MỤC TIÊU
– Kiểm tra mức độ kiến thức của học sinh cụ thể:
+ Kiến thức tiếng việt, làm văn
+ Kiến thức văn học: Tác giả, tác phẩm
+ Kiến thức đời sống.
– Rèn luyện các kỹ năng cơ bản:
+ Kỹ năng đọc hiểu
+ Kỹ năng tạo lập văn bản (đoạn văn nghị luận xã hội, bài văn nghị luận văn học)
- ĐỌC HIỂU
Đọc văn bản sau và trả lời câu hỏi:
– Con muốn là công chúa!
– Con đang là công chúa đấy, con yêu!
– Con muốn là nàng tiên, là cô gái phép thuật như trong phim hoạt hình yêu thích.
– Hãy trở thành những ai con muốn!
Bầy thiên thần đẹp đẽ nâng đỡ con
Họ ở trong con, thiên thần của mẹ.
Đang nuôi tóc dài, con thích thế
Thật may mắn khi nhiều điều mẹ muốn trùng ý con
Con hiểu được, hay con sống cho mẹ giấc mơ xanh?
Con gái ơi, đừng lớn nhanh, đừng vội làm người lớn
Mỗi ngày mẹ đều rửa chân tay các con âu yếm
Lòng tay, chân hồng, từng ngón mềm nhỏ bé
Bàn tay mẹ lắm chai
Gót chân ngày càng dày
Cũng không thành lớp biểu bì áo giáp che chắn con suốt đời, khi thế giới ngày một phức tạp hơn
Vào thời trái đất biến đổi khí hậu
Hãy sống can đảm lên con
Hãy trở thành một người thông thái, để sống với ước mơ cuộc đời mình
Kể cả khi là một cuộc đời bình thường nhưng yêu thương vẫn luôn đầy ắp.
(Trở thành – Vi Thùy Linh, Văn nghệ quân đội, ngày 27/6/2020)
Câu 1: Xác định phong cách ngôn ngữ của văn bản trên.
Câu 2: Dòng thơ “- Hãy trở thành những ai con muốn!” chứa đựng thông điệp gì của người mẹ.
Câu 3: Theo anh/chị, vì sao người mẹ lại nhắn nhủ: “Con gái ơi, đừng lớn nhanh, đừng vội làm người lớn”?
Câu 4: Anh/ chị có cho rằng người thông thái là người sống với ước mơ của đời mình không? Vì sao?
- LÀM VĂN
Câu 1:
Từ mong ước của người mẹ trong văn bản phần Đọc hiểu, anh/chị hãy viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) về việc cần thiết phải sống một cuộc sống “đầy ắp” yêu thương.
Câu 2:
Trình bày cảm nhận của anh/chị về hình tượng người lái đò Sông Đà trong đoạn văn sau:
Thạch trận dàn bày vừa xong thì cái thuyền vụt tới. Phối hớp với đá, nước thác reo hò làm thanh viện cho đá, những hòn bệ vệ oai phong lẫm liệt. Một hòn ấy trông nghiêng thì y như là đang hất hàm hỏi cái thuyền phải xưng tên tuổi trước khi giao chiến. Một hòn khác lùi lại một chút và thách thức cái thuyền có giỏi thì tiến gần vào. Ông đò hai tay giữ mái chèo khỏi bị hất lên khỏi sóng trận địa phóng thẳng vào mình. Mặt nước hò la vang dậy quanh mình, ùa vào mà bẻ gãy cán chèo võ khí trên cánh tay mình. Sóng nước như thể quân liều mạng vào sát nách mà đá trái mà thúc gối vào bụng và hông thuyền. Có lúc chúng đội cả thuyền lên. Nước bám lấy thuyền như đổ vật túm thắt lưng ông đò đòi lật ngửa mình ra giữa trận nước vang trời thanh la não bạt. Sóng thác đã đánh đến miếng đòn hiểm độc