Đề thi học sinh giỏi cấp trường Ngữ Văn 11 năm 2019-2020 – THPT Cẩm Thủy 3 Thanh Hóa

1. ĐỌC HIỂU (6 điểm)

Đọc văn bản sau và thực hiện các yêu cầu:
ĐẠI BÀNG VÀ GÀ
Ngày xưa, có một ngọn núi lớn, bên sườn núi có một tổ chim đại bàng. Trong tổ có bốn quả trứng lớn. Một trận động đất xảy ra làm rung chuyển ngọn núi, một quả trứng đại bàng lăn xuống và rơi vào một trại gà dưới chân núi. Một con gà mái tình nguyện ấp quả trứng lớn ấy.
Một ngày kia, trứng nở ra một chú đại bàng con xinh đẹp, nhưng buồn thay chú chim nhỏ được nuôi lớn như một con gà. Chẳng bao lâu sau, đại bàng cũng tin nó chỉ là một con gà không hơn không kém. Đại bàng yêu gia đình và ngôi nhà đang sống, nhưng tâm hồn nó vẫn khao khát một điều gì đó cao xa hơn. Cho đến một ngày, trong khi đang chơi đùa trong sân, đại bàng nhìn lên trời và thấy những chú chim đại bàng đang sải cánh bay cao giữa bầu trời.
“Ồ – đại bàng kêu lên – Ước gì tôi có thể bay như những con chim đó”.
Bầy gà cười ầm lên: “Anh không thể bay với những con chim đó được. Anh là một con gà và gà không biết bay cao”.
Đại bàng tiếp tục ngước nhìn gia đình thật sự của nó, mơ ước có thể bay cao cùng họ. Mỗi lần đại bàng nói ra mơ ước của mình, bầy gà lại bảo nó điều không thể xảy ra. Đó là điều đại bàng cuối cùng đã tin là thật. Rồi đại bàng không mơ ước nữa và tiếp tục sống như một con gà. Cuối cùng, sau một thời gian dài sống làm gà, đại bàng chết.
Trong cuộc sống cũng vậy: Nếu bạn tin rằng bạn là một người tầm thường, bạn sẽ sống một cuộc sống tầm thường vô vị, đúng như những gì mình đã tin. Vậy thì, nếu bạn đã từng mơ ước trở thành đại bàng, bạn hãy đeo đuổi ước mơ đó… và đừng sống như một con gà!
(Theo http://phamngocanh.com/blog/ga-dai-bang-bai-hoc-tu-cuoc-song)
Câu 1.Xác định phương thức biểu đạt chính của văn bản
Câu 2.Đặc điểm nào phân biệt giữa những chú đại bàng và đàn gà trong câu chuyện?
Câu 3.Vì sao chú đại bàng quyết định không mơ ước nữa và tiếp tục sống như một con gà?
Câu 4. Theo anh (chị) niềm tin vào sức mạnh bản thân và ước mơ có mối quan hệ như thế nào?

1. LÀM VĂN (14,0 điểm)

Câu 1. (4,0 điểm) Hãy viết một bài văn ngắn (khoảng 200 chữ) trình bày suy nghĩ của anh (chị) về ý kiến được nêu ở phần Đọc hiểu: Hãy đeo đuổi ước mơ.
Câu 2. (10,0 điểm) Về văn học trào phúng, có ý kiến cho rằng: “Đó là một khái niệm bao trùm lĩnh vực văn học của tiếng cười”(Từ điển thuật ngữ văn học, Nhiều tác giả, NXB Giáo dục, 2008)
Cảm nhận của anh/chị về tiếng cười của Vũ Trọng Phụng trong đoạn trích Hạnh phúc của một tang gia (trích Số đỏ)
 
HƯỚNG DẪN GIẢI ĐỀ THI

1. ĐỌC HIỂU (6 điểm)

Câu 1. (1,0 điểm) Phương thức biểu đạt chính : tự sự .
Câu 2. (1,5 điểm)Trong câu chuyện, những chú đại bàng và đàn gà phân biệt với nhau bởi các đặc điểm
– Đại bàng:
+ Loài vật biểu trưng cho sức mạnh.
+ Thuộc về trời xanh và những điều kì vĩ.
– Gà:
+ Con vật nhỏ bé, chấp nhận số phận.
+ Có ước mơ hoài bão bay cao.
+ Nhưng thiếu niềm tin vào bản thân.
Câu 3.(1,5 điểm)  Chú đại bàng quyết định không mơ ước nữa và tiếp tục sống như một con gà vì bản thân:
+ Tin nó chỉ là con gà không hơn.
+ Không tự tin vào sức mạnh bản thân.
– Do môi trường:
+ Không khuyến khích khơi dậy niềm tin.
+ Áp đặt suy nghĩ của mình cho người khác.
Câu 4.(2 điểm)
Học sinh có thể ciết thành đoạn văn 5-6 dòng, trong đó, trình bày được các nội dung
-Thiếu niềm tin:
+ Không có sức mạnh để thực hiện khát vọng.
+ Yếu đuối trước những khó khăn thử thách.
+ Không thể vượt qua giới hạn bản thân.
– Quá tự tin:
+ Ảo tưởng vào sức mạnh của bản thân.
+ Đặt ra mục tiêu, kì vọng lớn hơn năng lực.
+ Không biết lượng sức trước thử thách.

