BỘ CÁNH DIỀU
Đề bài
ĐỌC – HIỂU (6,0 điểm)
Đọc văn bản sau và thực hiện yêu cầu: (Trắc nghiệm)
( Tóm tắt: Mây trắng còn bay” hay còn được biết đến với tên gọi khác là “Ngàn năm mây trắng” của Bảo Ninh là câu chuyện được kể lại bởi nhân vật “tôi” (là một hành khách trên chuyến bay) về một bà cụ lần đầu tiên đi máy bay. Khi máy bay ra khỏi vùng thời tiết xấu, bà cụ thích thú nhìn ngắm mây bay bên ngoài cửa sổ và bắt chuyện với “tay vận comple” nhưng không được hắn đáp lại. Bà cụ không ăn gì mà chỉ xin một cốc nước lúc cô tiếp viên mang đồ đến phục vụ. Khi máy bay bay qua vùng vĩ tuyến 17, nhân vật tôi thiu thiu ngủ thì bị đánh thức bởi tiếng quát của tay vận comple nạt bà cụ. Hắn bực bội vì thấy bà cụ bày biện đồ cúng trên máy bay. Hoá ra, hôm ấy là ngày giỗ anh con trai cả của bà cụ – người phi công 30 năm trước đã hi sinh trong trận chiến tại sông Bến Hải. Cô tiếp viên đứng sững bên cạnh nhân vật tôi, lặng nhìn, không nói một lời. Ngoài cửa sổ đại dương khí quyển ngời sáng.)
MÂY TRẮNG CÒN BAY (Bảo Ninh)
Máy bay cất cánh trong mưa. Tiếng càng bánh xe gấp lại có vẻ mạnh hơn bình thường dội độ rung vào thân máy bay. Tôi tiếc là đã không nghe lời vợ. Đáng lý nên trả vé, đừng theo chuyến này. Ngày xấu, giờ xấu, thời tiết xấu.
Máy bay hẫng một cái như hụt bước. Tay vận complet ngồi bên cạnh tôi mặt nhợt đi, mắt nhắm nghiền, cặp môi run run. Tôi bấu chặt các ngón tay vào thành ghế. Con người tôi bé tí hin treo trên vực sâu đang càng lúc càng sâu thẳm.
– Mây ngay ngoài, các bác kìa! – bà cụ ngồi ở ghế trong cùng, kề cửa sổ, thốt kêu lên.
Chiếc TU đã lấy được độ cao cần thiết, bắt đầu bay bằng. Hàng chữ điện “Cài thắt lưng an toàn” đã được tắt đi. Nhưng ngoài cửa sổ vẫn cuồn cuộn mây.
– Mây cận quá, bác nhỉ, với tay ra là với được – Bà cụ nói – Y thể cây lá ngoài vườn.
Tay vận complet nhấc mi mắt lên. Môi y mím chặt, vẻ căng thẳng đổi thành quàu quạu.
– Vậy mà sao nhiều người họ kháo là tàu bay trỗi cao được hơn mây bác nhỉ?
Tay nọ làm thinh.
– Chả biết đâu trời đâu đất thế này biết lối nào mà về bến, thưa các bác?
Không được trả lời, bà cụ chẳng dám hỏi han gì thêm. Bà ngồi im, ôm chặt trong lòng một chiếc làn mây. Hình vóc bé nhỏ, teo tóp của bà như chìm lấp vào thân ghế. Khi cô tiếp viên đẩy xe đưa bữa điểm tâm đến, bà không muốn nhận khay đồ ăn. Bà bảo cơm nước lạ kiểu chẳng đũa bát gì chẳng quen, mấy lại đã ăn no bụng hồi sớm, mấy lại cũng thực tình là già chẳng có lắm tiền. Cô gái ân cần giải thích để bà cụ yên tâm rằng giá của suất ăn này đã được tính gộp trong tiền vé.
– Thảo nào hai lượt tàu bay những triệu bạc – bà cụ nói – Vậy mà lúc biếu già tấm vé các chú không quân cùng đơn vị với con trai già ngày nọ bảo là tốn có trăm ngàn. Các chú ấy cho già thì có, chứ còn tính ở quê đừng nói triệu với trăm ngàn, ngàn với trăm cũng khó.
Bà cụ hạ chiếc bàn gấp xuống song không bày bữa ăn lên đấy. Tất cả các thứ hộp thứ gói trên khay bà dồn hết vào chiếc làn mây. Bà chẳng ăn chút gì. Lúc người ta mang đồ uống đến, bà cũng chỉ xin một cốc nước lọc. Bà hỏi cô tiếp viên:
– Đã sắp đến sông Bến Hải chưa con?
– Dạ thưa – Cô gái nhìn đồng hồ đeo tay – Còn chừng dăm phút nữa ạ. Nhưng thưa cụ vì chúng ta bay trên biển nên không ngang qua sông mà sẽ chỉ ngang qua vùng trời vĩ tuyến 17.
– Lát qua đấy con bật dùm già cái cửa tròn này con nhé, cho thoáng.
– Ấy chết, mở thế nào được ạ. Cô gái bật cười.
Ngoài cửa sổ nắng loé lên, cánh máy bay lấp lánh, nhưng chỉ trong chốc lát. Trên rất cao này, trời vẫn còn mây. Người tôi nôn nao như ngồi trên đu quay. Chưa chuyến nào thấy mệt như chuyến này. Có lẽ vì cơn bão đang hoành hành ở miền trung nên không trung đầy rẫy ổ gà. Máy bay chòng chành, dồi lắc, bên thân và dưới sàn khe khẽ phát ra những tiếng răng rắc như sắp rạn. Tay vận complet xoè diêm châm thuốc. Là dân nghiện nhưng lúc này tôi thấy gai với khói. Lẽ ra y nên xuống phía dưới mà thả khí chứ chẳng nên phớt lờ hàng chữ “không hút thuốc” sáng ngay trước mũi y như vậy, tôi sẽ uể oải thầm nghĩ, đậy tờ báo lên mặt và nhắm mắt lại. Giấc ngủ thiu thiu chầm chậm trườn tới.