nhất, cả cái luồng nước vô sở bất chí ấy b6p Chặt lấy hạ bộ người lái đò […]. Mặt sông trong tích tắc loà sáng lên như một cửa bể đom đóm rừng ùa xuống mà châm lửa vào đầu sóng. Nhưng ông đò cố nén vết thương, hai chân vẫn kẹp chặt lấy cuống lái, mặt méo bệch đi như cái luồng sóng đánh hồi lung, đánh đòn tỉa, đánh đòn âm vào chỗ hiểm. Tăng thêm mãi lên tiếng hỗn chiến của nước của đá thác. Nhưng trên cái thuyền sáu bơi chèo, vẫn nghe rõ tiếng chỉ huy ngắn gọn tỉnh táo của người cầm lái. Vậy là phá xong cái trùng vi thạch trận vòng thứ nhất. Không một phút nghỉ tay nghỉ mắt, phải phá luôn vòng vây thứ hai và đổi luôn chiến thuật. Ông lái đã nắm chắc binh pháp của thần sông thần đá. Ông đã thuộc quy luật phục kích của lũ đá nơi ải nước hiểm trở này. Vòng đầu vừa rồi, nó mở ra năm cửa trận, có bốn cửa tử một cửa sinh cửa, sinh nằm lập lờ phía tả ngạn sông. Vòng thứ hai này tăng thêm nhiều cửa tử để đánh lừa con thuyền vào, và cửa sinh lại bố trí lệch qua phía bờ hữu ngạn. Cưỡi lên thác Sông Đà, phải cưỡi đến cùng như là cưỡi hổ. Dòng thác hùm beo đang hồng hộc tế mạnh trên sông đá. Nắm chặt lấy được cái bờm sóng đúng luồng rồi, ông đò ghì cương lái, băm chắc lấy luồng nước đúng mà phóng nhanh vào cửa sinh, mà lái miết một đường chéo về phía cửa đá ấy. Bốn năm bọn thuỷ quân cửa ải nước bên bờ trái liền xô ra cảnh níu thuyền lôi vào tập đoàn cửa tử. Ông đò vẫn nhớ mặt bọn này, đứa thì ông tránh mà rảo bơi chèo lên, đứa thì ông đè sấn lên mà chặt đôi ra để mở đường tiến. Những luồng tử đã bỏ hết lại sau thuyền. Chỉ còn vẳng reo tiếng hò của sóng thác luồng sinh. Chúng vẫn không ngớt khiêu khích, mặc dầu cái thằng đá tướnng đứng chiến ở cửa vào đã tiu nghỉu cái mặt xanh lè thất vọng thua cái thuyền đã đánh trúng vào cửa sinh nó trấn lấy. Còn một trùng vây thứ bà nữa. ít cửa hơn, bên phải bên trái đều là luồng chết cả. Cái luồng sống ở chặng ba này lại ở ngay giữa bọn đá hậu vệ của con thác. Cứ phóng thẳng thuyền, chọc thủng cửa giữa đó. Thuyền vút qua cổng đá cánh mở cánh khép. Vút, vút, cửa ngoài, cửa trong, lại cửa trong cùng, thuyền như một mũi tên tre xuyên nhanh qua hơi nước, vừa xuyên vào từ động lái được lượn được. Thế là hết thác.
(Trích Người lái đò Sông Đà, Nguyễn Tuân, Ngữ văn 12, Tập một, NXB Giáo dục, 2008)
2
HƯỚNG DẪN GIẢI CHI TIẾT
- ĐỌC HIỂU
Câu 1
Phương pháp: Vận dụng những kiến thức về các phong cách ngôn ngữ đã học: Báo chí, chính luận, nghệ thuật, sinh hoạt,..
Cách giải:
Phong cách ngôn ngữ: Nghệ thuật.
Câu 2
Phương pháp: Phân tích, lý giải, tổng hợp.
Cách giải:
– Dòng thơ “- Hãy trở thành những ai con muốn!” chứa đựng thông điệp của người mẹ là: con được sống là mình, được sống với những mơ ước, khát vọng của chính mình.
