Đề thi theo ma trận SGK mới Hương thầm Phan Thị Thanh Nhàn

ĐỀ VỀ THƠ LỚP 10

(Giới hạn: Thơ Đường luật, thơ mới)

ĐỌC – HIỂU (6,0 điểm) THEO ĐÚNG MA TRẬN CỦA BỘ

Đọc văn bản sau và thực hiện yêu cầu: (Tự luận)

             HƯƠNG THẦM- Phan Thị Thanh Nhàn

Thông tin cơ bản về tác giả, tác phẩm:

Phan Thị Thanh Nhàn sinh 9/8/1943 tại phường Tứ Liên, quận Tây Hồ, Hà Nội. Bà làm thơ từ sớm, đầu thập niên 1960 đã có thơ đăng báo. Năm 1969, bài thơ Hương thầm của bà đoạt giải nhì cuộc thi thơ của báo Văn nghệ. Bà là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, Ủy viên Ban chấp hành Hội trong giai đoạn 2001-2005. Ngoài làm thơ, bà còn viết báo, truyện ngắn, truyện cho thiếu nhi.

Theo hồi tưởng của nữ tác giả Phan Thị Thanh Nhàn, thi phẩm Hương thầm được bà sáng tác đúng mùa hoa bưởi (tháng 03) năm 1969 để ghi nhớ ngày cậu em Phan Hữu Khải (1953 – 1972) lên đường ra trận

Câu 1: Bài thơ được viết theo thể thơ gì?

Câu 2: Mùi hương hoa bưởi được miêu tả qua những từ ngữ, hình ảnh nào?

Câu 3:Vì sao cô gái lại ngập ngừng sang nhà hàng xóm?

Câu 4: Qua những từ ngữ miêu tả hành động của Cô gái và Anh, em có nhận xét gì về tình yêu của họ?

Câu 5: Xác định biện pháp tu từ so sánh tron 2 câu thơ sau, nêu tác dụng của biện pháp tu từ đó?

Cô gái như chùm hoa lặng lẽ

Nhờ hương thơm nói hộ tình yêu

Câu 6: Hai người chia tay, chàng trai ra mặt trận mà “Họ chia tay – Vẫn chẳng nói điều gì”. Em có đồng tình với lựa chọn “im lặng” của cả hai không? Vì sao

Câu 7:  Xác định đề tài, chủ đề của bài thơ?

Câu 8: Qua bài thơ, anh/chị rút ra bài học sâu sắc và ý nghĩa với giới trẻ.

LÀM VĂN (4,0 điểm)

Anh/chị hãy viết bài văn (khoảng 500 chữ) giới thiệu, đánh giá về nội dung và nghệ thuật của văn bản trên.

Hướng dẫn chi tiết  

ĐỌC – HIỂU

Câu 1: Bài thơ được viết theo thể thơ: Tự do

Câu 2: Mùi hương hoa bưởi được miêu tả qua những từ ngữ, hình ảnh: Ngan ngát hương đưa, hoa bưởi thơm cho long bối rối, mùi hương đầm ấm thạnh tao, bay dịu nhẹ, thấm sâu vào lồng ngực, thơm mãi bước người đi.

Câu 3:  Cô gái lại ngập ngừng sang nhà hàng xóm vì: Bên ấy có nguuwòi ngày mai ra trận

Câu 4: Qua những từ ngữ miêu tả hành động của Cô gái và Anh, em có nhận xét về tình yêu của họ:

Là tình yêu mới chớm nở những rung động đầu đời đẹp đẽ, thanh cao.

Trong giờ phút chia tay họ đều ngập ngừng, e ngại muốn ngỏ lời, muốn nói mà không thể nói nên lời.

Tình yêu trong sáng của đôi trai gái cho thấy vẻ đẹp tâm hồn của họ, lý tưởng sống của họ thật cao đẹp – Khi tổ quốc cần họ biết sống xa nhau.

Câu 5: Biện pháp tu từ so sánh. Cô gái được so sanh với hình ảnh Chùm hoa lặng lẽ.

Tác dụng:

+ Làm cho câu thơ tăng sức gợi hình, gợi cảm, sinh động, hấp dẫn.

+ Gợi liên tưởng về vẻ đẹp của cô gái như chùm hoa bưởi  trắng trong tinh khiết với hương thơm đắm say đắm lòng người.

+ Sự ngợi ca của tác giả dành cho vẻ đẹp giản dị, thanh quý nơi làng quê, cho vẻ đẹp giản dị dịu dàng, kín đáo của người con gái

Câu 6: Hai người chia tay, chàng trai ra mặt trận mà “Họ chia tay – Vẫn chẳng nói điều gì”. Em có đồng tình với lựa chọn “im lặng” của cả hai không? Vì sao

– Hs có thể chọn 1 trong 3 cách: Đồng tình/ Không đồng tình/ Vừa đồng tình vừa không đồng tình.

– (Nếu) đồng tình với lựa chọn “im lặng” của cả hai. Lí giải: Chiến tranh vốn khốc liệt, nếu chọn cách thổ lộ tình yêu của mình, lỡ một trong hai người không còn sống, sẽ khiến người còn lại vô cùng đau lòng. Nên im lặng để không ràng buộc nhau cũng là một cách lựa chọn của không ít chàng trai, cô gái thời chiến.

– (Nếu) không đồng tình với lựa chọn “im lặng” của cả hai. Lí giải: Ngày mai không biết sẽ ra sao, nhất là trong thời chiễn tranh bom rơi đạn lạc, vì vậy, con người cần sống thật với chính mình, cần bộc lộ tình yêu, tận hưởng cảm xúc yêu đương mãnh liệt dù ngày mai có xa cách. Cần phải biết trân trọng khoảnh khắc bên nhau, nếu không bộc lộ tình yêu, có thể cả hai sẽ bỏ lỡ cơ hội được ở bên nhau..

