Giáo án môn văn theo chủ đề: Chủ nghĩa nhân đạo trong Chí Phèo và Hai Đứa Trẻ
Ngày soạn: 20/10/2016     Môn: Đọc văn
Tiết PPCT: 37 – 40            

CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP: CHỦ NGHĨA NHÂN ĐẠO TRONG VĂN XUÔI VIỆT NAM 1930 – 1945 QUA HAI TÁC PHẨM: HAI ĐỨA TRẺ; CHÍ PHÈO

ĐỐI TƯỢNG DẠY HỌC:         Học sinh lớp 11A2, 11A9 – Ninh Hải
THỜI LƯỢNG DẠY HỌC:        4 tiết
 

I/ GIỚI THIỆU CHUNG

Tên chủ đề: CHỦ NGHĨA NHÂN ĐẠO TRONG VĂN XUÔI VIỆT NAM 1930 – 1945 QUA HAI TÁC PHẨM: HAI ĐỨA TRẺ; CHÍ PHÈO
Nội dung chương trình các môn học được tích hợp trong chủ đề:
Cơ sở xây dựng chủ đề:
+ Ngữ văn 11:     –        Hai đứa trẻ – Thạch Lam
–        Chí Phèo – Nam Cao
– Thời lượng: 4 tiết
– Thời điểm thực hiện chủ đề: Tuần 10  – lớp 11 A2, 11A9
Nội dung chủ đề:
Bao gồm các nội dung:
+ Cuộc đời, sự nghiệp, phong cách nghệ thuật, quan điểm sáng tác của Thạch Lam, Nam Cao.
+ Bức tranh phố huyện với cảnh ngày tàn, chợ tàn, những kiếp người tàn qua cảm nhận của hai đứa trẻ.
+ Hình tượng nhân vật Chí Phèo. Liên hệ với số phận người nông dân trước CMT8 năm 1945.
+ Những đóng góp mới của ngòi bút Thạch Lam, Nam Cao cho tư tưởng nhân đạo trong văn học Việt Nam 1930 – 1945.
c/ Ý nghĩa xây dựng chủ đề:
– Có sự xâu chuỗi về kiến thức và kĩ năng.
– Tránh sự trùng lặp về nội dung, giảm được thời gian giảng dạy của giáo viên và học tập của học sinh.
– Phát huy năng lực tự học trải nghiệm sáng tạo cho học sinh.
– Đổi mới phương pháp dạy học.

2. Mục tiêu của chủ đề:

Sau khi học xong chủ đề, học sinh cần:
a/ Về kiến thức:
– Tình yêu thương con người của hai nhà văn thông qua những kiếp người nhỏ nhoi, quẩn quanh, bế tắc; bị sự tuyệt quyền sống, quyền làm người. Đổng thời là sự trân trọng vẻ đẹp trong tâm hồn và khát vọng của họ về một cuộc sống tươi sáng.
– Nắm được những giá trị nghệ thuật đặc sắc trong văn phong của mỗi nhà văn.
b/ Về kĩ năng:
– Đọc hiểu văn bản theo đặc trưng thể loại.
– Đọc sáng tạo.
– Tóm tắt tác phẩm tự sự.
– Kĩ năng phân tích nhân vật trong tác phẩm tự sự.
– Kĩ năng xâu chuỗi, phân tích, đánh giá các sự kiện, các tình huống.
– Kĩ năng tạo lập văn bản.
– Kĩ năng trình bày một vấn đề.
– Kĩ năng nắm bắt thông tin ngoài văn bản tác phẩm văn học.
c/ Thái độ:
– Giáo dục HS biết cảm thông, yêu thương những con người nghèo khổ. Biết đồng cảm và giúp đỡ những con người bất hạnh trong cuộc sống.
– Giáo dục HS có cách sống đúng đắn, phù hợp với xã hội; sống phải có lí tưởng và có sự đồng cảm với thân phận con người.
d/ Các năng lực chính hướng tới:
– Năng lực chung: năng lực giao tiếp, hợp tác; năng lực tự học; năng lực giải quyết vấn đề; năng lực đọc hiểu; năng lực kết nối thông tin; năng lực giao tiếp, ứng xử; năng lực quản lí bản thân.
– Năng lực đặc thù bộ môn: năng lực giao tiếp bằng tiếng Việt: tiếp nhận văn bản và tạo lập văn bản; năng lực thẩm mỹ; năng lực trải nghiệm, thực hành, thuyết trình.
3/ Sản phẩm cuối cùng:
– Bài thuyết trình về:
+ Cuộc đời, sự nghiệp, phong cách nghệ thuật, quan điểm sáng tác của nhà văn Thạch Lam, Nam Cao.
+ Bức tranh phố huyện với cảnh ngày tàn, chợ tàn, những kiếp người tàn qua cảm nhận của hai đứa trẻ.
+ Hình tượng nhân vật Chí Phèo. Liên hệ với số phận người nông dân trước CMT8 năm 1945.
+ Những đóng góp mới của ngòi bút Thạch Lam, Nam Cao cho tư tưởng nhân đạo trong văn học Việt Nam 1930 – 1945.
4/ Phương pháp dạy học:
– Kết hợp các phương pháp dạy học tích hợp: thảo luận nhóm, nêu vấn đề, tranh luận, đàm thoại;
– Dạy học theo dự án
– Xem tranh ảnh, băng hình.
– Thuyết trình, đóng kịch