– Làm cái gì vậy? Hả! Cái bà già này!
Tôi giật bắn mình. Tôi bị giằng khỏi giấc ngủ không phải vì tiếng quát, tay ngồi cạnh tôi không quát to tiếng, chỉ nạt, nạt khẽ thôi, đủ nghe. Nhưng âm hưởng của nỗi hoảng hốt và sự cục cằn trong giọng y như tát vào mặt người ta. Thận trọng, tôi liếc nhìn. Khói thuốc và cặp vai to đùng của y che khuất cả bà cụ già, cả ô cửa sổ.
– Này, cô kia, cô nhân viên! – Y sang trọng đứng dậy mắng – Tới mà nhìn! Đây là hàng không hay là cái xô bếp? Là phi cơ hay là cái miếu thờ thế này, hả?
– Van bác… – Bà cụ sợ sệt – Bác ơi, van bác… Chẳng là, bác ạ, bữa nay giỗ thằng cả nhà tôi. Non ba chục năm rồi, bác ơi, tôi mới lên được đến miền cháu khuất.
Tay nọ gần như bước xéo lên đùi tôi, xấn ra lối đi. Bộ mặt hồng hào bừng bừng giận dữ và khinh miệt. Bà cụ ngồi, lặng phắt, lưng còng xuống, hai bàn tay chắp lại, gầy guộc. Trên chiếc bàn gấp bày đĩa hoa cúng, nải chuối xanh, mấy cái phẩm oản và ba cây nhang cắm trong chiếc cốc thuỷ tinh đựng gạo. Một bức ảnh ép trong tấm kính cỡ bàn tay để dựng vào thành cốc. Cô tiếp viên vội đi tới. Cô đứng sững bên cạnh tôi. Không hề kêu lên, không thốt một lời, cô lặng nhìn.
Máy bay vươn mình nâng độ cao vượt qua trần mây. Sàn khoang dốc lên. Cái bàn thờ nhỏ bé bỏng của bà cụ già hơi nghiêng đi. Tôi xoài người sang giữ lấy cái khung ảnh. Tấm ảnh được cắt ra từ một tờ báo, đã cũ xưa, nhưng người phi công trong ảnh còn rất trẻ.
Khói nhang nhả nhè nhẹ, bốc lên dìu dịu, mờ mỏng trong bầu không khí lành lạnh của khoang máy bay. Những cây nhang trên trời thẳm toả hương thơm ngát. Ngoài cửa sổ đại dương khí quyển ngời sáng.
Đề 1: Trắc nghiệm + Tự luận
Câu 1. Xác định ngôi kể và người kể chuyện trong văn bản trên
- Ngôi thứ nhất, người kể chuyện nghe được câu chuyện và kể lại
- Ngôi thứ 3, người kể chuyện ẩn mình
- Ngôi kể thứ thứ nhất, người kể chuyện đồng thời là nhân vật chứng kiến, xưng “tôi” kể lại câu chuyện
- Ngôi kể thứ 3, người kể chuyện toàn tri
Câu 2. Đâu là nhân vật chính trong truyện?
- Nhân vật “tôi”
- Nhân vật bà cụ
- Nhân vật “cô tiếp viên”
- Nhân vật được gọi là “tay vận complet”
Câu 3. Lựa chọn đáp án thể hiện đúng trình tự của sự kiện diễn ra trong câu chuyện.
| Số thứ tự | Sự kiện |
| … | (a) Bà cụ không ăn gì mà chỉ xin một cốc nước lúc cô tiếp viên mang đồ đến phục vụ |
| … | (b) Khi máy bay bay qua vùng vĩ tuyến 17, nhân vật tôi bị đánh thức bởi tiếng quát của tay vận comple nạt bà cụ vì bà bày biện đồ cúng, thắp hương trên máy bay. Hóa ra hôm nay là ngày giỗ anh con trai cả của bà cụ – người phi công 30 năm trước đã hi sinh trong trận chiến tại sông Bến Hải |
| … | (c) Ngoài cửa sổ đại dương khí quyển ngời sáng. |
| … | (d) “tôi” là một hành khách, bay cùng chuyến với một bà cụ. Khi máy bay ra khỏi vùng thời tiết xấu, bà cụ thích thú nhìn ngắm mây bay bên ngoài cửa sổ và bắt chuyện với “tay vận comple” nhưng không được hắn đáp lại |
| … | (e) Cô tiếp viên đứng sững bên cạnh nhân vật tôi, lặng nhìn, không nói một lời |
- 1 – a, 2 – b, 3 – d; 4 – c, 5 – e
- 1 – d, 2 – a, 3 – b, 4 – e, 5 – c
- 1 – b, 2 – c, 3 – a, 4 – e, 5 – d
- 1 – c, 2 – a, 3 – e, 4 – d; 5 – b
Câu 4. Vì sao bà cụ lại muốn mở cửa sổ máy bay khi ngang qua vĩ tuyến 17, sông Bến Hải?
- Vì đó là vùng biên giới chia cắt hai miền Nam – Bắc trong cuộc chiến chống Mĩ, nơi cuộc chiến diễn ra ác liệt. Bà muốn mở cửa sổ để được nhìn ngắm nơi anh con trai đã hi sinh năm xưa.