Câu 7:  Xác định đề tài, chủ đề của bài thơ?

Đề tài: Tình yêu;

– Chủ đề của bài thơ: Ca ngợi vẻ đẹp của tình yêu đôi lứa: Thầm lặng, lắng sâu mà nồn nàn, lãng mạn.

Câu 8: Qua bài thơ, Em rút ra bài học sâu sắc và ý nghĩa với giới trẻ:

Cần biết gìn giữu và vun đắp tình yêu có như vậy chúng ta mới có được hạnh phúc thực sự.

Cần biết đặt mối quan hệ cá nhân và cộng đồng một cách hợp lý . Có như vậy cuộc sống của chúng ta mới có giá trị.

Tình yêu cá nhân phải hoà vào tình yêu đất nước, có như vậy đất nước mới phát triển và trường tồn tới muôn đời.

LÀM VĂN (Đảm bảo các luận điểm cơ bản dưới đây)

Dàn ý

Mở bài: Giới thiệu ngắn gọn về tác giả, tác phẩm.

– Dẫn dắt vào tác gải Phan Thị Thanh Nhàn và tác phẩm Hương Thầm

– Giố thiệu nội dung cần cảm nhận: Thông qua hệ thống ngốn ngữ, hệ thống hình ảnh già sức gợi bài thơ đã miêu tả và tái hiện thành công tâm trạng ngại ngùng, bối rối, thẹn thùng của đôi trai gái khi tràng trai sắp phải lên đường ra trận.

Thân bài: Phân tích, đánh giá những nét đặc sắc, độc đáo của bài thơ:

* Phân tích, đánh giá mạch ý tưởng, cảm xúc của nhân vật trữ tình:

(Chủ đề, mạch cảm xúc, hình ảnh, điểm nhìn…)

Chủ đề của bài thơ: thông qua hình ảnh của loài hoa giản dị, trắng trong tinh khiết, mang trong mình mùi thơm nhẹ nhàng thanh quý mà say đắm long người. Tác giả PTTN đã ngợi ca vẻ đẹp của tình yêu đôi lứa, đây là thứ tình cảm mới chớm nở, còn sự ngại ngùng bẽn lẽn nhưng đọng lại trong long người đọc là sự trắng trong, thánh thiện đáng ngưỡng mộ của vể vẻ đẹp của những chàng trai, cô gái thời bấy giờ.

Mạch cảm xúc của bài thơ chậm dãi, thự nhiên, nhẹ nhàng tựa như vẻ đẹp trắng trong và hương thơm dịu nhẹ của loài hoa bưởi. Bài thơ mở ra là hình ảnh khung cửa sổ hai nhà cuối phố, không hiểu vì sao không khép bao giờ. Hình ảnh thơ hé mở những liên tưởng thú vị về mối quan hệ đặc biệt của một đôi bạn học cùng lớp. Mạch cảm xúc tiếp tục được gợi mở thông qua một tình huống đặc biệt: Chàng trai phải ra trận, người con gái không dám bộc lộ trực tiếp tình cảm của mình đành phải nhờ hương thơm của hoa bưởi để nói hộ tình yêu. Giây phút cuối cùng họ vẫn chọn cách lặng im … theo bước chân của chàng trai luôn là tình cảm, sự dõi theo của người ở lại, là mùi hương bưởi đắm say không thể nào quên.

Chính sự ngập ngừng bối rối của anh và em đã làm nên thành công của bài thơ, bởi diễn biến tâm trạng này là chuỗi diễn biến tâm lý vô cùng hợp lý: nó vừa diễn tả vẻ đẹp thuần khiết của tình yêu, vừa diễn tả được vẻ đẹp tâm hồn của Anh và em của  thế hệ trẻ VN thời kỳ kháng chiến chống Mĩ cứu nước. Có thể khẳng định khong có những tình cảm trong sáng, thuần khiết đó, không có những con người mang tâm hồn đẹp như Anh và Em chúng ta sẽ không bao giờ có được cuộc sống yên bình như ngày hôm nay.

Hình ảnh nổi bật trong bài thơ là hình ảnh chum hoa bưởi, được cô gái giấu trong chiếc khăn tay để mang sang nhà hang xóm. Hình ảnh hoa bưởi là hình ảnh ẩn dụ cho vẻ đẹp và tình yêu của cô gái dành cho chàng trai..

Hình ảnh: mắt chợt nhìn nhau rồi lại quay đi: dình ảnh chân thực, độc đáo diễn tả chính xác tâm trạng yêu đương buổi đàu của bao cặp tình nhân, Ánh mắt đó thể hiện sự bẽn lẽn, ngượng ngùng của buổi đầu rung động. Dù quay đi nhưng chắc chắn trong long họ đang rung lên những cung bậc cảm xúc mạnh mẽ..

Hình ảnh hương thầm thơm mãi bước người đi.. thể hiện tình cảm thuỷ chung và sự dõi theo của Em dành cho Anh, đây chính là nguồn động lực giúp cho nhận vật Anh có thể vững bước lên đường, cầm chắc tay súng bảo vệ đất nước, bảo về những người thân yêu nơi quê nhà.

Điểm độc đáo của bài thơ chính là điểm nhìn của nhân vật trữ tình – Tac giả , chính nhà thơ là người đã thấu hiểu và miêu tả lại những cung bậc cảm xúc trong tình cảm của đôi trẻ. Câu chuyên tình yêu trong sáng cứ thế được kể lại một cách nhẹ nhàng, dung dị. Vấn vương trong long người đọc không chỉ là mùi hương hoa bưởi thoang thoảng đâu đây mà còn là sự lặng im không nói những điều đang giấu kín trong lòng .. một giấc mơ về một ngày mai với khung cửa sổ vẫn luôn mở …

* Phân tích đánh giá sự phát triển của hình tượng chính và tính độc đáo của các phương diện ngôn từ.