1. LÀM VĂN (14,0 điểm)

Câu 1 (4,0 điểm)
HS tham khảo nội dung dưới đây để viết bài  văn:

1. Giới thiệu vấn đề (0,5 điểm)

– Nếu bầu trời tượng trưng cho những ước mơ, những kế hoạch lớn và những cái nhìn bao quát nhưng toàn diện về bản thân, thì phải chăng những nỗi lo thường nhật đã kéo tầm mắt của ta xuống dưới mặt đất, để chìm trong một dòng người hối hả, để đối phó với những chướng ngại vật ngay trước mắt và rồi ta chẳng còn lúc nào để phóng tầm mắt lên thật xa trên bầu trời, để thấy những ước mơ của ta lớn đến chừng nào… Và thế là nhiều khi ta quên đi những điều thực sự quan trọng: đó chính là những ước mơ.

2. Giải thích (0,5 điểm)

– Ước mơ – hoài bão là những xuất phát điểm quan trọng, đây là cơ sở đầu tiên để mỗi cá nhân, tổ chức và dân tộc cất cánh.
– Ai cũng có ước mơ. Có thể đó chỉ là những nhu cầu bình thường trong sinh hoạt hằng ngày. Nhưng cũng có thể đó là những khát khao hướng thượng những kế hoạch dài hơn cho chính bản thân mình.

3. Chứng minh và bàn luận (2 điểm)

– Ước mơ sẽ chỉ là mơ ước nếu nó không đi kèm với những sự chuẩn bị cần thiết để thực hiện ước mơ đó. Sự chuẩn bị trong hành trình của mỗi giấc mơ có nhiều thành phần, nhưng thành phần quan trọng nhất hiện nay và trong tương lai phải kể đến tri thức với hai quá trình song hành và bổ sung cho nhau: tích luỹ tri thức và phát triển tri thức.
– Mỗi ước mơ, dù lớn lao hay giản dị, đều cần được tiếp lửa bằng nhiệt huyết, quyết tâm và nỗ lực không ngừng của tuổi trẻ. Tuổi trẻ là món quà vô giá mà tạo hoá ban tặng cho chúng ta trên con đường chinh phục ước mơ của mình. Tuổi trẻ tư bản thân nó đã là một tài sản, tự bản thân nó đã hàm chứa ánh sáng và hạnh phúc, khi bị dúi xuống bùn, cơ hội để nó vẫn toả sáng và thăng hoa sẽ lớn hơn so với khi bạn già đi.
– Ước mơ thuộc về tương lai mà người trẻ tuổi thì sống vì tương lai, vậy tại sao không sống và phấn đấu vì ước mơ của mình? Thành công bắt đầu từ suy nghĩ, “đeo đuổi ước mơ”. Chúng ta dám ước mơ, dám nghĩ khác và vượt khỏi những hạn hẹp của hoàn cảnh sống để thực hiện cho bằng được khát vọng của mình.
– Ước mơ cũng giống như những tên lửa đang chuẩn bị cất cánh, nhưng nếu không được châm ngòi bằng một niềm tin, ý chí và nỗ lực vượt khó thì mãi mãi nó chi nằm chỏng chơ trên mặt đất giống như chú đại bàng kia.

4. Bài học nhận thức và hành dộng (0,5 điểm)

– Cuộc đời thật có quá nhiều ước mơ, cỏ những ước mơ đã trở thành sự thật và cả những ước mơ mãi mãi chỉ là mơ ước mà thôi. Nhưng chúng ta hãy cảm nhận những ước mơ trong chính con người mình và học cách để nuôi dưỡng nó.
– Không dễ để biến ước mơ thành hiện thực. Một ước mơ dù lớn hay nhỏ, phải được ấp ủ, nuôi dưỡng và hiện thực hóa là cả một quá trình với ý chí tự thân và những bước đi khoa học.
– Không thành công nào mà chưa từng trải qua thất bại, những bài học từ sai lầm đã qua sẽ tôi luyện cho ý chí thêm mạnh mẽ và vững vàng. Tiếp tục cất bước, tiếp tục đeo đuổi ước mơ và cố gắng thực hiện chúng – những điều chỉ có ước mơ mang lại được cho con người và tuổi trẻ.
– Phê phán những người tự ti, không tin vào bản thân…