- Vì bà cụ muốn mở cửa sổ cho thoáng
- Vì bà cụ muốn ngắm nhìn đại dương khí quyển bên ngoài
- Vì bà muốn hồi tưởng lại quá khứ
Câu 5. Dấu hiệu nhận biết đặc điểm của ngôn ngữ nói trong câu văn sau: “Này, cô kia, cô nhân viên!” là gì?
- Sử dụng từ ngữ chêm xen, từ ngữ hô gọi, chỉ trỏ.
- Cách xưng hô.
- Giọng điệu thân mật, gần gũi.
- Câu nói chứa nhiều hàm ý, bộc lộ cảm xúc tức tối của người nói.
Câu 6. Nhân vật “tay vận complet” cảm thấy khó chịu với lời nói, cử chỉ, hành động của bà cụ trên máy bay cho thấy điều gì?
- Tên đó cảm thấy phiền hà, coi thường sự quê mùa của bà cụ
- Đó là kẻ ích kỉ, thản nhiên, vô cảm với nỗi đau của người mẹ sau ba mươi năm mới được thăm lại nơi người con trai của bà đã hi sinh.
- Đó là thái độ của kẻ quay lưng với cuộc chiến của dân tộc, vô ơn, không hiểu giá trị, ý nghĩa của sự hi sinh
- Tất cả các ý trên đều đúng
Câu 7. Dòng nào nói lên cảm hứng bao trùm toàn tác phẩm?
- Phê phán sự thản nhiên, lạnh lùng, ích kỉ của con người. Họ không hiểu rằng để có vùng trời bình yên hôm nay, đã có những người lính không quân như con trai bà cụ đã hi sinh, cống hiến.
- Ngợi ca cuộc kháng chiến vĩ đại của dân tộc
- Cảm hứng suy tư, trăn trở, tố cáo chiến tranh. Chiến tranh đã qua nhưng vết thương chiến tranh chẳng bao giờ xoá bỏ được, nó còn mãi cùng với sự chảy trôi của cuộc đời như “mây trắng” vẫn bay.
- Cảm hứng về tình yêu và gia đình
Câu 8. Nêu nhận xét về kết cấu của truyện: mở đầu là khung cảnh máy bay cất cánh trong thời tiết xấu, sự căng thẳng của hành khách trong khoang máy bay. Kết thúc truyện là sự lặng yên của các nhân vật, là khung cảnh “đại dương khí quyển ngời sáng”?.
Câu 9. Anh/ chị cảm nhận như thế nào về chi tiết “Tôi xoài người sang giữ lấy cái khung ảnh. Tấm ảnh được cắt ra từ một mảnh báo, đã cũ xưa, nhưng người phi công trong ảnh còn rất trẻ.”
Câu 10. Từ nội dung văn bản, hãy rút ra một thông điệp có ý nghĩa nhất với anh/ chị? Vì sao?
Đề 2: Tự luận
Câu 1. Xác định ngôi kể, điểm nhìn trần thuật trong văn bản
Câu 2.Nhân vật chính trong truyện là nhân vật nào?
Câu 3, Những câu thoại của bà cụ: – Mây ngay ngoài, các bác kìa! / – Mây cận quá, bác nhỉ, với tay ra là với được – Y thể cây lá ngoài vườn. / – Vậy mà sao nhiều người họ kháo là tàu bay trỗi cao được hơn mây bác nhỉ? / – Chả biết đâu trời đâu đất thế này biết lối nào mà về bến, thưa các bác? có tác dụng như thế nào?
Câu 4. Nhan đề “Mây trắng còn bay” gợi cho em suy nghĩ gì?
Câu 5. Nhận xét về thái độ của các nhân vật đối với bà cụ khi bà cụ mang lễ ra thắp hương.
Câu 6. Em hãy nêu các phương diện thể hiện giá trị hiện thực và giá trị nhân văn của truyện.
- LÀM VĂN (4,0 điểm)
Anh/chị hãy viết bài văn (khoảng 500 chữ) phân tích giá trị nội dung và nghệ thuật trong tác phẩm trên.
Hướng dẫn đáp án chi tiết
- ĐỌC – HIỂU
Đề 1: Trắc nghiệm + Tự luận
Lựa chọn đáp án đúng ( Mỗi câu 0.5 điểm): Điểm nhìn, ngôi kể… bám sát nội dung tri thức bài 1
Câu 1: C
Câu 2: B
Câu 3: B
Câu 4: A
Câu 5: A
Câu 6: D
Câu 7: D
Trả lời câu hỏi:
Câu 8 (0.5điểm): Kết cấu:
– Thể hiện cái nhìn lạc quan của nhà văn.
– Thể hiện tinh thần cao đẹp và niềm tin vào sự bất tử của những chiến sĩ phi công bảo vệ vùng trời của Tổ quốc.
Câu 9 (1.0 điểm):
– Trong suốt tác phẩm, nhân vật tôi chủ yếu là người đứng ngoài, quan sát kể lại câu chuyện thì đến đây nhân vật tôi đã trực tiếp tham gia vào câu chuyện bằng hành động cụ thể “xoài người ra giữ lấy cái khung ảnh”.
– Hành động này không chỉ là hành động giúp đỡ bà cụ mà còn khẳng định sâu sắc hơn tình cảm cảm thông, trân quý đối với các bà mẹ có con hi sinh trong chiến đấu và lòng biết ơn những người lính của tác giả.
– Hơn nữa hình ảnh trong tờ báo “đã xưa cũ”, anh phi công “còn rất trẻ” còn có tác dụng phản ánh hiện thực khốc liệt: chính chiến tranh đã cướp đi tuổi trẻ, cướp đi sự sống của những con người quả cảm ấy và chính chiến tranh đã để lại nỗi đau dai dẳng cho người ở lại.