II/ BẢNG MÔ TẢ CÁC MỨC ĐỘ NHẬN THỨC VÀ ĐỊNH HƯỚNG NĂNG LỰC CHÍNH ĐƯỢC HÌNH THÀNH THÔNG QUA CHỦ ĐỀ

1/ Bảng mô tả

2/ Câu hỏi và bài tập:
– Trình bày những hiểu biết của em về cuộc đời, sự nghiệp, phong cách nghệ thuật, quan điểm sáng tác của các nhà văn: Thạch Lam, Nam Cao?
+ Bức tranh phố huyện với cảnh ngày tàn, chợ tàn, những kiếp người tàn qua cảm nhận của hai đứa trẻ?
+ Hình tượng nhân vật Chí Phèo? Liên hệ với số phận người nông dân trước CMT8 năm 1945?
+ Những đóng góp mới của ngòi bút Thạch Lam, Nam Cao cho tư tưởng nhân đạo trong văn học Việt Nam 1930 – 1945?

III/ THIẾT KẾ KẾ HOẠCH DẠY HỌC

1. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh

1.1.Chuẩn bị của giáo viên:
– Máy tính, máy chiếu
– Tranh ảnh về các nội dung, vấn đề liên quan đến Thạch Lam, Nam Cao.
– Các tư liệu có liên quan
– Phấn, bảng, bút, nháp, giáo án word, giáo án điện tử; một số hình ảnh và video clip sưu tầm được.
– Bản kế hoạch phân công, tổ chức nhiệm vụ cho học sinh.
– Các tài liệu, website cần thiết giới thiệu cho học sinh.
– Giấy A₀, bút dạ, phiếu học tập…. để học sinh thảo luận nhóm.
– Trong khi thực hiện bài học:
+ Phiếu học tập định hướng.
+ Biên bản làm việc nhóm.
+ Phiếu đánh giá cá nhân trong hoạt động nhóm.
+ Phiếu đánh giá cá nhân trong hoạt động định hướng.
+ Phiếu đánh giá báo cáo.
– Kết thúc bài học: Báo cáo tổng kết.
1.2. Chuẩn bị của học sinh
– Giấy A0, bút màu, thước kẻ….
– Sưu tầm các tranh ảnh, tư liệu có liên quan đến nội dung đến bài học
– Chuẩn bị tài liệu báo cáo theo các nhóm
– Các ấn phẩm do học sinh tự thiết kế.