– Sự phát triển của hình tượng chính :

+ Hình tượng xuyên suốt bài thơ chính là hương bưởi, trong cảm nhận của nhân vật trữ tình, cảm nhận của Em, Anh hương bưởi lúc thì ngan ngát hương đưa, hoa bưởi thơm cho long bối rối, mùi hương đầm ấm thạnh tao, bay dịu nhẹ, thấm sâu vào lồng ngực, thơm mãi bước người đi. Mùi hương bưởi giống như sợi dây cảm xúc, giống như bà mối của tự nhiên gắn kết tình yêu cho đôi bạn trẻ. Chính vì vậy dù ngồi cạnh nhau, dù ánh mắt chợt nhàn nhau rồi lại quay đi, dù lăng im không nói điều gì .. thì Hương thầm vẫn theo mãi bước người đi mãi mãi không xa rời.

+ Nếu mùi hương hoa bưởi đã nói hộ tấm lòng người thiếu nữ, thì Hương thầm có thể coi là thay lời muốn nói của cả một thế hệ đã trải qua tuổi thanh xuân đẹp nhất của mình nơi chiến trường. Không một lời yêu nào được ngỏ, không một lời hứa hẹn nào được trao. Chỉ có những câu hỏi không lời đáp để lại bao xao xuyến trong lòng người nghe.

– Tính độc đáo của các phương diện ngôn từ:

+Bài thơ trữ tình có kết cấu giống như một câu truyện, với kết cấu mở  bài thơ cứ làm vấn vương, lưu luyến mãi trong lòng người đọc

+ Nghệ thuật Ẩn dụ, so sánh, điệp ngữ.. được sử dụng linh hoạt trong bài thơ không chỉ àm tăng sức gợi hình gợi cảm mà trên hết còn làm cho hình tượng thơ trở nên cụ thể và chân thực hơn trong cảm nhận của người đọc..

* Phân tích, đánh giá nét hấp dẫn riêng của bài thơ so với những sáng tác khác cùng đề tài, chủ đề, thể loại

– Bài thơ ra đời trong hoàn cảnh chiến tranh , nhưng đơn thuần chỉ là bài thơ viết về tình yêu đầu đời vô cùng thánh thiện và vô cùng trong sáng – Viết về điều này nhà Thế Lữ từng khẳng định: Cái thủa ban đầu lưu luyến ấy. Nghìn năm hồ dễ mấy ai quên.

– Bài thơ với kết thúc mở, để lại bao vân vương trong lòng người ra đi và người ở lại …một hi vọng tốt đẹp được nhen lên trong mỗi bước người đi vì trong mỗi bước hành quân của anh luôn có tình em theo cùng.

– Trước Phan Thị Thanh Nhàn, hoa bưởi đã xuất hiện trong ca dao và nhiều nhất là trong thơ Nguyễn Bính. Nhiều người vẫn thuộc câu ca “Trèo lên cây bưởi hái hoa” hay những dòng tươi thắm tả cảnh mùa xuân “Đầy vườn hoa bưởi hoa cam rụng – Ngào ngạt hương bay, bướm vẽ vòng” (Nguyễn Bính). Nhưng phải đến Phan Thị Thanh Nhàn, hoa bưởi mới trở thành nhân vật chính trong một bài thơ.

Kết bài: Khẳng định giá trị tư tưởng và giá trị thẩm mĩ của bài thơ.

Bài viết tham khảo

Sáng tác văn học được ví như công việc của một người chèo thuyền trên sông. Nước chảy thuyền trôi… Con thuyền đi qua mọi bến bờ của thời gian, không gian và ở một nơi xa nào đó trên bờ hoang vắng đầy cỏ dại, nó đã cập bến, mang theo những khuôn hàng để trao tay đến độc giả những bài học, những cảm xúc và suy nghĩ của nhà văn trong suốt chặng đường lênh đênh sóng nước. Một tác phẩm chân chính phải có chức năng hàng đầu là giáo dục và hướng con người đến những giá trị tốt đẹp của cuộc sống. Bài thơ Hương thầm của tác gải Phan Thị Thanh Nhàn là một minh chứng.  Với hệ thống ngốn ngữ, hệ thống hình ảnh già sức gợi bài thơ đã miêu tả và tái hiện thành công tâm trạng ngại ngùng, bối rối, thẹn thùng của đôi trai gái khi tràng trai sắp phải lên đường ra trận.

(Trích lược bài thơ …)

Nếu xét về nguồn gốc, bài thơ này được tác giả Thanh Nhàn viết tiến người em trai của mình lên đường nhập ngũ. Tác giả để ý rằng người bạn cùng lớp có tình cảm với em trai, nhưng em trai không tinh ý nên tác phẩm viết ra nhân cớ sự đó. Hai nhân vật xuyên suốt trong bài thơ là hai người hàng xóm, từng là bạn học, cô gái tương tư chàng trai trẻ. Khi chàng trai được lệnh ra trận, cô gái đến tiến nhưng vẫn giấu tình cảm của mình mà không dám nói.

Trước Phan Thị Thanh Nhàn, hoa bưởi đã xuất hiện trong ca dao và nhiều nhất là trong thơ

Nguyễn Bính. Nhiều người vẫn thuộc câu ca “Trèo lên cây bưởi hái hoa” hay những dòng tươi thắm tả cảnh mùa xuân “Đầy vườn hoa bưởi hoa cam rụng – Ngào ngạt hương bay, bướm vẽ vòng” (Nguyễn Bính). Nhưng phải đến Phan Thị Thanh Nhàn, hoa bưởi mới trở thành nhân vật chính trong một bài thơ.