Câu 3
Phương pháp: Phân tích, lý giải, tổng hợp
Cách giải:
Gợi ý:
Người mẹ lại nhắn nhủ: “Con gái ơi, đừng lớn nhanh, đừng vội làm người lớn”? vì: Thế giới này ngày một phức tạp, với những biến đổi không ngừng, còn cần chuẩn bị kĩ càng, cần sự can đảm trước khi bước vào thế giới đầy biến động đó.
Câu 4
Phương pháp: Phân tích, lý giải, tổng hợp.
Cách giải:
Học sinh có thể trình bày theo quan điểm của mình, cần giải thích lý do hợp lý.
– Gợi ý:
+ Người thông thái là những người có kiến thức sâu rộng, vốn hiểu biết phong phú, kinh nghiệm sống đa dạng. Những người như vậy có thể tự làm chủ cuộc sống, sống với những ước mơ hoài bão của đời mình mà không cần dựa dẫm hay phụ thuộc vào bất kì ai.
+ Trái lại, không phải chỉ có người thông thái mới có thể sống với ước mơ cuộc đời mình. Nếu có ước mơ khát vọng, sự kiên trì, ý chí phấn đấu ham học hỏi thì bất cứ ai cũng có thể sống với ươc mơ của mình.
- LÀM VĂN
Câu 1
Phương pháp:
– Tìm hiểu đề, xác định rõ vấn đề cần nghị luận Việc cần thiết phải sống một cuộc sống “đầy ắp” yêu thương.
– Phân tích, lí giải, tổng hợp.
Cách giải:
* Yêu cầu:
– Đảm bảo yêu cầu về hình thức đoạn văn.
– Xác định đúng vấn đề cần nghị luận
- Nêu vấn đề: việc cần thiết phải sống một cuộc sống “đầy ắp” yêu thương.
- Bàn luận:
– Cuộc sống ngày càng vội vã, xô bồ, con người ngày càng vô cảm khi bị cuốn theo những vấn đề của cuộc sống. Bởi vậy, một cuộc sống tràn ngập tình yêu thương là điều mà ai cũng mong mỏi và cần thiết.
– Ý nghĩa khi được sống trong một cuộc sống “đầy ắp” yêu thương:
+ Được sống trong tình yêu thương con người sẽ vun đắp những được tính tốt đẹp như sự quan tâm, vị tha, biết chăm sóc những người xung quanh.
+ Tình yêu thương còn giúp sưởi ấm tâm hồn những con người cô đơn, đau khổ, bất hạnh, truyền cho họ sức mạnh, nghị lực để vượt lên hoàn cảnh.
+ Không chỉ vậy, tình yêu thương còn tạo sức mạnh cảm hoá kì diệu đối với những người “lầm đường lạc lối”; mang lại niềm hạnh phúc, niềm tin và cơ hội để có cuộc sống tốt đẹp hơn;
– Sống trong tình yêu thương, nhỏ là tạo sự gắn kết bền chặt với các thành viên trong gia đình, lớn hơn đó là cơ sở xây dựng một xã hội tốt đẹp, có văn hóa.
– Phản đề: Phê phán những người trong xã hội sống thiếu tình thương, vô cảm, dửng dưng trước nỗi đau chung của đồng loại; những kẻ ích kỉ, chỉ biết lo cho cuộc sống của bản thân mình mà không quan tâm đến bất cứ ai.
- Đánh giá, mở rộng:
Câu 2
Phương pháp:
– Xác định rõ vấn đề cần nghị luận: Cảm nhận hình tượng người lái đò thông qua đoạn trích
– Biểu cảm, bình luận, phân tích, tổng hợp.
Cách giải:
- Mở bài
– Giới thiệu một số nét tiêu biểu về tác giả Nguyễn Tuân: Cuộc đời, con người và phong cách nghệ thuật đặc trưng của nhà thơ.
– Nêu khái quát chung về tác phẩm “Người lái đò Sông Đà”: hoàn cảnh sáng tác, vị trí, giá trị nội dung, giá trị nghệ thuật.