2. Hoạt động học tập

Dự án được thực hiện trong 1 tuần (8 tiết)
HOẠT ĐỘNG 1: KHỞI ĐỘNG  VÀ GIAO NHIỆM VỤ
 (1). Mục tiêu:
– Xây dựng được các chủ đề cần tìm hiểu;
– Thành lập được các nhóm theo sở thích;
– Phổ biến nhiệm vụ cho các nhóm;
–  Rèn luyện kĩ năng làm việc nhóm.
 (2).  Thời gian: tuần 10: tiết 1
(3). Cách thức tổ chức hoạt động:
Bước 1: Giáo viên và học sinh cùng thảo luận để xác định các nội dung chính của đề tài:
– Nội dung 1:  Nêu vài nét về cuộc đời, sự nghiệp, phong cách nghệ thuật, quan điểm sáng tác của các nhà   văn: Thạch Lam, Nam Cao?
– Nội dung 2: Bức tranh phố huyện với cảnh ngày tàn, chợ tàn, những kiếp người tàn qua cảm nhận của hai đứa trẻ?
– Nội dung 3: Hình tượng nhân vật Chí Phèo? Liên hệ với số phận người nông dân trước CMT8 năm 1945?
– Nội dung 4: Những đóng góp mới của ngòi bút Thạch Lam, Nam Cao cho tư tưởng nhân đạo trong văn học Việt Nam 1930 – 1945?
Bước 2: Thành lập nhóm
– GV Phát phiếu thăm dò sở thích nhóm (Phụ lục I).
– GV Công bố kết quả sắp xếp nhóm theo sở thích.
– Các nhóm bàn bạc bầu nhóm trưởng, thư kí
Bước 3: GV giao nhiệm vụ cho từng nhóm, hướng dẫn lập kế hoạch nhóm

 (4). Sản phẩm:
– Thành lập được 04 nhóm học sinh, mỗi nhóm có 8 – 12 học sinh. Các nhóm đã bầu được các nhóm trưởng.
– Các nhóm đã nhận nhiệm vụ của nhóm mình và bước đầu xây dựng kế hoạch và phân công nhiệm vụ.
HOẠT ĐỘNG 2: XÂY DỰNG KẾ HOẠCH LÀM VIỆC TỪNG NHÓM

 (1). Mục tiêu:

