Tài liệu Ôn thi THPT Quốc gia môn văn. Bộ đề luyện thi về Việt Bắc- Tố Hữu
Lưu ý : Bài ôn tập có nhiều phần, các em đọc những phần khác ở link này : http://vanhay.edu.vn/tag/viet-bac
Đề 2. Cảm nhận của anh/ chị về đoạn thơ sau trong bài thơ Việt Bắc:
Nhớ gì như nhớ người yêu
Chạy đêm nện cối đều đều suối xa
Yêu cầu của đề
Nội dung: phân tích đoạn thơ để thấy rõ: trong hoài niệm của nhà thơ, Việt Bắc tiếp tục được tái hiện trong nỗi nhớ cảnh, nhớ người, nhớ những ngày sống và hoạt động ở Việt Bắc biết bao gian khó nhưng thật nghĩa tình và thơ mộng.
Đoạn thơ dài nên cần xác lập các ý theo sự phát triển cảm xúc của nhà thơ:
- Nhớ thiên nhiên thanh bình, yên ả, thơ mộng
- Nhớ con người Việt Bắc nghèo nhưng nghĩa tình sâu nặng
- Nhớ cuộc sống của đồng bào và chiến sĩ đầy khó khăn gian khổ nhưng tình thần rất lạc quan, yêu đời, gắn bó bên nhau
Thao tác lập luận: Có sự kết hợp các thao tác phân tích, chứng minh, bình luận
Lập dàn ý
Mở bài
Giới thiệu tác giả: Tố Hữu là lá cờ đầu của nền thơ ca cách mạng Việt Nam. Sự nghiệp thơ ca Tố Hữu song hành cùng sự nghiệp cách mạng của dân tộc. Mỗi giai đoạn, mỗi sự kiện cách mạng đều tác động và in dấu ấn rõ nét trong từng trang thơ Tố Hữu.
Giới thiệu tác phẩm: Việt Bắc là bài thơ được trích trong tập thơ cùng tên của Tố Hữu, được sáng tác tháng 10 – 1954, được đánh giá là tác phẩm tiêu biểu cho văn học thời kì kháng chiến chống Pháp, cũng là thành tựu nghệ thuật nổi bật trong sự nghiệp thơ Tố Hữu.
Giới thiệu đoạn trích: Đoạn thơ phân tích nằm từ câu 25 đến câu 42 của bài thơ Việt Bắc, ghi lại nỗi nhớ của người ra đi (người cán bộ kháng chiến) về những kỉ niệm xúc động về một thời “đắng cay ngọt bùi” trong cuộc sống sinh hoạt và kháng chiến nơi chiến khu Việt Bắc.
Thân bài
Luận điểm 1: Cảm nhận khái quát
Bài thơ Việt Bắc triền khai theo lối kết cấu đối đáp giữa kẻ, người đi thật tự nhiên, khéo léo. Những câu hỏi gợi nhắc của người ở lại đã khơi nguồn biết bao kỉ niệm ùa về. Kỉ niệm kết nối kỉ niệm, kí ức gọi kí ức. Tất cả bỗng thức dậy và trôi nảy trong mạch cảm xúc dào dạt tưởng chừng không bao giờ vơi cạn. Có thể nói nhớ thương đã trở thành điệp khúc, lực hấp dẫn để hút về tất cả kí ức hoài niệm về một thời gắn bó.
Khi ta ở chỉ là nơi đất ở Khi ta đi đất đã hóa tâm hồn (Chế Lan Viên, Tiếng hát con tàu)
Đoạn thơ 12 câu ghi lại những kỉ niệm xúc động về cuộc sống sinh hoạt, kháng chiến tuy thiếu thốn, gian khổ mà sâu nặng nghĩa tình. Điệp từ “nhớ” được lặp lại tới năm lần, vang lên suốt từ đầu đến cuối đoạn thơ như một điệp khúc, phổ âm hưởng nỗi bâng khuâng, da diết, nhung nhớ cho toàn bộ đoạn thơ. Và sau nỗi nhớ ấy, các hình ảnh về cuộc sống, con người hiện lên chân thực, xúc động.
Luận điểm 2: Phân tích
Tố Hữu diễn tả nỗi nhớ về Việt Bắc như nhớ người yêu: Nhớ gì như nhớ người yêu… Tình yêu là là nỗi nhớ, nhất là phải xa nhau thì nỗi nhớ càng cồn cào, da diết khôn nguôi. Dường như nỗi nhớ của người Cách mạng với đồng bào, với thiên nhiên Việt Bắc có lẽ cũng không kém phần tha thiết như thế. Vì vậy, cảnh và người phút chốc lại trở về vơi đầy trong tâm trí người đi.