à Qua đó, ta thấy được chi tiết này vừa có giá trị hiện thực, vừa có giá trị nhân đạo, nó góp phần quan trọng vào việc thể hiện chủ đề của truyện.
Câu 10 (1.0 điểm): Nêu được thông điệp/ bài học cho bản thân
Đề 2: Tự luận
Câu 1. Ngôi kể thứ nhất, điểm nhìn hạn tri
Câu 2. Bà cụ
Câu 3.
– Tạo ấn tượng về sự già cả, có phần lẩm cẩm của bà cụ; đồng thời “đánh lạc hướng” độc giả để chuẩn bị cho sự xuất hiện của bà cụ – bà mẹ đau thương mà kiên cường ở phần cuối truyện.
– Tạo sự đối lập trong cách xây dựng nhân vật: Bà cụ già cả, lẩm cẩm phần đầu truyện lại là người mẹ anh hùng phần cuối truyện.
– Tạo sự đối lập trong cách xây dựng nhân vật: Nhân vật bà cụ chân chất, mộc mạc và nhân vật mặc com-lê sang trọng mà khiếm nhã ngồi cạnh.
Câu 4. Nhan đề “Mây trắng còn bay” :
– Gợi lên hình ảnh thực của thiên nhiên trong truyện: Mây vẫn bay trên bầu trời, nơi chiếc máy bay đã bay qua;
– Gợi lên nhiều liên tưởng:
Như vậy nhan đề “Mây trắng còn bay” là một nhan đề đa nghĩa, gợi nhiều liên tưởng.
Câu 5. Nhận xét về thái độ của các nhân vật đối với bà cụ khi bà cụ mang lễ ra thắp hương.
– Khi bà cụ thắp hương làm lễ giỗ cho người con hi sinh, các nhân vật:
+ Người mặc com-lê nói: – Làm cái gì vậy? Hả! Cái bà già này! và nói với nhân viên máy bay: – Tới mà nhìn! Đây là hàng không hay là cái xô bếp? Là phi cơ hay là cái miếu thờ thế này, hả?
=> thái độ gắt gỏng, phản đối, không có sự đồng cảm, thấu hiểu với bà cụ;
+ Cô nhân viên: Đứng sững, không hề kêu lên, không thốt một lời, cô lặng nhìn.
=> sau phút ngạc nhiên ban đầu, cô đã thấu hiểu được nỗi đau của người mẹ, đồng cảm với bà cụ;
+ Nhân vật tôi có hành động: Xoài người sang giữ lấy cái khung ảnh
=> nhân vật tôi thấu hiểu được sự việc, cảm thông cho bà cụ, giúp bà cụ hoàn thành tâm nguyện.
Câu 6.
– Các phương diện thể hiện giá trị hiện thực:
+ Truyện khai thác đề tài hậu chiến, viết về nỗi đau của người mẹ khi con hi sinh. Hòa bình lập lại, nhưng nỗi đau, nỗi nhớ thương con vẫn còn hiện hữu;
+ Truyện phản ánh thái độ, cách cư xử của một số kiểu người trong xã hội hiện đại đối với quá khứ.
– Các phương diện thể hiện giá trị nhân văn của truyện:
+ Truyện thể hiện lòng cảm thông sâu sắc của tác giả đối với nỗi đau của những người mẹ có con hi sinh trong chiến tranh;
+ Ca ngợi tấm lòng người mẹ: Dù con mất đã ba mươi năm nhưng lòng mẹ vẫn không nguôi thương yêu, mong nhớ con.
- LÀM VĂN
(Đảm bảo các luận điểm cơ bản dưới đây, yêu cầu hướng dẫn chi tiết)
- Mở bài:
– Nhà văn Bảo Ninh được mệnh danh là “Người dệt nỗi buồn từ những con chữ”. Cây bút tiêu biểu ấy sở hữu hàng loạt áng văn viết về đất nước và con người thời hậu chiến dưới góc nhìn chân thực, thấm đẫm sự tàn khốc.
– Truyện ngắn Mây trắng còn bay của ông ra đời trong thời kỳ đất nước hoà bình và bước vào giai đoạn đổi mới toàn diện. Tác phẩm này như một nén tâm nhang thành kính biết ơn hàng triệu anh hùng liệt sĩ đã dâng trọn cuộc đời cho cuộc sống hôm nay.
– Truyện giúp người đọc nhận thức lại về chiến tranh: những ảnh hưởng của chiến tranh đến số phận, cuộc sống con người thời hậu chiến. Đặc biệt là hình ảnh bà cụ.
- Thân bài:
* Nêu các điểm nổi bật về nội dung, ý nghĩa tác phẩm
Nhân vật bà cụ
* Là một bà lão “quê mùa” được khắc họa cụ thể:
– Gián tiếp
+ Vẻ ngạc nhiên, của bà cụ khi lần đầu đi máy bay đối lập với tâm trạng của những hành khách khác
+ Qua cái nhìn của nhân vật “tôi”: bà cụ lạc lõng giữa cuộc sống hiện đại: “Bà ngồi im, ôm chặt trong lòng một chiếc làn mây. Hình vóc bé nhỏ, teo tóp của bà như chìm lấp vào thân ghế”.
– Trực tiếp: qua cuộc đối thoại với tiếp viên hàng không:
+ Khi cô tiếp viên đẩy xe đưa bữa điểm tâm đến : “bà không muốn nhận khay đồ ăn. Bà bảo cơm nước lạ kiểu chẳng đũa bát gì chẳng quen, mấy lại đã ăn no bụng hồi sớm, mấy lại cũng thực tình là già chẳng có lắm tiền”.
