chỉ nghe rõ tiếng tí tách thong thả và đều đều của chiếc đồng hồ treo trên tường. Nhưng thỉnh thỏang một cơn gió đưa đến văng vẳng những tiếng ếch nhái kêu ở cánh đồng quê ở chung quanh nhà.
Ngọn đèn hoa kỳ vặn nhỏ để dưới đất, chiếu lên trần và tường nhà những bóng tối kỳ dị, hơi lung lay. Còn chiếc màn đỏ rộng treo ở giữa nhà thì tối sẫm lại, rủ những nếp vải mỏng manh và tha thướt. Bên kia chiếc màn ấy, là giường của bà tôi và chị tôi nằm. Vào hồi nửa đêm, chúng tôi sực thức dậy: gió thổi ào ào trong các lá cây và đập mạnh các tàu lá chuối, từng luồng chớp loáng qua cửa sổ. Một lát thì mưa rào đổ xuống mái nhà.
Anh tôi bảo:
– Có lẽ là một trận bão to.
– Bão thì càng thích.
Mà thích thật. Tưởng tượng không có cái khoan khoái êm ấm nào bằng cái thú đắp chăn nằm ngủ mà nghe mưa gió ở ngoài. Đêm lúc bấy giờ lạnh hơn, lại càng làm cho mình thấy cái ấm trong chăn là dễ chịu. Tiếng mưa reo to và gió thổi như một thứ âm nhạc vui vui, ru ngủ người ta dần dần.
Hai anh em chúng tôi vừa cuộn kín trong chăn cho ấm vừa nói chuyện. Chúng tôi nghĩ đến, rồi thương hại những người lữ khách vào giờ này hãy còn trên đường vắng, ướt như chuột lột và run như cầy sấy, đi vội vàng để tìm một chỗ trú thân. Chúng tôi lại ái ngại cho những nhà nghèo bên hàng xóm, giờ này vợ chồng con cái đều phải dậy để chống cái nhà lá mà mỗi cơn gió mạnh làm lung lay và để đem cái chậu thau hứng những chỗ dột nước.
Khi người ta yên ấm trong một căn phòng nhà gạch chắc chắn, không sợ mưa gió về phần mình, thì người ta dễ có lòng thương đối với những người xấu số hơn. […]
Chúng tôi tưởng tượng ngay ra một con chim ướt át, xù lông ra vì rét, đến chỗ cửa sổ đòi vào ví nó thấy ánh sáng trong phòng ấm áp chiếu ra. Câu chuyện con chim gáy một hôm tránh bão tuyết, đến gõ cửa nhà vợ chồng người cày ruộng, được hai vợ chồng này nâng niu và rắc bánh cho ăn, câu chuyện mà hồi nhỏ chúng tôi đã đọc trong quyển “Bài tập đọc” bây giờ lại thoáng qua trong trí nhớ, làm chúng tôi đem lòng thường con chim kia vô hạn, và muốn cứu vớt nó.
Tôi bảo anh tôi:
- Hay là chúng ta mang nó vào trong này cho nó ấm.
- Mang thế nào được?
- Sao lại không được! Ta cứ việc mở cửa rồi dụ nó vào có khó gì. Chứ nếu để nó ở ngoài ấy thì nó chết mất.
- Ừ, phải đấy.[…]
(Trích Tiếng chim kêu [1]– Thạch Lam[2] tuyển tập, NXB Thời đại, 2013, tr.41-43)
Câu 1 (0,5 điểm): Xác định ngôi kể của đoạn trích.
Câu 2 (0,5 điểm): Chỉ ra những âm thanh thiên nhiên được miêu tả trong đoạn trích.
Câu 3 (0,5 điểm): Hai anh em cảm nhận được điều gì khi sực thức dậy vào lúc nửa đêm?
Câu 4 (1,0 điểm): Chi tiết “chúng tôi nghĩ đến, rồi thương hại những người lữ khách vào giờ này hãy còn đi trên con đường vắng, ướt như chuột lột và run như cầy sấy, đi vội vàng để tìm một chỗ trú chân” thể hiện những phẩm chất gì ở hai anh em?