Nhớ những đêm trăng sáng yên ả thanh bình, nhừng buổi chiều nắng trải vàng ấm áp trên nương. Nhớ cảnh núi đèo, bản làng chìm trong sương khói, cảnh bếp lửa bập bùng trong mỗi đêm đông và hình ảnh con người thân thương, tảo tần đi về hôm sớm. Nhớ cảnh rừng nứa, bờ tre, ngòi Thia, sông Đáy, suối Lê vơi đầy.hoà trong âm thanh núi rừng “tiếng mõ rừng chiều, chày đêm nện cối đều đều suối xa”… Ở đoạn này, bức tranh thiên nhiên Việt Bắc không còn ảm đạm những mây cùng mù mà rộn ràng, ấm áp, tươi vui. Hình ảnh và âm thanh hoà quyện trong từng nét vẽ.
Thiên nhiên, cuộc sống hiên lên vừa thực vừa mộng, vừa đơn sơ vừa thi vị, gợi rõ nét độc đáo riêng biệt của Việt Bắc, khác hẳn với bao miền quê đất Việt. Chỉ có những người đã từng sống, gắn bó máu thịt với Việt Bắc mới có cái nhìn toàn diện có nỗi nhớ da diết và cảm nhận sâu sắc, thấm thía như thế:
Khi ta ở chỉ là nơi đẩt ở Khi ta đi đẩt đã hoá tâm hồn (Chế Lan Viên)
Nhớ những con người Việt Bắc nghèo nhưng tình nghĩa sâu nặng:
Ta đi, ta nhớ những ngày Mình đây ta đó, đắng cay ngọt bùi…
Thương nhau, chia củ sắn lùi Bát cơm sẻ nửa, chăn sui đắp cùng
Ta – mình là sự phân đôi của cái tôi trữ tình khi chuyển hoá khi hoà nhập, tất cả đều diễn tả cảm xúc nhớ thương của người ra đi đối với người ở lại. Những người cùng gánh trên vái mối thù đế quốc, đắng cay, ngọt bùi, bát cơm manh áo chia sẻ có nhau. Cuộc sống những ngày ấy tình quân dân như cá với nước, thân tình trong đại gia đình dân tộc. Đặc biệt Tố Hữu không thể quên hình ảnh những người mẹ tần tảo:
Nhớ người mẹ nắng cháy lưng Địu con lên rẫy bẻ từng bắp ngô Người mẹ Việt Bắc chịu thương chịu khó cõng con, cõng cả nắng trời cháy lưng trên rẫy bẻ từng bắp ngô nuôi giấu cán bộ cứ trở lại trong nhiều thi phẩm của nhà thơ. Mẹ là một nhân vật lịch sử góp phần làm nên những chiến thắng oanh liệt của dân tộc.
Cuộc sống của đồng bào và cán bộ chiến sĩ ở Việt Bắc đầy khó khăn gian khổ nhưng tinh thần lại rất lạc quan, yêu đời, gắn bó bên nhau:
Nhớ sao lớp học i tờ Đồng khuya đuốc sáng những giờ liên hoan Nhớ sao ngày tháng cơ quan Gian nan đời vẫn ca vang núi đèo.
Vẻ đẹp tinh thần những con người ở nơi chiến khu Việt Bắc được ngợi lên trong những lớp bình dân học vụ, trong những buổi liên hoan rộn ràng tiếng hát yêu đời, yêu cuộc sống. Cho
dù kháng chiến gian lao, còn nhiều thiếu thốn nhưng đồng bào cùng cán bộ chiến sĩ Việt Bắc luôn tâm niệm đánh giặc ngoại xâm và đánh cả giặc dốt.
Kết bài
Vẫn cái tôi trữ tình đầy xúc cảm của cái tôi thi sĩ, vẫn thể thơ lục bát giàu nhạc điệu và đậm sắc màu dân tộc, kết hợp với cách lựa chọn từ ngữ, hình ảnh giàu chất gợi cảm, nhà thơ gợi ra trước mắt người độc bức tranh thiên nhiên, con người, cuộc sống Việt Bắc vừa thực, vừa thi vị và thơ mộng, diễn tả bao hoài niệm da diết, đằm sâu trong tâm hồn thi sĩ cũng như trong bao người kháng chiến buổi chia tay.
Xem thêm : Phân tích bức tranh tứ bình Việt Bắc, nghị luận ý kiến bàn về bài Việt Bắc, những nhận định hay về bài thơ, Giáo án bài Việt Bắc, sáng kiến kinh nghiệm bài Việt Bắc, Đề thi học sinh giỏi. Tất cả đều có ở link này :
http://vanhay.edu.vn/tag/viet-bac