+ Đề nghị cô tiếp viên mở cửa sổ máy bay: “Lát qua đấy con bật dùm già cái cửa tròn này con nhé, cho thoáng”
* Bà cụ- người mang trong mình vết thương chiến tranh
– Cuộc đối thoại với cô tiếp viên hàng không. Bà hỏi bao giờ đến sông Bến Hải
+ Sông Bến Hải: là ranh giới chia cắt hai miền Nam Bắc hồi đất nước chưa được thống nhất. Nơi mà máy bay không đi qua chúng ta bay trên biển nên không ngang qua sông
+ Vĩ tuyến 17: Gắn với sự kiện vào năm 1954, Hiệp định Genève được ký kết, lấy vĩ tuyến 17 (vĩ tuyến 17° bắc), dọc sông Bến Hải, thuộc tỉnh Quảng Trị, mà dòng Bến Hải chạy dọc vĩ tuyến 17 thành nơi chia cắt đất nước Việt Nam thành hai miền Nam Bắc. Đây là khu phi quân sự thời bấy giờ. Đây là nơi chuyến bay của bà cụ có thể bay ngang qua chỉ ngang qua vùng trời vĩ tuyến 17.
Hai địa danh ( một trên vùng đất, một trên vùng trời) là nơi mà cbiết bao thế hệ con người Việt Nam đổ máu xuống để xóa ranh giới đó đi, nối liền hai miền Nam Bắc.
Việc bà cụ hỏi cô tiếp viên:” Đã sắp đến sông Bến Hải chưa con?” Hé lộ mục đích đi máy bay của cụ: đến thăm con.
– Hành động của bà cụ:
+ Lập một cái bàn thờ nhỏ trên máy bay.
+Dáng người cụ: Bà cụ ngồi, lặng phắt, lưng còng xuống, hai bàn tay chắp lại, gầy guộc.
+ Khi bị những hành khách phàn nàn, bà cụ: Van bác… – Bà cụ sợ sệt – Bác ơi, van bác… Chẳng là, bác ạ, bữa nay giỗ thằng cả nhà tôi. Non ba chục năm rồi, bác ơi, tôi mới lên được đến miền cháu khuất.
Sự đau đớn của người mẹ mất con chiến tranh qua đi để lại cho con người quá nhiều vết
thương mà dù cho thời gian qua đi cũng không thể nào chữa lành được.
– Hình ảnh biểu tượng: “Tấm ảnh được cắt ra từ một tờ báo, đã cũ xưa, nhưng người phi công trong ảnh còn rất trẻ.”
– “ Tấm ảnh được cắt ra từ một tờ báo”: Con trai cụ- những phi công hy sinh vì tổ quốc được mọi người ngợi ca, ghi tạc công lao.
– “Người phi công còn rất trẻ”: biểu tượng cho một thế hệ trẻ, họ hiến dâng tuổi thanh xuân- phần đời đẹp nhất của mình cho Tổ quốc. Họ là những người hùng, những con người vĩ đại của một thời chiến tranh.
– Tờ báo“ đã xưa cũ”: sự hy sinh ấy liệu bây giờ có ai còn nhớ.
Bức ảnh là hình ảnh duy nhất của người con mà bà mẹ có được. Đó là biểu tượng của tình mẫu tử cao đẹp và cũng là sự hy sinh của những bà mẹ Việt Nam anh hùng- hy sinh con mình vì Tổ quốc
Hiện thực nghiệt ngã: chiến tranh qua đi, hòa bình trở lại nhưng những vết thương mà nó để lại vẫn sẽ mãi ám ảnh con người
Hiện thực: con người sống trong thời bình, chủ nghĩa cá nhân lên ngôi, họ quên đi những mất mát, hy sinh, quên đi chiến tranh gian khổ mà chỉ nghĩ cho cái lợi của bản thân
* Phân tích cái hay, cái đẹp của các yếu tố nghệ thuật hoặc hình ảnh đặc sắc.
– Nhan đề: “ Mây trắng còn bay” cái tên lãng mạn như một bài thơ nhưng cái kết lại vỡ òa bi tráng. Mây trắng thì lúc nào chẳng ở trên bầu trời nhưng chữ “còn” lại mang cho con người ta một suy nghĩ khác. Có thể:
+ Mây trắng giống như tấm màng che giấu những kí ức đau buồn của bầu trời những năm chiến tranh.
+ Mây trắng trong tác phẩm như hình ảnh con trai của bà cụ.
– Điểm nhìn trần thuật: kể theo ngôi thứ nhất- nhân vật xưng tôi, trình bày suy ngẫm của mình về những điều trông thấy làm cho câu chuyện:
+ vừa khách quan: xây dựng một câu chuyện khách quan từ điểm nhìn xa lạ của người ngoài cuộc.
+ vừa chủ quan: đồng cảm với nhân vật, thấy được suy tư, trăn trở của người kể chuyện
Nhà văn mong muốn xã hội thấu hiểu, đồng cảm đối với những người mang trong mình vết thương chiến tranh
– Tình huống truyện: cùng đặt ra một tình huống nhưng phản ứng của mỗi nhân vật (gã mặc complet, cô tiếp viên hàng không, nhân vật “tôi” lại khác nhau, góp phần bộc lộ tính cách của nhân vật.
– Giọng điệu: ẩn chứa một chất thơ đích thực, gạn lọc từ những số phận người, chan hòa trong một không gian nhuồm buồn.
* Đánh giá (Nhận xét, bình luận), nâng cao, mở rộng.
– Từ đây ta thấy được một bà cụ quê mùa nhưng cũng chân chất, thật thà. Không đơn giản là một người già quê mùa, cụ bà là người đã trải qua đau thương của chiến tranh.