Chủ đề của bài thơ: thông qua hình ảnh của loài hoa giản dị, trắng trong tinh khiết, mang trong mình  mùi thơm nhẹ nhàng thanh quý mà say đắm long người. Tác giả PTTN đã ngợi ca vẻ đẹp của tình yêu đôi lứa, đây là thứ tình cảm mới chớm nở, còn sự ngại ngùng bẽn lẽn nhưng đọng lại trong long người đọc là sự trắng trong, thánh thiện đáng ngưỡng mộ của vể vẻ đẹp của những chàng trai, cô gái thời bấy giờ.

Mạch cảm xúc của bài thơ chậm dãi, thự nhiên, nhẹ nhàng tựa như vẻ đẹp trắng trong và hương thơm dịu nhẹ của loài hoa bưởi. Bài thơ mở ra là hình ảnh khung cửa sổ hai nhà cuối phố, không hiểu vì sao không khép bao giờ. Hình ảnh thơ hé mở những liên tưởng thú vị về mối quan hệ đặc biệt của một đôi bạn học cùng lớp. Mạch cảm xúc tiếp tục được gợi mở thông qua một tình huống đặc biệt: Chàng trai phải ra trận, người con gái không dám bộc lộ trực tiếp tình cảm của mình đành phải nhờ hương thơm của hoa bưởi để nói hộ tình yêu. Giây phút cuối cùng họ vẫn chọn cách lặng im … theo bước chân của chàng trai luôn là tình cảm, sự dõi theo của người ở lại, là mùi hương bưởi đắm say không thể nào quên.

Điểm độc đáo của bài thơ chính là điểm nhìn của nhân vật trữ tình – Tac giả , chính nhà thơ là người đã thấu hiểu và miêu tả lại những cung bậc cảm xúc trong tình cảm của đôi trẻ. Câu chuyên tình yêu trong sáng cứ thế được kể lại một cách nhẹ nhàng, dung dị. Vấn vương trong long người đọc không chỉ là mùi hương hoa bưởi thoang thoảng đâu đây mà còn là sự lặng im không nói những điều đang giấu kín trong lòng .. một giấc mơ về một ngày mai với  khung cửa sổ vẫn luôn mở …

Bài thơ được mở đàu bằng hình ảnh khung cửa của hai căn nhà ở cuối phố. Dẫu trời có lúc mưa lúc nắng tuy nhiên hai khung cửa sổ ấy lại chẳng bao giờ khép lại. Họ không chỉ là hàng xóm với nhau mà còn là đôi bạn của một thời cắp sách tới trường. Có lẽ vì thế mà khung cửa sổ của họ không bao giờ khép lại chăng?

Cửa sổ hai nhà cuối phố…

Cây bưởi sau nhà ngan ngát hương đưa.

Đó cũng chính là những thẹn thùng của cô gái. Mượn một chùm hoa bưởi đang ngát hương sau nhà, nàng thiếu nữ sang nhà hàng xóm để chia tay với một người. Đó là chàng trai đã cùng học chung một lớp với nàng. Nhưng họ phải chia xa bởi chàng trai ấy chọn lên đường nhập ngũ. Đáng lẽ ra họ có bao điều muốn nói cùng nhau nhưng nó lại diễn ra thật thầm lặng và cũng không nói với nhau câu nào.

Sống vào thời những năm 60-70 của thế kỷ trước ở miền Bắc thì hiểu được ý nghĩa của chiếc khăn tay mùi-soa. Đó là kỷ vật thiêng liêng mà cô gái ở hậu phương thường mang tặng khi chàng trai lên đường ra trận. Khăn là gửi gắm yêu thương, khăn là thề hẹn. Khăn cũng là nguồn động viên chia sẻ với chàng trai để vượt qua những thời khắc gian khổ chiến tranh…

Chiếc khăn nhỏ nhắn, thường được các cô gái tự tay chăm chút móc viền, rồi thêu lên đó biểu tượng, bông hoa, và cả con chữ cùng đôi chim bồ câu hòa bình – hạnh phúc. Ở bài thơ, Phan Thị Thanh Nhàn còn phát hiện chiếc khăn mà cô gái hàng xóm, cùng lớp với chàng lính trẻ khi trao tặng đã ủ hương nồng nàn hoa bưởi nữa kia. Thật ý nhị!

Việc trao tặng chiếc khăn còn biểu đạt sự e lệ của cô gái cái thời “trao lời khó trao”. Không gian giữa hai người dường quánh lại. Có lẽ, “đỉnh cao của âm thanh là không lời”. E ấp, ngập ngừng bao trùm:

Trong Bài thơ Hương thầm ấy, họ cứ lặng im như vậy còn thời gian cứ trôi lặng lẽ. Sự im lặng ấy làm cháy lòng và có thể những ai yêu nhau mới cảm nhận hết sự đáng sợ của điều này. Đó là sự ngập ngừng không thể nói thành lời dù là một điều rất khẽ. Và cứ thế bối rối rồi quay mặt đi.

Họ ngồi im không biết nói năng chi

…………..

Cô gái chẳng dám trao

Sự bối rối ấy thấm vào trong cả hương bưởi. Bởi nhành hoa bưởi cô gái đã hái rồi nhưng lại chẳng dám trao. Là nàng sợ gai vướng vào chiếc khăn tay hay cũng chính là nàng sợ sự lỗi nhịp của trái tim nàng. Và nàng như thế còn chàng trai cũng chẳng dám xin.

Khi ấy kẻ muốn trao, người muốn nhận nhưng cả hai đều ngập ngừng không nói thành lời. Có chăng chỉ là hoa bưởi chẳng dấu nổi mùi hương mà cứ thế len vào trái tim của hai con người đã rung động về nhau. Điều này càng làm họ thêm bối rối. Mọi vật cứ tĩnh lặng như vậy và hoa bưởi cứ dịu dàng nồng nàn. Nó chính là một minh chứng cho tình yêu và cũng là lời hẹn trách vu vơ.