– Khái quát nội dung của đoạn trích: hình tượng người lái đò thông qua đoạn trích
- Thân bài
- Vị trí đoạn trích: Đoạn trích nằm ở phần đầu khi nói đến cuộc chiến giữa người lái đò Sông Đà với hai trùng vi thạch trận.
- Giới thiệu chân dung người lái đò.
– Tên gọi, lai lịch: Được gọi là người lái đò Sông Đà và người lái đò Lai Châu. Tên gọi đã ẩn chứa trong đó địa danh sinh sống, địa danh làm việc, nghề nghiệp. Người làm nghề chèo đò suốt dọc Sông Đà hơn mười năm liền. Nhân vật không có tên riêng mà gọi tên bằng địa danh sinh sống, địa danh làm việc. Tác giả muốn khẳng định rằng không chỉ có một ông lái đò phi phàm xuất chúng mà đây là một đại diện tiêu biểu cho vô số chất vàng mười đang lấp lánh tỏa sáng ở mảnh đất Tây Bắc.
– Chân dung: In đậm dấu ấn nghề nghiệp.
+ Tay ông lêu nghêu như cái sào,
+ Chân ông lúc nào cũng khuỳnh khuỳnh gò lại như kẹp lấy một cái cuống lái tưởng tượng
+ Giọng ông ào ào như tiếng nước trước mặt ghềnh sông.
+ Nhỡn giới ông vòi vọi như lúc nào cũng mong một cái bến xa nào đó trong sương mù.
+ Cái đầu bạc quắc thước… đặt lên thân hình gọn quánh chất sừng chất mun.
+ Ngực vú bả vai bầm lên một khoanh củ nâu – vết nghề nghiệp do đầu sào gửi lại. Đây là thứ huân chương lao động siêu hạng.
=> Bức chân dung rất trẻ tráng dù ông lái đò đã ngoài 70 tuổi và đây là thứ ngoại hình được hun đúc được dinh ra từ sông nước dữ dội, hiểm trở. Cho thấy sự gắn bó với nghề nghiệp của ông lái đò. Ông lái đò đã chèo lái, xuôi ngược trên Sông Đà hơn 100 lần, chính tay ông cầm lái khoảng hơn 60 lần. Ông đã gắn bó với nghề này hơn 10 năm trời.
- Vẻ đẹp hình tượng người lái đò thông qua ba trùng vi thạch trận.
- Vẻ đẹp trí dũng thể hiện qua cuộc chiến với Sông Đà.
– Khắc họa trong tương quan với hình ảnh sông Đà hung bạo, hùng vĩ:
Nghệ thuật tương phản đã làm nổi bật một cuộc chiến không cân sức:
+ Một bên là thiên nhiên bạo liệt, hung tàn, sức mạnh vô song với sóng nước, với thạch tinh nham hiểm.
+ Một bên là con người bé nhỏ trên chiếc thuyền con én đơn độc và vũ khí trong tay chỉ là những chiếc cán chèo.
=> Cuộc chiến không cân sức nhằm tôn vinh vẻ đẹp của con người trong công cuộc trinh phục tự nhiên.
– Diễn biến cuộc chiến.
(+) Cuộc vượt thác lần một:
+ Khái quát lại sự nguy hiểm của Sông Đà trong trùng vi thạch trận thứ nhất.
+ Vẻ đẹp người lái đò trong cuộc chiến ở trùng vi thứ nhất:
++ Khi thạch trận dàn bày vừa xong thì cái thuyền vụt tới ở một tư thế hiên ngang, chủ động không hề sợ hại sẵn sàng nghênh chiến đối đầu với dòng thác dữ.
++ Ông lái đò hai tay giữ chặt mái chèo để khỏi bị hất lên khỏi sóng trận địa phóng thẳng vào mình -> Sự vững vàng để đối chọi luồng nước giữ.
++ Trước đoàn quân liều mạng sóng nước xông vào (…), ông đò “cố nén vết thương, hai chân vẫn kẹp chặt lấy cái cuống lái, mặt méo bệch đi” nhưng vẫn kiên cường vượt qua cuộc hỗn chiến, vẫn cầm lái chỉ huy “ngắn gọn mà tỉnh táo” để phá tan trùng vi thạch trận thứ nhất.