Câu 5 (1,0 điểm): Nêu tác dụng của biện pháp tu từ so sánh trong câu văn: “tiếng mưa reo và gió thổi như một thứ âm nhạc vui vui, ru ngủ người ta dần dần”.
Câu 6 (1,0 điểm): Câu chuyện về con chim tránh tuyết đã được đọc trong quyển “Bài tập đọc” có ý nghĩa gì đối với hai anh em?
Câu 7 (1,0 điểm): Theo bạn, có phải khi nào trong cuộc sống chúng ta cũng nên hành động, suy nghĩ vì người khác như hai anh em ở đoạn trích trên không? Vì sao?
Câu 8 (0,5 điểm): Bạn có đồng tình với suy nghĩ khi người ta yên ấm trong một căn phòng nhà gạch chắc chắn, không sợ mưa gió về phần mình, thì người ta dễ có lòng thương đối với những người xấu số hơn không? Vì sao?
- VIẾT (4.0 điểm)
Viết một bài luận (khoảng 500 – 800 chữ) phân tích, đánh giá nội dung và nghệ thuật đoạn trích Tiếng chim kêu (được dẫn ở trên) của nhà văn Thạch Lam.
ĐÁP ÁN VÀ HƯỚNG DẪN CHẤM
| Phần | Câu | Nội dung | Điểm |
| I | ĐỌC HIỂU | 6,0 | |
| 1 | Ngôi thứ nhất
Hướng dẫn chấm: trả lời như đáp án (0,5 điểm) |
0,5 | |
| 2 | Những âm thanh thiên nhiên được miêu tả: tiếng gió thổi ào ào, tiếng mưa reo, tiếng nhái kêu ngoài đồng.
Hướng dẫn chấm: – Trả lời như đáp án (0,5 điểm) – Trả lời từ 1-2 ý (0,25 điểm) – Không trả lời hoặc trả lời sai (0 điểm) |
0,5 | |
| 3 | Hai anh em cảm nhận được: gió thổi ào ào trong các lá cây và đập mạnh các tàu lá chuối.
Hướng dẫn chấm: – Trả lời như đáp án hoặc có cách diễn đạt tương đương (0,5 điểm) – Trả lời sai hoặc không trả lời (0 điểm) |
0,5 | |
| 4 | Chi tiết “chúng tôi nghĩ đến, rồi thương hại những người lữ khách vào giờ này hãy còn đi trên con đường vắng, ướt như chuột lột và run như cầy sấy, đi vội vàng để tìm một chỗ trú chân” thể hiện phẩm chất ở hai anh em: lòng nhân ái, vị tha, đồng cảm.
Hướng dẫn chấm: – Trả lời như đáp án hoặc sử dụng từ ngữ tương đương (1,0 điểm) – Trả lời sai hoặc không trả lời (0 điểm) |
1,0 | |
| 5 | Tác dụng của biện pháp tu từ so sánh:
+ Làm nổi bật sự êm ái, nhẹ nhàng của tiếng mưa reo và gió thổi; + Góp phần làm cho câu văn giàu hình ảnh, chất thơ, tăng sức gợi hình gợi cảm. Hướng dẫn chấm: – Trả lời như đáp án (1,0 điểm) – Trả lời được một ý của đáp án (0,5 điểm) – Trả lời sai hoặc không trả lời (0 điểm) |
1,0 | |
| 6 | Câu chuyện về con chim tránh tuyết đã được đọc trong quyển “Bài tập đọc” có ý nghĩa: gợi lại kí ức tuổi thơ và khơi gợi lòng trắc ẩn trong tâm hồn hai anh em.
Hướng dẫn chấm: – Trả lời như đáp án (1,0 điểm) – Trả lời được một ý của đáp án (0,5 điểm) – Trả lời sai hoặc không trả lời (0 điểm) |
1,0 | |
| 7 | – Nêu được cách ứng xử phù hợp, rõ ràng.