Mỗi chúng ta, mỗi giây phút trôi qua đều có những khoảng khắc mang ý nghĩa vĩnh cửu. Có những khoảng trống được lấp đầy nhưng cũng có những lần im lặng lại cất lên bao lời. Và hương bưởi trong bài thơ Hương thầm cũng vậy đã nói hộ cô gái bao lời. Và trong phút chốc ấy chàng trai nhận ra được sự nồng nàn của hương bưởi và cũng chính là tình yêu của nàng.

Rồi theo từng hơi thở của anh

….

Mà hương thầm thơm mãi bước người đi.

Và rồi họ chia tay nhau. Một hành trình dài bên nhau và cứ thế chia tay mà chẳng nói vơi nhau câu gì. Để rồi hương thầm cứ mãi ở trong sâu thẳm cả của người đi và người ở lại. Chàng trai lên đường chiến đấu còn cô gái ở lại quê nhà. Đó là tiền tuyến và hậu phương vững chắc và cũng là biểu hiện của sự hy sinh. Và bài thơ đã kết lại với một tứ thơ thật nhẹ nhàng.

Hình tượng xuyên suốt bài thơ chính là hương bưởi, trong cảm nhận của nhân vật trữ tình, cảm nhận của Em, Anh hương bưởi lúc thì ngan ngát hương đưa, hoa bưởi thơm cho long bối rối, mùi hương đầm ấm thạnh tao, bay dịu nhẹ, thấm sâu vào lồng ngực, thơm mãi bước người đi. Mùi hương bưởi giống như sợi dây cảm xúc, giống như bà mối của tự nhiên gắn kết tình yêu cho đôi bạn trẻ. Chính vì vậy dù ngồi cạnh nhau, dù ánh mắt chợt nhàn nhau rồi lại quay đi, dù lăng im không nói điều gì .. thì Hương thầm vẫn theo mãi bước người đi mãi mãi không xa rời.

Nếu mùi hương hoa bưởi đã nói hộ tấm lòng người thiếu nữ, thì Hương thầm có thể coi là thay lời muốn nói của cả một thế hệ đã trải qua tuổi thanh xuân đẹp nhất của mình nơi chiến trường. Không một lời yêu nào được ngỏ, không một lời hứa hẹn nào được trao. Chỉ có những câu hỏi không lời đáp để lại bao xao xuyến trong lòng người nghe.

Bài thơ trữ tình có kết cấu giống như một câu truyện, với kết cấu mở  bài thơ cứ làm vấn vương, lưu luyến mãi trong lòng người đọc. Nghệ thuật Ẩn dụ, so sánh, điệp ngữ.. được sử dụng linh hoạt trong bài thơ không chỉ àm tăng sức gợi hình gợi cảm mà trên hết còn làm cho hình tượng thơ trở nên cụ thể và chân thực hơn trong cảm nhận của người đọc..

Khi bài thơ được chính tác giả Phan Thị Thanh Nhàn chia sẻ viết tặng em trai, người vĩnh viễn nằm lại nơi chiến trường, vĩnh viễn không còn gặp người thầm yêu trộm nhớ xưa ấy, thì bài thơ đã vượt lên tầm nhân văn khác. Đó là sự bất diệt của Tình Yêu. Là sự vô giá của ý nghĩa độc lập thống nhất Đất Nước.

Bài thơ “Hương thầm” của Phan Thị Thanh Nhàn vì thế mãi vấn vương hương của tình yêu, lãng mạn mà cao cả. Hơn thế, đó là sự hy sinh, lòng tri ân về một thế hệ lớn lên trong chiến tranh. Nửa thế kỷ, “Hương thầm” vẫn nồng nàn, mãi thầm thì lời yêu…

BÀI KIỂM TRA CUỐI KÌ I, KHỐI 11

BỘ CÁNH DIỀU

Đề bài

ĐỌC – HIỂU (6,0 điểm)

Đọc văn bản sau và thực hiện yêu cầu: (Trắc nghiệm)

        (“Hương thầm”, Phan Thị Thanh Nhàn)

Đề 1: Trắc nghiệm + Tự luận 

Lựa chọn đáp án đúng (Mỗi câu 0.5 điểm): 

Câu 1: Bài thơ trên được viết theo thể thơ gì?

1. Thất ngôn bát cú Đường luật
2. Tự do
3. Lục bát
4. Tám chữ

Câu 2: Bài thơ có sự kết hợp của những phương thức biểu đạt nào?

1. Biểu cảm, miêu tả, tự sự
2. Biểu cảm, miêu tả, nghị luận
3. Biểu cảm, miêu tả.
4. Biểu cảm, nghị luận

Câu 3: Nhân vật trữ tình trong bài thơ là:

1. Cô gái
2. Nhà thơ
3. Hoa bưởi
4. Chàng trai

Câu 4: Sự việc được kể trong bài thơ là sự việc gì?

A.Cô gái sang nhà chia tay chàng trai trước khi chàng trai ra mặt trận .

1. Cô gái sang nhà chia tay chàng trai trước khi cô gái ra mặt trận.
2. Chàng trai hẹn hò, tình tự với cô gái dưới gốc bưởi.
3. Chàng trai hẹn cô gái trước khi lên đường chiến đấu

Câu 5: Tâm trạng của chàng trai và cô gái trong bài thơ được miêu tả như thế nào?

1. Vui mừng, hạnh phúc
2. Buồn rầu, bịn rịn
3. Nhớ nhung, lưu luyến
4. Ngập ngừng, bối rối

Câu 6: Vẻ đẹp tình yêu của chàng trai, cô gái trong bài thơ là:

1. Tình yêu đắm say, mãnh liệt, vượt qua những cách trở về không gian và thời gian
2. Tình yêu đắm say, mãnh liệt, vượt qua nghịch cảnh chiến tranh
3. Tình yêu kín đáo, âm thầm nhưng không kém phần nồng nàn, mãnh liệt
4. Tình yêu thủy chung, son sắt, luôn hướng về nhau bằng tình yêu bất diệt

Câu 7: Bài thơ tiêu biểu cho đề tài nào?