– Các nhóm dưới sự hướng dẫn của giáo viên sẽ thảo luận về chủ đề được giao, xây dựng đề cương.
– Các nhóm xác định được những việc cần làm, thời gian dự kiến, phương pháp tiến hành.
– Các nhóm tự phân công tìm hiểu, nghiên cứu, sưu tầm tranh ảnh, tư liệu, video về các nội dung được phân công.
– Rèn luyện được kĩ năng làm việc nhóm.
– Góp phần hình thành kĩ năng thu thập thông tin, phỏng vấn, điều tra thực tế,…
– Kỹ năng trình bày vấn đề và viết báo cáo.
 (2). Thời gian: chuẩn bị ở nhà 1 tuần
 (3). Cách thức tổ chức hoạt động:
Bước 1:
GV định hướng cho học sinh và các nhóm trong quá trình xây dựng kế hoạch làm việc.
Bước 2:
Giải đáp thắc mắc cho HS. Giúp đỡ HS khi HS yêu cầu.
Bước 3:
– Các nhóm HS dựa trên phiếu định hướng hoạt động phân công nhiệm vụ, xây dựng kế hoạch sinh hoạt nhóm để hoàn thành nhiệm vụ.
– Nhóm trưởng tiếp nhận ý kiến đóng góp của các thành viên, hoàn thiện báo cáo của nhóm, chuẩn bị trình bày trước lớp vào tiết sau.
(4). Sản phẩm:
– Bài thuyết trình và Clip về cuộc đời, sự nghiệp, phong cách nghệ thuật, quan điểm sáng tác của các nhà   văn: Thạch Lam, Nam Cao.
– Bài thuyết trình và Clip về bức tranh phố huyện với cảnh ngày tàn, chợ tàn, những kiếp người tàn qua cảm nhận của hai đứa trẻ?
– Bài thuyết trình và Clip về hình tượng nhân vật Chí Phèo. Liên hệ với số phận người nông dân trước CMT8 năm 1945.
– Bài thuyết trình về những đóng góp mới của ngòi bút Thạch Lam, Nam Cao cho tư tưởng nhân đạo trong văn học Việt Nam 1930 – 1945?
(5).  Các nhóm hoàn thành sản phẩm: chuyển đến tất cả các bạn trong lớp để đọc trước và chuẩn bị các câu hỏi
HOẠT ĐỘNG 3: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI QUA CÁC BÁO CÁO CỦA CÁC NHÓM
(1). Mục tiêu: 
– Học sinh báo cáo được kết quả làm việc của các nhóm: trình bày báo cáo thông qua thuyết trình, thảo luận.
– Biết tự đánh giá sản phẩm của nhóm mình và đánh giá sản phẩm của các nhóm khác.
– Hình thành được kĩ năng: lắng nghe, thảo luận, nêu vấn đề và thương thuyết.
– Góp phần rèn luyện các kĩ năng bộ môn.
(2).  Thời gian:  tuần 10: tiết thứ 2, 3, 4
(3).  Thành phần tham dự:
– Tổ trưởng chuyên môn
– Giáo viên trong tổ chuyên môn và GVCN lớp tham gia dự án
– Học sinh lớp 11A2, 11A9
(4). Nhiệm vụ của học sinh
– Báo cáo các nội dung chủ đề theo sự phân công.
– Thảo luận và chuẩn bị các câu hỏi cho các nhóm khác.
– Tự đánh giá bài thu hoạch của nhóm mình và tham gia đánh giá sản phẩm của các nhóm khác.
(5). Nhiệm vụ của giáo viên
– Dẫn dắt vấn đề, tổ chức thảo luận
– Quan sát, đánh giá
– Hỗ trợ, cố vấn.
– Thu hồi các sản phẩm và các phiếu giao việc trong nhóm
– Nhận xét và đánh giá các sản phẩm của học sinh
  (6). Cách thức tổ chức hoạt động:
Bước 1:
– GV phát cho HS và các đại biểu tham dự sản phẩm của các nhóm; phiếu đánh giá và tự đánh giá sản phẩm của các nhóm.
– Dẫn dắt vấn đề cho học sinh tiến hành báo cáo và thảo luận.