=> Kết quả: Vậy là phá xong trùng vi thạch trận vòng thứ nhất. Nổi bật lên sự dũng cảm của ông lái đò.
(+) Cuộc vượt thác lần hai:
+ Khái quát lại sự nguy hiểm của Sông Đà trong trùng vi thạch trận thứ hai.
+ Vẻ đẹp người lái đò trong cuộc chiến ở trùng vi thứ hai:
++ Không một phút nghỉ tay nghỉ mắt phải phá luôn vòng vây thứ hai và đổi luôn chiến thuật.
++ Trước dòng thác hùm beo hồng hộc tế mạnh trên sông đá, ông lái đò cùng chiếc thuyền cưỡi trên dòng thác như cưỡi trên lưng hổ. Ông ghì cương lái miết về phía luồng cửa sinh sau khi bám chắc luồn nước đúng.
++ Khi bốn năm bọn thủy quân cửa ải nước xô ra, ông đò không hề nao núng mà tỉnh táo, linh hoạt thay đổi chiến thuật, ứng phó kịp thời “đứa thì ông tránh mà rảo bơi chèo lên, đứa thì ông đè sấn lên mà chặt đôi ra để mở đường tiến” để rồi “những luồng tử đã bỏ hết lại sau thuyền”.
– Cuộc vượt thác lần ba:
+ Trùng vi thạch trận thứ ba của Sông Đà.
+ Người lái đò Sông Đà: Chứng tỏ tài nghệ chèo đò tuyệt vời của mình.
++ Ông cứ “phóng thẳng thuyền, chọc thủng cửa giữa… vút qua cổng đá”, “vút, vút, cửa ngoài, cửa trong, lại cửa trong cùng, thuyền như một mũi tên tre xuyên nhanh qua hơi nước, vừa xuyên vừa tự động lái được lượn được”… để rồi chiến thắng vinh quang. => Câu văn “thế là hết thác” như một tiếng thở phào nhẹ nhõm khi ông lái đã bỏ lại hết những thác ghềnh ở phía sau lưng.
5
– Nguyên nhân chiến thắng:
+ Thứ nhất, đó là chiến thắng của sự ngoan cường, lòng dũng cảm, ý chí quyết tâm vượt qua những thử thách khốc liệt của cuộc sống.
+ Thứ hai, đây là chiến thắng của tài trí con người, của sự am hiểu đến tường tận tính nết của sông Đà.
+ Thứ ba, là sự tài hoa của một người nghệ sĩ.
- Vẻ đẹp tài hoa nghệ sĩ:
– Chất tài hoa: Với nhà văn, tài hoa là khi con người đạt tới trình độ điêu luyện, thuần thục trong công việc của mình, đến độ có thể sáng tạo được, có thể vươn tới tự do. Sở dĩ có thể băng băng vượt qua thác giữ, xé toang hết lớp này đến lớp khác của các trùng ghi thạch trận với phong thái rất ung dung, thảnh thơi. Bởi lẽ ông đã nắm chắc binh pháp của thần sông thần đá. Sông Đà với ông giống như một bản trường thiên anh hùng ca mà ông đã thuộc đến cả những dấu chấm than, dấu chấm câu và cả những đoạn xuống dòng. Ông đã nhớ như đóng đanh vào lòng tất cả các luồng nước.
– Chất nghệ sĩ: Đôi cánh tay chèo lái và đôi chân giữ thế tạo đà kết hợp như vũ điệu nhịp nhàng với bản giao hưởng của dòng sông. Người lái đò đã điều khiến chiếc thuyền như một mũi tên tre => Nó giống như một màn biểu diễn nghệ thuật hoàn hảo
III. Kết bài:
– Vẻ đẹp hình tượng người lái đò.
– Phong cách nghệ thuật độc đáo, tài hoa và uyên bác của nhà văn Nguyễn Tuân.