1. Tình yêu
2. Tình cảm gia đình
3. Chiến tranh
4. Người lính

Trả lời câu hỏi: 

Câu 8 (0.5điểm): Anh/ chị hiểu như thế nào về nhan đề bài thơ Hương thầm?

Câu 9 (1.0 điểm): Chỉ ra và phân tích tác dụng của một biện pháp tu từ được sử dụng trong đoạn thơ sau

Cô gái như chùm hoa lặng lẽ

Nhờ hương thơm nói hộ tình yêu.

Câu 10 (1.0 điểm): Hãy viết một đoạn văn (khoảng 8 – 10 dòng) về bài học mà Anh/ chị rút ra được từ cách thể hiện tình yêu của chàng trai và cô gái trong bài thơ Hương thầm của Phan Thị Thanh Nhàn.

Đề 2: Tự luận

Câu 1: Bài thơ là lời của ai?

Câu 2: Nội dung chính của bài thơ là gì?

Câu 3: Tâm trạng của chàng trai và cô gái trong bài thơ được diễn tả qua từ ngữ nào?

Câu 4: Anh/ chị hiểu Hương thầm là gì?

Câu 5: Cách thể hiện tình yêu của chàng trai và cô gái trong bài thơ Hương thầm của Phan Thị Thanh Nhàn có gì thú vị?

Câu 6: Thông điệp có ý nghĩa nhất mà anh/ chị rút ra được từ bài thơ?

LÀM VĂN (4,0 điểm)

Hãy viết bài văn phân tích, đánh giá bài thơ “Hương thầm” của Phan Thị Thanh Nhàn.

Hướng dẫn đáp án chi tiết

ĐỌC – HIỂU

Đề 1: Trắc nghiệm + Tự luận

Câu 1: B

Câu 2: A

Câu 3: B

Câu 4: A

Câu 5: D

Câu 6: C

Câu 7: A

Câu 8 (0.5điểm): Hương thầm

Hương: mùi hương cây hoa bưởi đặt giữa hai cửa sổ nhà chàng trai và cô gái

Thầm: tình cảm giấu kín, chỉ để trong lòng

=> Hương thầm là tình cảm chân thành, cô gái mượn hương hoa bưởi để gửi đến chàng trai nhà bên.

Câu 9 (1.0 điểm):

• Biện pháp tu từ so sánh trong câu: “Cô gái như chùm hoa lặng lẽ”
• Tác dụng:

+ Gợi vẻ đẹp mộc mạc, e ấp, thuần khiết cũng như sự kín đáo, tế nhị trong cách thể hiện tình yêu của cô gái.

+ Câu thơ trở nên giàu hình ảnh, giàu sức gợi

Câu 10 (1.0 điểm):

– Dẫu là tình yêu ở bất cứ thời đại nào thì một điều chắc chắn mà ai cũng có thể thừa nhận người yêu và người được yêu sẽ có trách nhiệm với nhau hơn, được vun đắp những tình cảm và vốn sống tươi đẹp, cùng nhau phấn đấu và phát triển

– Tình yêu được xây dưng trên giá trị của cảm xúc, lòng chung thủy, sự bao dung, … Từ đó tạo tiền đề giúp đỡ nhau trong các hoàn cảnh khó khăn.

– Tình yêu ở tuổi trẻ không phải một điều xấu, không phải việc ta đem ra để bàn cãi hay soi mói, sống có tình yêu sẽ giúp chúng ta hạnh phúc và vui vẻ hơn. Tuy nhiên cần hạn chế những thói quen xấu, sự bao che trong học tập, rèn luyện hay gian lận thi cử, thi hộ,.. những điều như trên là không nên và cần được chấn chỉnh. Hãy lựa chọn một tình yêu đích thực góp phần tạo nên giá trị sống tốt đẹp hơn

Đề 2: Tự luận

Câu 1: Tác giả

Câu 2: Nội dung:  Bài thơ diễn tả mối tình thầm lặng của người thiếu nữ với chàng trai cạnh nhà.

Câu 3: Ngập ngừng, bối rối

Câu 4: Hương thầm là hương hoa bưởi; là tình cảm thầm kín của cô gái với chàng trai nhà bên.

Câu 5: Tình yêu kín đáo, âm thầm nhưng không kém phần nồng nàn, mãnh liệt

Câu 6: Tế nhị, thuỷ chung trong tình yêu

LÀM VĂN

(Đảm bảo các luận điểm cơ bản dưới đây, yêu cầu hướng dẫn chi tiết)

Mở bài:

Giới thiệu khái quát về tác giả Phan Thị Thanh Nhàn, tác phẩm “Hương thầm”

Nêu yếu tố nổi bật sẽ phân tích, đánh giá: ta cảm nhận được một trái tim luôn khao khát tình yêu mãnh liệt.

Thân bài:

• Nêu các điểm nổi bật về nội dung, ý nghĩa tác phẩm, hcst…

ra đời vào năm 1969 và cùng bài “Xóm đê” của Phan Thị Thanh Nhàn được tặng giải nhì Cuộc thi thơ tuần báo Văn nghệ 1969-1970.

Sau đây là một hướng gợi ý :

• Nội dung: Bài thơ diễn tả mối tình thầm lặng của người thiếu nữ với chàng trai cạnh nhà.

+ Hương thầm bắt đầu bằng hình ảnh khung cửa để ngỏ, hai người bạn lớn lên bên nhau với cây bưởi là chứng nhân lặng lẽ. Cửa sổ hai nhà cuối phố

Không hiểu vì sao không khép bao giờ.