– Lí giải cách ứng xử phù hợp, thuyết phục, hợp lí, nhân văn. Hướng dẫn chấm: – HS nêu được quan điểm,cách ứng xử phù hợp (0,5 điểm) – Lí giái thuyết phục, hợp lí (0,5 điểm) |
1,0 | |
| 8 | – Học sinh nêu được quan điểm của bản thân.
– Lí giải được quan điểm, nội dung đảm bảo logic, thuyết phục, ngắn gọn. Hướng dẫn chấm: – Học sinh nêu được quan điểm (0,25 điểm) – Lí giải quan điểm thuyết phục, phù hợp (0,25 điểm) |
0,5
|
|
| II | VIẾT: phân tích, đánh giá nội dung và nghệ thuật của đoạn trích Tiếng chim kêu. | 4,0 | |
| a. Đảm bảo cấu trúc bài nghị luận
Mở bài nêu được vấn đề, Thân bài triển khai được vấn đề, Kết bài khái quát được vấn đề. |
0,25 | ||
| b. Xác định đúng yêu cầu của đề.
Giá trị nội dung và nghệ thuật của đoạn trích Tiếng chim kêu. |
0,25 | ||
| c. Triển khai vấn đề nghị luận thành các luận điểm
HS có thể viết bài nhiều cách trên cơ sở kết hợp được lí lẽ và dẫn chứng để tạo tính chặt chẽ, logic của mỗi luận điểm; đảm bảo các yêu cầu sau: |
2,5 | ||
| – Giới thiệu được tác giả, tác phẩm, thể loại của đoạn trích.
– Triển khai vấn đề nghị luận thành những luận điểm phù hợp: + Về nội dung: đoạn trích kể về câu chuyện của hai anh em trong không gian ấm áp, bình yên của tổ ấm đơn sơ. Đối lập với khung cảnh ấy là không gian mưa gió bên ngoài. Trong cái ấm áp của căn nhà, hai anh em tưởng tượng và động lòng thương những người lữ khách ngoài trời mưa gió, một chú chim tìm cách tránh rét với nỗi băn khoăn, xót xa. Từ đó, đoạn trích làm nổi bật tính cách hồn nhiên, trẻ thơ nhưng đầy lòng nhân ái, vị tha, yêu thương của các nhân vật. + Về nghệ thuật: đoạn trích thể hiện rõ phong cách truyện ngắn Thạch Lam với cốt truyện đơn giản; giọng điệu nhẹ nhàng, trữ tình; thủ pháp tương phản; xây dựng nhân vật chân thực. + Đoạn trích chứa đựng tình yêu thương, đồng cảm, những rung động tinh tế của nhà văn trước những cảnh đời trong đời sống. Hướng dẫn chấm: – Phân tích đầy đủ, sâu sắc, dẫn chứng phù hợp, thuyết phục: 2,5 điểm. – Phân tích chưa đầy đủ, chưa sâu sắc: 1,5 – 2,0 điểm. – Phân tích chung chung, sơ sài: 0,5 – 1,0 điểm. |
|||
| d. Chính tả, ngữ pháp
Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt. Hướng dẫn chấm: không cho điểm phần này nếu bài làm có quá nhiều lỗi chính tả, ngữ pháp. |
0,5 | ||
| e. Sáng tạo: Thể hiện suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận; có cách diễn đạt mới mẻ.
Hướng dẫn chấm: Cho điểm bài làm có vận dụng kiến thức lí luận văn học hoặc có so sánh, liên hệ với tác phẩm, tác giả khác; có cái nhìn mới mẻ về vấn đề nghị luận. |
0,5 | ||
| I+II | 10 |
[1] Truyện ngắn Tiếng chim kêu được sáng tác năm 1937, in trong tập truyện Gió lạnh đầu mùa.
[2] Thạch Lam (1910 – 1942) là nhà văn thuộc nhóm Tự lực văn đoàn. Ông có quan niệm văn chương lành mạnh, tiến bộ và có biệt tài về truyện ngắn. Truyện của Thạch Lam như một bài thơ trữ tình, giọng điệu điềm đạm nhưng chứa đựng tình cảm yêu mến, chân thành và sự nhạy cảm trước những biến thái của cảnh vật và lòng người.