Bước 2. Các nhóm cử đại diện báo cáo các nội dung chủ đề theo sự phân công.
* Nhóm 1: Nêu vài nét về cuộc đời, sự nghiệp, phong cách nghệ thuật, quan điểm sáng tác của các nhà văn: Thạch Lam, Nam Cao?
(Hình thức báo cáo: Thuyết trình + Clip+ thảo luận; Sản phẩm: Bản báo cáo + Clip
(1) Đại diện nhóm trình bày bài thuyết trình
(2) HS các nhóm khác lắng nghe bài thuyết trình và ghi nhận thông tin.
(3) Sau khi nhóm I thuyết trình xong, GV yêu cầu các học sinh ở các nhóm khác phản biện lại xung quanh vấn đề: cuộc đời, sự nghiệp, phong cách nghệ thuật và quan niệm sáng tác.
(4) GV nhận xét, kết luận về bài thuyết trình của nhóm I
+ Nội dung
+ Hình thức
+ Cách trình bày và trả lời câu hỏi của các bạn nhóm khác.
 * Nhóm 2: Bức tranh phố huyện với cảnh ngày tàn, chợ tàn, những kiếp người tàn qua cảm nhận của hai đứa trẻ?
(Hình thức báo cáo: Thuyết trình + Clip + thảo luận; Sản phẩm: Bản báo cáo + Clip)
(1) Đại diện nhóm trình bày bài thuyết trình
(2) HS các nhóm khác lắng nghe bài thuyết trình và ghi nhận thông tin.
(3) Sau khi nhóm II thuyết trình xong, GV yêu cầu các học sinh ở các nhóm khác đưa ra các câu hỏi xoay quanh vấn đề: bức tranh phố huyện ở mỗi thời khắc trong tác phẩm và bức tranh phố huyện ngày hôm nay.
(4) GV nhận xét, kết luận về bài thuyết trình của nhóm II
+ Nội dung
+ Hình thức
+ Cách trình bày và trả lời câu hỏi của các bạn nhóm khác.
  * Nhóm 3: Hình tượng nhân vật Chí Phèo? Liên hệ với số phận người nông dân trước CMT8 năm 1945?
 (Hình thức báo cáo: Thuyết trình+ thảo luận; sản phẩm: Bài thuyết trình)
(1) Đại diện nhóm trình bày bài thuyết trình
(2) HS các nhóm khác lắng nghe bài thuyết trình và ghi nhận thông tin.
(3) Sau khi nhóm 3 thuyết trình xong, GV yêu cầu các học sinh ở các nhóm khác đưa ra các câu hỏi xoay quanh vấn đề về nhân vật Huấn Cao; nghệ thuật thư pháp của dân tộc.
(4) GV nhận xét, kết luận về bài thuyết trình của nhóm III
+ Nội dung
+ Hình thức
+ Cách trình bày và trả lời câu hỏi của các bạn nhóm khác.
  * Nhóm 4: Những đóng góp mới của ngòi bút Thạch Lam, Nam Cao cho tư tưởng nhân đạo trong văn học Việt Nam 1930 – 1945?
(Hình thức báo cáo: Thuyết trình + thảo luận; Sản phẩm: Bài thuyết trình và Clip)
(1) Đại diện nhóm trình bày bài thuyết trình
(2) HS các nhóm khác lắng nghe bài thuyết trình và ghi nhận thông tin.
(3) Sau khi nhóm 4 thuyết trình xong, GV yêu cầu các học sinh ở các nhóm khác đưa ra các câu hỏi
(4) GV nhận xét, kết luận về bài thuyết trình của nhóm 4
+ Nội dung
+ Hình thức
+ Cách trình bày và trả lời câu hỏi của các bạn nhóm khác.
HOẠT ĐỘNG 4: YÊU CẦU HỌC SINH VỀ TÌM ĐỌC THAM KHẢO VÀ NGHIÊN CỨU THÊM TÁC PHẨM “CHÍ PHÈO” CỦA NAM CAO
IV/ KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ:
Kiểm tra học sinh bằng hình thức kiểm tra Tự luận – Viết bài tập làm văn số 3
Ra đề bài làm văn số 1:
Anh (chị) hãy phân tích giá trị nhân đạo trong truyện ngắn “Chí Phèo” của nhà văn Nam Cao.