Đôi bạn ngày xưa học cùng một lớp

Cây bưởi sau nhà ngan ngát hương đưa.

+ Những rung động đầu đời chưa kịp gửi trao thì chàng trai đã phải lên đường ra mặt trận, cô gái hái một chùm hoa bưởi giấu trong chiếc khăn tay sang tặng người ra trận.

Giấu một chùm hoa sau chiếc khăn tay,

Cô gái ngập ngừng sang nhà hàng xóm

Hai chữ « ngập ngừng » đã diễn tả được bao nét ngại ngùng bẽn lẽn của người thiếu nữ dịu dàng đáng yêu.

+ Người thiếu nữ đoan trang e thẹn chẳng dám mở lời, chàng trai đứng trước cuộc sinh li tử biệt cũng phải kìm nén tình cảm.

Họ ngồi im không biết nói năng chi

Mắt chợt tìm nhau rồi lại quay đi,

Nào ai đã một lần dám nói

->Tình yêu thời chiến là thế : Kín đáo, âm thầm nhưng không kém phần nồng nàn, lãng mạn. Vì lí tưởng, họ sẵn sàng lên đường chiến đấu, ôm ấp trong tim một mối tình chẳng bao giờ dám ngỏ.

+ Hương hoa bưởi thơm cho lòng thêm bối rối, mọi vật cứ lặng lẽ như vậy và hoa bưởi cứ dịu dàng, nồng nàn

 Cô gái như chùm hoa lặng lẽ

Nhờ hương thơm nói hộ tình yêu.

->Hình ảnh so sánh gợi vẻ đẹp e ấp, thuần khiết, trong trắng cũng như sự kín đáo, tế nhị trong cách thể hiện tình yêu của cô gái – một tình yêu không lời, âm thầm, một tình yêu mà người con gái chưa một lần dám nói nhưng hương thơm của hoa bưởi đã lặng lẽ nói giúp cô gái rất nhiều, hương thơm ấy là phương tiện truyền tải của tình yêu có sức mạnh hơn mọi lời nói vì thế hương hoa bưởi là nhịp cầu nối những trái tim và là hơi thở của tình yêu.

+ Và trong phút chốc chàng trai nhận ra sự nồng nàn của hương bưởi và cũng chính là tình yêu của cô gái

Rồi theo từng hơi thở của anh

Hương thơm ấy thấm sâu vào lồng ngực

Anh lên đường

Hương thơm sẽ theo đi khắp

Họ chia tay

Vẫn chẳng nói điều gì

Mà hương thầm thơm mãi bước người đi

Họ chia tay nhau, chia tay mà chẳng nói với nhau câu gì để rồi hương thầm cứ mãi ở trong sâu thẳm của cả người đi và người ở lại. Và bài thơ đã kết lại với một tứ thơ thật nhẹ nhàng.

+ Bài thơ đã khắc họa thành công mối tình trong sáng, cao đẹp của những chàng trai và cô gái trong những năm tháng chiến đấu chống giặc ngoại xâm của dân tộc ta.

• Phân tích cái hay, cái đẹp của các yếu tố nghệ thuật hoặc hình ảnh đặc sắc; về nhân vật hoặc vấn đề đặt ra trong tác phẩm.

+ Thể thơ tự do

+ Giọng thơ: Nhẹ nhàng, da diết, đậm chất lãng mạn

+ Ngôn từ: Mộc mạc, tự nhiên, tinh tế, giàu sức gợi

+ Hình ảnh thơ đẹp: Hoa bưởi, hương bưởi

• Đánh giá (Nhận xét, bình luận), nâng cao, mở rộng.

“Hương thầm” của Phan Thị Thanh Nhàn không còn là sự giao cảm của nhà thơ về hai con người cụ thể nữa, nó vượt lên tầm khái quát về một thế hệ.

3. Kết bài:

• Khái quát về giá trị của các yếu tố đã phân tích đối với tác phẩm.
• Nêu ấn tượng và cảm xúc của người viết về các yếu tố đã phân tích; giá trị, hiệu quả tác động tới bạn đọc.

Bài viết tham khảo:

“Hương thầm” là một sáng tác nổi tiếng của nhà thơ Phan Thị Thanh Nhàn. Bài thơ này đã được nhạc sĩ Vũ Hoàng phổ nhạc thành một bài hát cùng tên. Thi phẩm này được rút ra từ tập Nghiêng về anh 1992. Đọc bài thơ này ta cảm nhận được một trái tim luôn khao khát tình yêu mãnh liệt.

Tác phẩm “Hương thầm” ra đời vào năm 1969 và cùng bài “Xóm đê” của Phan Thị Thanh Nhàn được tặng giải nhì Cuộc thi thơ tuần báo Văn nghệ 1969-1970. Hoàn cảnh ra đời bài thơ nhân duyên từ chuyện có thực ngoài đời. Nhà Phan Thị Thanh Nhàn ở Yên Phụ, Hà Nội, sau vườn có cây bưởi đào. Người em trai là Phan Hữu Khải thường nhặt hoa bưởi bỏ vào túi xách của chị và “hình như” anh cũng có tình cảm với cô hàng xóm mà không dám ngỏ. Sau đó anh Khải nhập ngũ và hy sinh khi tuổi đời còn rất trẻ… Nỗi nhớ thương em trai trở thành “kích nổ” để Phan Thị Thanh Nhàn viết nên bài thơ. Năm 1984, “Hương thầm” bước vào âm nhạc qua đồng điệu và thổi hồn của nhạc sĩ Vũ Hoàng. “Hương thầm” tiếp tục thăng hoa, nồng nàn đến tận hôm nay. Nữ thi sĩ tài hoa sinh năm 1943, đảm nhận viết báo, biên tập văn nghệ… và đã vinh dự được tặng Giải thưởng Nhà nước Văn học nghệ thuật năm 2007.