– Truyện ngắn “Mây trắng còn bay” được kể lại bằng ngôi thứ nhất, qua lời của nhân vật “tôi” – một trong những người có mặt trong chuyến bay đó và là người ngồi gần bà cụ. Chính vì vậy nhân vật “tôi” là người chứng kiến mọi việc, kể lại câu chuyện một cách chân thực, khách quan, tăng tính thuyết phục cho truyện đồng thời có thể thay mặt tác giả trực tiếp bày tỏ suy nghĩ, tình cảm.
– Tác phẩm mang thông điệp sâu sắc về chiến tranh và nhân văn. Tác giả đã thể hiện rõ sự thất vọng và tuyệt vọng của nhân vật chính khi phải đối mặt với sự ngược đãi, đau khổ, mất mát không đáng có trong cuộc chiến. Tác phẩm đưa ra câu hỏi về ý nghĩa của cuộc chiến và giá trị của nhân văn, cũng như đưa ra thông điệp rằng sự sống và tình yêu luôn đẹp đẽ, dù cho có bao nhiêu khó khăn và đau đớn.
- Kết bài:
– Nhà văn Bảo Ninh đã khéo léo chọn góc nhìn trần thuật là ngôi thứ nhất, điều đó giúp xây dựng một câu chuyện khách quan từ điểm nhìn xa lạ của người ngoài cuộc lại vừa đồng cảm với nhân vật, thấy được suy tư, trăn trở của người kể chuyện.
– Mây trắng còn bay giản dị nhưng gợi nhiều ám ảnh, suy tư về chiến tranh cùng những vết thương vẫn âm thầm rỉ máu. Tác phẩm là thanh âm nhẹ nhàng mà thống thiết, vừa chứa đựng chất thơ của người chiến sĩ cầm bút, vừa thấm thía nỗi đau sâu sắc mà hiện thực mang lại.
Bài viết tham khảo:
Bảo Ninh là nhà văn trưởng thành khi cuộc kháng chiến chống M ĩđã kết thúc. Ông là một trong những nhà văn có những đóng góp cho văn học viết về đề tài chiến tranh thời kì hậu chiến. Ông nổi tiếng với các tác phẩm tiểu thuyết đặc biệt là tiểu thuyết “Nỗi buồn chiến tranh”. Bên cạnh đó, Bảo Ninh còn có nhữngtruyện ngắntiêu biểu nữa như: “Khắc dấu mạn thuyền”, “Bộiphản”… đặc biệt là truyện ngắn “Mây trắng còn bay”.
“Mây trắng còn bay” là tác phẩm ra đời sau 1975. Mây trắng còn bay là câu chuyện về con người trong cuộc sống thường nhật, là câu chuyện về bà mẹ mang nỗi đau mất con sau chiến tranh. Ngôn ngữ truyện ngắn sau 1975 bắt đầu bớt đi vẻ trang trọng, ít du dương, rào đón mà gần gũi với đời thường, chân thật trong giọng điệu, thô nhám trong từ ngữ. Nhà văn đưa vào tác phẩm nhiều từ ngữ địa phương, khẩu ngữ. Nghệ thuật trần thuật cũng có nhiều đổi mới, trước 1975, truyện ngắn thường chỉ có một điểm nhìn trần thuật thì sau 1975, truyện ngắn được trần thuật dưới góc độ đa chiều, nhiều điểm nhìn, ngôn ngữ trần thuật mang tính đối thoại, nhiều ngụ ý…
Trong “Mây trắng còn bay”, tác giả Bảo Ninh xây dựng bốn nhân vật, đó là nhân vật “tôi” (người kể chuyện), “tay vận comple”, cô tiếp viên hàng không và “bà cụ”. Trong đó, “bà cụ” là nhân vật chính, là nhân vật trung tâm của câu chuyện, mọi diễn biến trong truyện đều xoay quanh nhân vật này. Tác phẩm “Mây trắng còn bay” của Bảo Ninh là truyện ngắn sau 1975 viết về đề tài chiến tranh. Đây là đề tài quen thuộc ta dễ bắt gặp trong các truyện ngắn của những tác giả cùng thời như: Nguyễn Huy Thiệp, Nguyễn Quang Lập, Nguyễn Minh Châu, Sương Nguyệt Minh,..Tuy nhiên, với mỗi một tác giả lại có cách tiếp cận hiện thực khác nhau. Cùng nhìn chiến tranh dưới con mắt của những con người thời hậu chiến nhưng Bảo Ninh đưa vào truyện ngắn của mình sự xung đột giữa cái mới và cái cũ, giữa giá trị truyền thống và cuộc sống hiện đại, giữa quá khứ và hiện tại. Truyện ngắn của Bảo Ninh đưa ra cái nhìn khác về chiến tranh, về sự “nhận thức lại” đối với cuộc sống con người thời hậu chiến.
Trước hết là nhan đề truyện “Mây trắng còn bay”. Tác giả lựa chọn hình ảnh “mây trắng” để đặt tên cho tác phẩm. Và trong truyện có đến 5 lần hình ảnh này được xuất hiện tạo nên không gian bồng bềnh, hư ảo; mặt khác còn gợi sự thanh thản, bình yên. Hình ảnh “mây trắng” trong trạng thái động “còn bay” còn mang ý niệm cho sự chảy trôi của cuộc đời, của quá khứ vẫn chưa ngủ yên. Về kết cấu, ta thấy mở đầu truyện là khung cảnh máy bay cất cánh trong mưa, khi thời tiết xấu và sự căng thẳng, nuối tiếc của các hành khách trong khoang máy bay thì kết thúc truyện là sự lặng yên của các nhân vật, là khung cảnh “đại dương khí quyển ngời sáng”, là hình ảnh “Tổ quốc tôi trên trời cao”. Kết thúc truyện với đoạn văn giàu chất thơ có tác dụng nâng chất văn xuôi trong câu chuyện lên, phả vào nó một vùng cảm xúc ấm áp, xao lòng… Kết cấu còn thể hiện cái nhìn lạc quan của nhà văn, thể hiện tinh thần cao đẹp và niềm tin vào sự bất tử của những chiến sĩ phi công bảo vệ vùng trời của Tổ quốc.