CHÍ PHÈO

                          – Nam Cao –
I/ Mục tiêu cần đạt:

1. Kiến thức:

–        Nắm được cốt truyện, phân tích nhân vật Chí Phèo, Bá Kiến, bi kịch làm người của Chí Phèo.
–      Giá trị hiện thực và nhân đạo sâu sắc và mới mẻ của tác phẩm.
–        Nghệ thuật của kiệt tác: xây dựng nhân vật điển hình, miêu tả tâm lí, cách kể chuyện, ngôn ngữ, giọng điệu.

2. Kỹ năng:

–        Có kĩ năng phân tích nhân vật và mâu thuẫn nội tâm.
–        Đọc – hiểu tác phẩm theo đặc trưng thể loại.

3. Thái độ:

–        Đồng cảm với thân phận con người. Có thái độ sống đúng đắn và chuẩn mực trong quan hệ gia đình và xã hội.

4. Hình thành năng lực, phẩm chất:

–        Năng lực thu thập thông tin; năng lực giải quyết vấn đề; năng lực tự học.
–        Năng lực trình bày suy nghĩ, cảm nhận; năng lực hợp tác; năng lực quản lí bản thân.
Bảng mô tả theo định hướng phát triển năng lực:

II/ Phương tiện dạy học:
–        GV: Sgk, Sgv; giáo án, bảng phụ, phiếu học tập, tài liệu tham khảo, tranh ảnh minh họa, tư liệu.
–       HS: Sgk, vở ghi, vở soạn, vẽ tranh, sưu tầm tài liệu, đóng kịch.
III/ Cách thức tiến hành:
–        Giáo viên tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp các phương pháp: gợi tìm, tái hiện, trao đổi thảo luận, vấn đáp.
–        Kĩ thuật đặt câu hỏi tình huống, thuyết trình.
–        Tích hợp phân môn Làm văn, Tiếng việt và đọc văn
IV/ Tiến trình dạy học:
1/ Hoạt động trải nghiệm:
* Kiểm tra bài cũ:
–        Huấn Cao được Nguyễn Tuân gửi gắm qua hình tượng nhân vật nào trong văn học? Tìm một số truyện ngắn của Nguyễn Tuân trước CMT8-1945 mà em biết?
* Giới thiệu bài mới: Trình chiếu cho học sinh xem một số hình ảnh về tác phẩm “Chí Phèo”.

2. Hoạt động hình thành kiến thức mới:

3/ Hoạt động thực hành, ứng dụng: 
–        Cho học sinh đóng lại cảnh Chí Phèo bị Thị Nở đoạn tuyệt.
4/ Hoạt động bổ sung:
–        Bài tập: Viết đoạn văn ngắn trình bày cảm nhận của em về “bát cháo hành liều thuốc giải độc” mà Thị Nở nấu cho Chí Phèo ăn?
* Đánh giá, rút kinh nghiệm sau tiết dạy:
PHỤ LỤC 1
 
PHIẾU ĐIỀU TRA NHU CẦU CỦA HỌC SINH
(Trước khi thực hiện dự án)
Họ và tên: ………………………
Lớp: …………………………………
Hãy trả lời câu hỏi dưới đây bằng cách đánh dấu X vào ô trống trong bảng có câu trả lời phù hợp với em.

1. Em quan tâm (hoặc có hứng thú) đến nội dung nào của dự án?

2. Khả năng của học sinh: Đánh dấu (x) vào ô trả lời

3. Dự kiến thực hiện sản phẩm: Học sinh Đánh dấu (x) vào ô trả lời

4. Mong muốn của học sinh khi tham gia vào dự án: Đánh dấu (x) vào ô trả lời

 
 
PHỤ LỤC 2
BIÊN BẢN LÀM VIỆC NHÓM
 

1. Thời gian, địa điểm, thành phần:

Địa điểm: ………………………………………………………………………………………………………………………………………
Thời gian: từ…… giờ……. đến …… giờ ………. ngày…… .tháng……….năm ……………………………………………….
Nhóm số: ………;                                Số thành viên: ………………..                            Lớp:…….
Số thành viên có mặt: ……………………………………………………………………………………………………………………..
Số thành viên vắng mặt: ………………………………………………………………………………………………………………….

2. Nội dung công việc: (Ghi rõ tên chủ đề thảo luận hoặc nội dung thực hành)

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

3. Kết quả làm việc:

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

4. 4. Thái độ tinh thần làm việc:

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

5. 5. Đánh giá chung:

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

6. 6. Ý kiến đề xuất:

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
 
 
PHỤ LỤC 3
 
PHIẾU ĐỊNH HƯỚNG HOẠT ĐỘNG NHÓM 1
 

 
PHIẾU ĐỊNH HƯỚNG HOẠT ĐỘNG NHÓM 2
 

 
PHIẾU ĐỊNH HƯỚNG HOẠT ĐỘNG NHÓM 3
 

 
PHIẾU ĐỊNH HƯỚNG HOẠT ĐỘNG NHÓM 4
 

 
PHỤ LỤC 4
 
PHIẾU THĂM DÒ HỌC SINH SAU BÀI HỌC
 
Họ và tên: ……………………………………………..
Nhóm: …………………………………………………..
 

(Tài liệu sưu tầm )
Xem thêm :

1. Trọn bộ giáo án Ngữ văn lớp 10
2. Trọn bộ giáo án Ngữ văn lớp 11
3. Trọn bộ giáo án Ngữ văn lớp 12