“Hương thầm” của Phan Thị Thanh Nhàn không còn là sự giao cảm của nhà thơ về hai con người cụ thể nữa, nó vượt lên tầm khái quát về một thế hệ. Ở đó, cuộc sống đẹp, “chân nhân” bởi yêu trong thầm kín, dịu dàng, nồng nàn, lãng mạn. Bắt đầu từ cánh cửa sổ của hai nhà hàng xóm “không khép bao giờ”. Chẳng khép để hoa bưởi gần đó đưa hương vào nhè nhẹ. Hoa bưởi đã đi vào văn chương trước đó, từ ca dao “Trèo lên cây bưởi hái hoa”, đến những dòng của thi sĩ “chân quê” Nguyễn Bính (Đầy vườn hoa bưởi hoa cam rụng/Ngào ngạt hương bay, bướm vẽ vòng). Đến Phan Thị Thanh Nhàn, hoa bưởi trở thành đối tượng thẩm mỹ suốt trục chính bài thơ. Hương hoa bưởi là tín hiệu của khát vọng, của yêu thương, của bền chặt. Câu chuyện được nhà thơ dẫn dắt đến thật khéo:

“Giấu một chùm hoa sau chiếc khăn tay,

Cô gái ngập ngừng sang nhà hàng xóm,

Bên ấy có người ngày mai ra trận”

Ai sống vào thời những năm 60-70 của thế kỷ trước ở miền Bắc thì hiểu được ý nghĩa của chiếc khăn tay mùi-soa. Đó là kỷ vật thiêng liêng mà cô gái ở hậu phương thường mang tặng khi chàng trai lên đường ra trận. Khăn là gửi gắm yêu thương, khăn là thề hẹn. Khăn cũng là nguồn động viên chia sẻ với chàng trai để vượt qua những thời khắc gian khổ chiến tranh… Chiếc khăn nhỏ nhắn, thường được các cô gái tự tay chăm chút móc viền, rồi thêu lên đó biểu tượng, bông hoa, và cả con chữ cùng đôi chim bồ câu hòa bình – hạnh phúc. Ở bài thơ, Phan Thị Thanh Nhàn còn phát hiện chiếc khăn mà cô gái hàng xóm, cùng lớp với chàng lính trẻ khi trao tặng đã ủ hương nồng nàn hoa bưởi nữa kia. Thật ý nhị!

Việc trao tặng chiếc khăn còn biểu đạt sự e lệ của cô gái cái thời “trao lời khó trao”. Không gian giữa hai người dường quánh lại. Có lẽ, “đỉnh cao của âm thanh là không lời”. E ấp, ngập ngừng bao trùm:

“Họ ngồi im không biết nói năng chi

Mắt chợt tìm nhau rồi lại quay đi”

Sự lúng túng giữa hai người được đẩy lên và càng tinh tế:

“Hoa bưởi thơm cho lòng bối rối

Anh không dám xin,

Cô gái chẳng dám trao

Chỉ mùi hương đầm ấm thanh tao

Không giấu được cứ bay dịu nhẹ”.

Không gian, thời gian như ngừng trôi trong cái vô hình của sự thiêng. Để rồi sự thông minh của tình yêu cháy bỏng và lãng mạn, hoa bưởi xuất hiện làm trung gian. Hoa là tín hiệu, là âm là sắc của tin yêu. Và cô gái ấy cũng chỉ tự trách yêu (anh ấy) bằng tiếng thầm thì với chính lòng mình. Tôi thực sự thán phục cái “bắt sóng” rất nhạy của nữ thi sĩ Phan Thị Thanh Nhàn. Thi nhân – chứng nhân của “tình cảnh bối rối”:

“Cô gái như chùm hoa lặng lẽ

Nhờ hương thơm nói hộ tình yêu.

(Anh vô tình anh chẳng biết điều

Tôi đã đến với anh rồi đấy…)”…

Và chỉ có khi bước chân người con trai ra trận, lúc ấy hoa bưởi mới thực sự làm cầu nối, đồng hành và tiềm ẩn về sức mạnh tinh thần. Tinh thần ấy không còn của cô gái cụ thể nữa, mà là của hậu phương vững chắc. Hoa bưởi trở thành biểu tượng của cao cả, thiêng liêng và vĩnh cửu:

“Rồi theo từng hơi thở của anh

Hương thơm ấy thấm sâu vào lồng ngực

Anh lên đường

Hương thơm sẽ theo đi khắp

Họ chia tay

Vẫn chẳng nói điều gì

Mà hương thầm thơm mãi bước người đi”.

Khi bài thơ được chính tác giả Phan Thị Thanh Nhàn chia sẻ viết tặng em trai, người vĩnh viễn nằm lại nơi chiến trường, vĩnh viễn không còn gặp người thầm yêu trộm nhớ xưa ấy, thì bài thơ đã vượt lên tầm nhân văn khác. Đó là sự bất diệt của Tình Yêu. Là sự vô giá của ý nghĩa độc lập thống nhất Đất Nước.

Bài thơ “Hương thầm” của Phan Thị Thanh Nhàn vì thế mãi vấn vương hương của tình yêu, lãng mạn mà cao cả. Hơn thế, đó là sự hy sinh, lòng tri ân về một thế hệ lớn lên trong chiến tranh. Nửa thế kỷ, “Hương thầm” vẫn nồng nàn, mãi thầm thì lời yêu… Xin cảm ơn thi sĩ Phan Thị Thanh Nhàn, người phụ nữ thông minh, dí dỏm và thanh lịch, nhưng không gặp nhiều may mắn trong cuộc đời. Chị lưu giữ một thời Tình Yêu và Hạnh Phúc ở những tháng năm dân tộc giành lại non sông bằng tượng đài bằng thơ. Xin gửi bài viết này đến tác giả như một lời cảm ơn và trân quý nhất.