Trong truyện có bốn nhân vật nhưng tác giả chú trọng miêu tả và làm nổi bật hai nhân vật là tay vận comple và bà cụ. Nhân vật trung tâm của truyện ngắn này là nhân vật bà cụ. Các chi tiết miêu tả ngoại hình “Hình vóc bé nhỏ, teo tóp của bà như chìm lấp vào thân ghế”, “lưng còng, hai bàn tay gầy guộc” khắc hoạ rõ nét vẻ ngoài lam lũ, vất vả, khắc khổ của người mẹ, người phụ nữ Việt Nam xưa. Từ cử chỉ “bà cụ chẳng dám hỏi han gì thêm. Bà ngồi im, ôm chặt trong lòng một chiếc làn mây… bà không muốn nhận khay đồ ăn, “Tất cả các thứ hộp thứ gói trên khay bà dồn hết vào chiếc làn mây. Bà chẳng ăn chút gì… bà cũng chỉ xin một cốc nước lọc.” đến lời nói sử dụng nhiều từ ngữ đưa đẩy “các bác kìa, bác nhỉ, thưa các bác…” hay “Thảo nào hai lượt tàu bay “những” triệu bạc… Các chú cho già “thì có” khiến cho nhân vật bà cụ hiện lên với những nét đặc trưng tiêu biểu của tầng lớp nông dân ở làng quê Việt Nam: xởi lởi, cởi mở, tiết kiệm, chắt chiu. Nhưng qua đó cũng hiện lên một mảnh đời cơ cực, nhọc nhằn, vất vả. Ta vừa buồn cười khi bà chẳng dám ăn đồ ăn trên máy bay vì sợ tốn tiền, hay khi bà nhờ cô tiếp viên mở giúp cái cửa sổ máy bay cho thoáng nhưng ta lại càng thương bà cụ hơn khi biết đây là lần đầu tiên trong cuộc đời, người mẹ ấy đi máy bay, bà bày đồ cúng cho con trên máy bay, trên vùng trời con mình là chiến sĩ phi công hy sinh gần 30 năm trước. Khi chứng kiến cái dáng vẻ sợ sệt, van lơn, khẩn khoản của bà cụ với tay vận complet, ta lại càng thương cảm, xót xa.
Trong truyện ngắn “Mây trắng còn bay” tác giả còn khắc hoạ một nhân vật khác được đặt trong thế đối sánh với bà cụ đó là nhân vật “tay vận comple”. Ngay từ đầu câu chuyện, nhân vật này đã hiện lên với dáng vẻ căng thẳng, sợ hãi khi máy bay khởi hành trong thời tiết xấu “tay vận comple…mặt nhợtđi, mắt nhắm nghiền lại, cặp môi run run” hắn “nhấc mi mắt lên. Môi mím chặt…” nhưng ngay sau đó chuyển sang thái độ “quàu quạu”, khó chịu và thờ ơ trước những lời bắt chuyện của bà cụ. Hành động thản nhiên của hắn khi cố tình châm điếu thuốc và nhả khói trên máy bay trong khi biển báo “không hút thuốc” bật sáng ngay trước mặt, hay hành động quát nạt bà cụ khổ sở, rồi “sang trọng đứng dậy mắng” cô tiếp viên, sau đó “gần như bước xéo lên đùi tôi, xấn ra lối đi” với thái độ hoảng hốt, cục cằn, giận dữ và khinh miệt khi thấy bà cụ bày biện đồ cúng trên máy bay… Tất cả những chi tiết đó làm toát nên nét tính cách ích kỉ, độc đoán, cá nhân ở nhân vật này.
Về sự kiện cốt truyện, phần đầu truyện, dường như tác giả chỉ kể lại những mẩu đối thoại ngắn ngủi, đơn thuần của bà cụ với các nhân vật khác khiến ta có cảm giác như nghe những màn đối thoại rời rạc, bình thường. Cho đến khi, tiếng nạt của tay vận comple vang lên với bà cụ, tiếng nạt đó không chỉ khiến nhân vật tôi giật mình mà còn là sự đánh thức sự chú ý của bạn đọc. Đến đây, diễn biến của truyện được đẩy lên đến cao trào nhưng cũng chính là sợi dây giúp bạn đọc liên kết tất cả các sự việc xảy ra trước đó: tại sao bà cụ nhắc đến hai chiếc vé máy bay được “các chú không quân cùng đơn vị với con trai già cho”, tại sao bà cụ lại hỏi máy bay sắp qua sông Bến Hải hay chưa? Đọc đến sự việc bà cụ van nài tay vận comple thì người đọc đã tự có được câu trả lời cho mình. Chỉ đến phần cuối của truyện ngắn, mọi bí mật mới được hé lộ. Vì vậy, câu chuyện càng trở nên bất ngờ, hấp dẫn và đọng lại được nhiều suy ngẫm.