5. Kết thúc vấn đề (0,5 điểm)

– Cuộc đời của mỗi chúng ta là một câu chuyện, chính vì thế mà tại sao chúng ta lại không viết tất cả câu chuyện của chúng ta lên, để chia sẻ kinh nghiệm với nhau, cũng như để tạo cho các bạn trẻ chúng ta có những suy nghĩ theo chiều hướng tích cực hoặc lạc quan yêu đời hơn. Để cho cuộc sống của mỗi chúng ta là một màu hồng.
– Liên hệ bản thân.
Câu 2 ( 10 điểm)

1. Yêu cầu về kĩ năng:

– Thí sinh biết cách làm một bài văn nghị luận văn học.
– Xây dựng bố cục bài văn chặt chẽ, mạch lạc
– Không mắc lỗi chính tả, dùng từ, đặt câu; khuyến khích bài viết sáng tạo
. II. Yêu cầu về kiến thức:
– Đây là dạng đề mở. Thí sinh có thể trển khai bài làm của mình theo nhiều cách khác Tuy nhiên, bài làm cần đạt được một số yêu cầu cơ bản sau:

1. Giới thiệu tác giả, tác phẩm và vấn đề nghị luận (1,0 điểm)
2. Giải thích (2,0 điểm)

– Trào phúng có nghĩa là dùng lời lẽ khôi hài để mỉa mai, cười nhạo kẻ khác. Tiếng cười thường được tạo ra khi người ta phát hiện ra mâu thuẫn trào phúng, đó chính là sự mâu thuẫn hay không tương xứng giữa bản chất và biểu hiện, giữa mục đích và phương tiện, đặc biệt là giữa nội dung (xấu xa) và hình thức (đẹp đẽ). Muốn tiếng cười xuất hiện, đối tượng phải mang tính hài, đối tượng được miêu tả bằng bút pháp phóng đại, biếm hoạ, giọng văn giễu nhại.
– Văn học của tiếng cười là một khái niệm chỉ tất cả các thể loại, các tác phẩm văn học mang cảm hứng trào phúng, sử dụng bút pháp trào phúng, lấy tiếng cười làm mục đích hài hước, phương tiện bộc lộ thái độ chế giễu, mỉa mai, phê phán cái xấu, cái đáng cười. Đó là ca dao hài hước, trào phúng, truyện cười dân gian, thơ trào phúng (của Nguyễn Khuyến, Tú Xương…), truyện trào phúng (của Nguyễn Công Hoan…)
– Tiểu thuyết Số đỏ của Vũ Trọng Phụng là tác phẩm xuất sắc của văn học hiện thực trào phúng giai đoạn 1930-1945

3. Tiếng cười của Vũ Trọng Phụng trong đoạn trích (6 điểm)

 * Đối tượng của tiếng cười (1,0 điểm)
– Cười xã hội thượng lưu thành thị đương thời. Xã hội thu nhỏ trong đoạn  trích gồm đám động những nhân vật có tên và không tên
– Nhân vật có tên: các thành viên trong gia đình cụ cố Hồng (Văn Minh, Cụ cố Hồng, Tuyết, Tú Tân..) các thành viên khác (Typn, cảnh sát…)
– Nhân vật không tên: những người đưa đám
-Tất cả đều chứa đựng sự mâu thuẫn giữa vẻ bề ngoài buồn rầu, đau khổ, văn minh, chí hiếu và bản chất bên trong vui vẻ, sung sướng, bất hiếu, vô văn hoá…
* Mục đích tiếng cười (1,0 điểm)
– Tác giả phê phán mãnh liệt bản chất lố lăng, đồi bại của xã hội thượng lưu thành thị.
– Vạch trần bản chất của cái gọi là Âu hóa, văn minh mà thực dân Pháp muốn tung hô nhằm làm bại hoại nề nếp, đạo đức dân tộc.
– Đằng sau tiếng cười trào phúng là nỗi đau đời, là khatgs vọng muốn chôn vùi xã hội dơ bẩn để hướng đến cuộc sống tốt đẹp hơn.
* Nghệ thuật tạo tiếng cười ( 4,0 điểm)
– Xây dựng tình huống trào phúng cơ bản: hạnh phúc của gia đình có tang. Từ đó nảy sinh những mâu trào phúng trái với lẽ tự nhiên.
– Nghệ thuật xây dựng những bức chân dung biếm họa.
– Nghệ thuật trào phúng kết đọng trong cảnh trào phúng: cảnh đưa đám.
– Ngôn ngữ và giọng điệu trào phúng

4. Đánh giá (1,0 điểm)

–  Hạnh phúc của một tang gia là chương truyện đặc sắc của tiểu thuyết: chương truyện đã hội đủ các nhân vật của toàn tiểu thuyết và đã thu nhỏ bộ mặt xã hội tư sản thành thị với tất cả bản chất xấu xa của nó: háo danh, hám lợi, giả tạo, rởm đời, vô văn hoá và bao trùm là thói đạo đức giả
– Chương truyện cũng tiêu biểu cho bút pháp trào phúng của Vũ Trọng Phụng nói riêng, của văn học trào phúng nói chun