Đề thi HSG Trại hè Hùng Vương 16 (năm 2022) – Ngữ văn 10 – THPT Chuyên Cao Bằng

– Mắt cũng long lanh màu trời, mắt cũng xa vời đại dương: Mắt lúc này là biểu tượng cho nhân sinh quan, thế giới quan, vũ trụ quan, trí tuệ và tâm hồn cũng trở nên rộng mở, sâu sắc, lấp lánh ánh sáng của sự thông tuệ, minh triết.

– Cấu trúc câu được điệp lại Bởi vì… cho nên…: xác lập mối quan hệ nguyên nhân – hệ quả ở hai vế câu.

=> Ý nghĩa đoạn thơ: Con người khi có được cơ duyên trải nghiệm cuộc đời ở tầm vóc rộng lớn của nó thì tâm hồn, trí tuệ cũng trở nên sâu sắc, cởi mở, thông tuệ.

* Lý giải:

– Vì sao mắt ngó trời xanh, biển khơi mà có thể long lanh màu trời, xa vời đại dương?

+ Khi con người sống trong những giới hạn về không gian và thời gian, sự trải nghiệm trở nên vô cùng có ý nghĩa bởi nó sẽ làm gia tăng chất lượng sống của cá nhân.

+ Sự trải nghiệm đem đến những cảm nhận trực tiếp thông qua các giác quan, nó để lại ấn tượng đậm sâu trong tâm trí con người hơn là hiểu biết từ sách vở lý thuyết, nhất là khi ta không chỉ nhìn bằng mắt mà còn nhìn và cảm nhận bằng cả tâm hồn trái tim.

+ Sự trải nghiệm đem đến những hiểu biết mới mẻ, rộng mở về thiên nhiên, cuộc sống và con người, sự hiểu biết của con người trở nên sâu sắc và bản chất hơn. Trải nghiệm cũng giúp ta mở rộng tầm mắt và trí tuệ, tâm hồn mình, con người được giải phóng khỏi những định kiến hạn hẹp để từ đó biết sống đẹp, sống nhân văn với cuộc đời. Khối óc và trái tim ta khi ấy cũng mang chứa cả vũ trụ bao la, có khả năng thấu cảm, bao dung với tất cả.

– Làm thế nào để trí tuệ và trái tim có thể long lanh bầu trời, xa vời đại dương khi ngó trời xanh, biển rộng:

+ Hiểu biết về sự hữu hạn của bản thân với những giới hạn về năng lực, tầm nhìn để sẵn sàng tâm thế và cái nhìn rộng mở trước những điều ta chưa biết.

+ Tìm mọi cơ hội để được trải nghiệm, khám phá những điều mới mẻ, sâu rộng, trời ở ngoài trời, núi cao hơn núi…

+ Mở lòng để đón nhận và chấp nhận những điều mới mẻ, dị biệt như biển lớn đón nhận trăm sông để không bao giờ vơi cạn.

(Học sinh dùng dẫn chứng phù hợp, tiêu biểu, đắt giá để chứng minh)

– Không phải cứ trải nghiệm là có hiểu biết rộng sâu và tâm hồn rộng mở. Mắt nhìn nhưng trái tim đóng khép, tư duy bảo thủ, tư tưởng lạc hậu thì ta chẳng bao giờ có thể học được điều gì mới mẻ.

– Phê phán những người lười trải nghiệm, bằng lòng với cuộc sống, không chịu dấn thân vào cuộc sống mênh mông trời cao biển rộng.

– Hành động: Mở rộng tầm mắt và tâm hồn để trải nghiệm thiên nhiên cuộc sống ở bề rộng và chiều sâu. Chăm chỉ học tập cả kiến thức sách vở nhà trường bởi nó cũng có tác dụng bổ trợ, cộng hưởng với tri thức trải nghiệm thực tế.

– … đòi hỏi cả tài năng và tâm hồn, cả sự thông minh và lòng trắc ẩn, cả cảm xúc và sự chiêm nghiệm vượt lên trên thời gian – lịch sử: Tác phẩm nghệ thuật thực sự luôn kết tinh sự từng trải, vốn sống, tư tưởng, tình cảm, những suy tư, chiêm nghiệm sâu sắc, có ý nghĩa muôn đời của người cầm bút. Nói cách khác, tác phẩm nghệ thuật chứa đựng trong đó cái tâm và cái tài, trí tuệ và tình cảm của nghệ sĩ. Cái gốc tình cảm ở nghệ sĩ là lòng trắc ẩn – niềm cảm thương sâu kín tới mọi nông nỗi kiếp người; giá trị quan trọng trong tư tưởng của nghệ sĩ là ở những chiêm nghiệm sâu sắc vượt thời đại về cuộc sống và nhân sinh.

-> Nhận định đề cập đến vấn đề đặc trưng của văn học và vai trò của nhà văn trong sáng tạo nghệ thuật.

– Văn học phản ánh và nhận thức đời sống thông qua việc xây dựng thế giới hình tượng. Hình tượng nghệ thuật là sản phẩm sáng tạo của người nghệ sĩ, là đứa con tinh thần của người nghệ sĩ, nó kết tinh trong đó tất cả tài năng và tâm hồn, trí tuệ và tình cảm, những suy tư, chiêm nghiệm, những thông điệp sâu sắc mà tác giả muốn truyền gửi tới người đọc nhiều thế hệ. Hình tượng chính là phương tiện giao tiếp quan trọng giữa nhà văn và độc giả, là thước đo tầm vóc của nhà văn và định giá giá trị tác phẩm.

-> Nhận định đúng đắn, cho ta căn cứ tương đối chuẩn xác và đầy đủ để đánh giá giá trị thực sự của tác phẩm nghệ thuật.

– Tài năng của nhà văn trong xây dựng hình tượng

– Tâm hồn và tình cảm, cái gốc nhân đạo sâu vững của nhà văn.

– Sự thông minh, trí tuệ của nhà văn trong tư tưởng của tác phẩm, những suy tư, chiệm nghiệm vượt lên mọi không gian và thời đại của nghệ sĩ trong tác phẩm.

– Nhận định đã đặt ra yêu cầu đối với người sáng tác và người tiếp nhận:

+ Người sáng tác: mài sắc tư tưởng, tình cảm, trau dồi tài năng.

+ Người tiếp nhận: nâng cao vốn hiểu biết, văn hóa, có khả năng khám phá chiều sâu tư tưởng và những thông điệp vượt thời đại đặt ra trong tác phẩm.