Ở phần cuối của truyện, chi tiết “Tôi xoài người sang giữ lấy cái khung ảnh. Tấm ảnh được cắt ra từ một mảnh báo, đã cũ xưa, nhưng người phi công trong ảnh còn rất trẻ.” thực sự là một chi tiết đắt giá. Trong suốt tác phẩm, nhân vật tôi chủ yếu là người đứng ngoài, quan sát kể lại câu chuyện thì đến đây nhân vật tôi đã trực tiếp tham gia vào câu chuyện bằng hành động cụ thể “xoài người ra giữ lấy cái khung ảnh”. Hành động này không chỉ là hành động giúp đỡ bà cụ mà còn khẳng định sâu sắc hơn tình cảm cảm thông, trân quý đối với các bà mẹ có con hi sinh trong chiến đấu và lòng biết ơn những người lính của tác giả. Hơn nữa hình ảnh trong tờ báo “đã xưa cũ”, anh phi công “còn rất trẻ” còn có tác dụng phản ánh hiện thực khốc liệt: chính chiến tranh đã cướp đi tuổi trẻ, cướp đi sự sống của những con người quả cảm ấy và chính chiến tranh đã để lại nỗi đau dai dẳng cho người ở lại. Qua đó, ta thấy được chi tiết này vừa có giá trị hiện thực, vừa có giá trị nhân đạo, nó góp phần quan trọng vào việc thể hiện chủ đề của truyện.
Về miêu tả trần thuật, truyện ngắn “Mây trắng còn bay” được kể lại bằng ngôi thứ nhất, qua lời của nhân vật “tôi” – một trong những người có mặt trong chuyến bay đó và là người ngồi gần bà cụ. Chính vì vậy nhân vật “tôi” là người chứng kiến mọi việc, kể lại câu chuyện một cách chân thực, khách quan, tăng tính thuyết phục cho truyện đồng thời có thể thay mặt tác giả trực tiếp bày tỏ suy nghĩ, tình cảm. Câu chuyện về bà cụ bày đồ cúng cho con trên máy bay được kể lại dưới góc nhìnđa chiều: cái nhìn đồng cảm, cảm thông của nhân vật tôi và cô tiếp viên, nhưng cũng được nhìn dướiánh mắt khinh miệt của “tay vận áo comple” và đồng thời tác giả cộng hưởng với cái nhìn của bạn đọc bằng cách tạo ra những khoảng trống trong truyệnđể ngườiđọc có thể suy nghĩ, cảm nhận. Một câu chuyện nhưng được trần thuật dưới nhiều góc độ khác nhau, đem lại chiều sâu trong tư tưởng và chiều rộng trong sự phản ánh.
Truyện ngắn “Mây trắng còn bay” là tiếng nói cảm thông, thương cảm với những bà mẹ có con hi sinh trong chiến tranh, xót xa với số phận con người thời chiến – khi họ ngã xuống ở cái tuổiđẹp nhất, hi sinh cuộc đời đểđem lại hoà bình cho dân tộc. Đồng thời tác phẩm là tiếng nói tố cáo chiến tranh, là tiếng nói phê phán lối sống ích kỉ, cá nhân của những người thời bình thờơ trước những hi sinh của những ngườiđã ngã xuống trong thời chiến. “Mây trắng còn bay” còn là sự chiêm nghiệm của tác giả về cuộc đời, vết thương chiến tranh chẳng bao giờ xoá bỏ được, nó còn mãi cùng với sự chảy trôi của cuộc đời như “mây trắng” vẫn bay. Truyện ngắn là bài học về lối sống uống nước nhớ nguồn, là sự trân trọng những hi sinh thầm lặng của con người trước, trong và sau chiến tranh.
Đặt tác phẩm “Mây trắng còn bay” bên cạnh các truyện ngắn cùng viết về đề tài con người thời hậu chiến ta nhận thấy tác phẩm không chỉ có giá trị trong thời đại bấy giờ mà còn có tính thời sự trong xã hội hiện nay. Với truyện ngắn này, Bảo Ninh đã đóng góp cho sự đổi mới thi pháp và nội dung phản ánh của thể loại truyện ngắn trong văn học giai đoạn hậu hiện đại. Đồng thời ta cũng thấy được cái nhìn đau đáu của tác giả về chiến tranh, thấy được cái tài trong nghệ thuật và cái tâm với con người của nhà văn Bảo Ninh.
Đặt mình vào vị trí của nhân vật, ta sẽ hiểu được tâm trạng của bà cụ. Bà cụ là người cả cuộc đời sống nơi làng quê, đây là lần đầu tiên bà cụ đi máy bay nên cụ không khỏi lạ lẫm, thích thú. Trước cái khung cảnh và dịch vụ hiện đại trên khoang máy bay, bà cụ không quen, bà thấy ngại nhưng hơn hết bà cụ sợ tốn tiền. Song dẫu xa lạ với cuộc sống hiện đại nhưng bà mẹấy vẫn cố gắng tìm hiểu (bằng việc hỏi cô tiếp viên) cố gắng tìm đến vùng trời mà con trai mìnhđã hi sinh để một lần được thắp cho con nén hương. Sức mạnh đó xuất phát từ tình mẫu tử, từ tình yêu, sự mong nhớ của người mẹ với anh con trai đã mất cách đây gần 30 năm. Càngái ngại, thương cảm với bà cụ bao nhiêu, ta càng không đồng tình với thái độ của nhân vật “tay vận comple” bấy nhiêu. “Tay vận comple” là người ăn mặc hiện đại nhưng lại có thái độ hèn nhát, ích kỉ và hành động bất lịch sự, hắn khinh miệt và xem thường người nghèo khổ. Điều đặc biệt ta thấy ở đây các nhân vật không có tên riêng. Điều này giúp cho tác phẩm có sức khái quát lớn hơn: bà cụ là hiện thân cho biết bao bà mẹ có con hi sinh trong chiến tranh, tay vận comple hiện thân cho bao người hiện đại vô tâm, sống trong hoà bình mà lạnh nhạt với quá khứ đau thương của dân tộc. Qua đó, ta rút ra bài học về thái độ sống cho mỗi người, dẫu đời sống có đổi thay nhưng hãy biết sống nghĩa tình, trước sau.
