Cách làm dạng đề nghị luận về bài thơ, đoạn thơ

I/. Có thể thống kê những dạng đề nghị luận về bài thơ, đoạn thơ

1/ Phân tích toàn bộ bài thơ.
2/Phân tích một đoạn thơ.
3/ Phân tích một khía cạnh trong đoạn thơ, bài thơ.
4/ Phân tích một hình ảnh, chi tiết trong bài thơ.
5/So sánh giữa hai bài thơ, hai đoạn thơ.

6/Nghị luận ý kiến bàn về bài thơ, đoạn thơ

II/. Dàn ý chung  cho dạng đề nghị luận về bài thơ, đoạn thơ.

Mở bài :
+ Giới thiệu tác giả và bài thơ, đoạn thơ cần phân tích ( chép nguyên văn đoạn thơ trong đề bài, nếu là đoạn thơ dài thì chỉ cần chép hai câu đầu, chấm chấm, rồi chép câu cuối).
+ Giới thiệu ý kiến bàn về bài thơ ( nếu đề bài yêu cầu nghị luận về ý kiến )
+ Giới thiệu vấn đề nghị luận.
+ Nếu là dạng đề so sánh hai bài thơ, hai đoạn thơ thì mở bài phải giới thiệu cả hai tác giả và hai bài thơ.
Phần mở bài chỉ cần nêu ngắn gọn nét chính về tác giả tác phẩm ( vài dòng )
Thân bài :
+ Khái quát về phong cách tác giả, hoàn cảnh sáng tác, nội dung chính, … của bài thơ
+ Nêu vị trí đoạn thơ, thể thơ, chú ý  âm điệu, giọng điệu
+ Phân tích cụ thể :
Có thể bổ ngang : phân tích từng khổ, từng dòng, nếu là thơ Đường luật thì phân tích theo từng cặp Đề – Thực- Luận -Kết .Riêng đối với thơ tứ tuyệt (ví dụ một số bài thơ của Hồ Chí Minh trong Nhật kí trong tù), cách thức thông thường là chia theo cấu trúc: khai, thừa, chuyển, hợp; hoặc chia thành hai câu đầu và hai câu cuối (tuỳ từng bài cụ thể).
Có thể bổ dọc bài thơ : Phân tích theo hình tượng, theo nội dung xuyên suốt bài thơ.Đưa các nội dung chính của bài thơ, đoạn thơ thành các luận điểm lớn, nếu đề yêu cầu cảm nhận đoạn thơ, câu thơ, thì các em chia nhỏ các nội dung có trong đoạn, trong câu, biến chúng thành các luận điểm lớn để đi sâu cảm nhận.
Chú ý những hình ảnh biểu tượng, những lối nói ví von so sánh, những biện pháp nghệ thuật tiêu biểu . Cần bám sát từ ngữ, âm thanh, vần , nhịp điệu, cấu tứ,… của bài thơ để phân tích .Khi phân tích thì thao tác giảng giải, cắt nghĩa là quan trọng nhất, nhằm giúp cho người đọc hiểu được ý nghĩa của các hình ảnh biểu tượng, ý nghĩa của từ ngữ, câu thơ, đoạn thơ.
Trong quá trình phân tích, luôn luôn hướng đến sự tổng hợp, khái quát ở từng cấp độ sao cho thích hợp để rồi tiến tới những khái quát lớn của toàn bài. Phân tích phải đi kèm với đánh giá và bình luận, tránh diễn nôm bài thơ.Mỗi đoạn văn các em nên viết theo cách diễn dịch hoặc quy nạp, nhớ trình bày rõ câu chốt, câu diễn giải, câu dẫn chứng, câu khái quát nội dung đoạn, câu chuyển đoạn linh hoạt.
Kết bài : Đánh giá khái quát về bài thơ, đóng góp riêng của tác giả
Dạng đề so sánh hai bài thơ, hai đoạn thơ , có dàn ý riêng. Các em đọc bài viết cụ thể ở đây nhé :

Hướng dẫn làm Dạng đề so sánh hai đoạn thơ

Link bài viết : http://vanhay.edu.vn/huong-dan-lam-dang-de-so-sanh-hai-doan-tho
Đối với kiểu bài nghị luận ý kiến bàn về bài thơ, đoạn thơ, cần bám sát yêu cầu của đề, tránh tình trạng phân tích lan man, không làm nổi bật được vấn đề. Đọc bài viết cụ thể ở đây nhé:

Nghị luận về ý kiến bàn về văn học

Link bài viết :http://vanhay.edu.vn/nghi-luan-ve-y-kien-ban-ve-van-hoc

III./ Những đoạn thơ trọng tâm trong chương trình thi THPT Quốc Gia

– Tây Tiến – Quang Dũng :Đoạn 1-2-3
– Việt Bắc – Tố Hữu:

• 8 câu đầu bài thơ Việt Bắc
• Đoạn: Nhớ gì như nhớ người yêu…
• Chày đêm nện cối đều đều suối xa
• Đoạn Bức tranh tứ bình : Ta về mình có nhớ ta…. Thuỷ chung
• Đoạn Việt Bắc trong kháng chiến : Những đường Việt Bắc của ta…Đèo De núi Hồng

– Đất nước – Nguyễn Khoa Điềm (Trích trường ca Mặt đường khát vọng)
Bài này dài, các em cần chú ý những đoạn tiêu biểu sau :

• Khi ta lớn lên Đất nước đã có rồi….Đất nước có từ ngày đó
• Đất là nơi anh đến trường…Cũng biết cúi đầu nhớ ngày giỗ tổ
• Trong anh và em hôm nay…làm nên đất nước muôn đời
• Em ơi em hãy nhìn rất xa….đất nước của ca dao thần thoại

– Sóng – Xuân Quỳnh : Bài này khổ nào cũng quan trọng, có thể phân tích từng khổ, hoặc phân tích cả bài để chứng minh nhận định.
– Đàn ghi ta của Lor-Ca – Thanh Thảo: Cả bài, chú ý hình tượng nhân vật Lor- ca

III> Bài tập minh họa dạng đề nghị luận về bài thơ, đoạn thơ

:
Các em bấm vào link tương ứng với các tác phẩm để đọc nhé. Có rất nhiều đề thi / đáp án liên quan đến các tác phẩm thi THPT Quốc Gia

1. Tổng hợp kiến thức cơ bản và những dạng đề thi về bài Tây Tiến- Quang Dũng

Link bài viết :http://vanhay.edu.vn/tong-hop-kien-thuc-co-ban-va-nhung-dang-de-thi-ve-bai-tay-tien-quang-dung
2. Kiến thức cơ bản và những dạng đề liên quan đến bài Việt Bắc, của Tố Hữu.
Link bài viết :http://vanhay.edu.vn/kien-thuc-co-ban-va-nhung-de-thi-lien-quan-den-bai-viet-bac-to-huu
3. Kiến thức cơ bản và những dạng đề thi liên quan đến bài Đất nước- Nguyễn Khoa Điềm.
Link bài viết :http://vanhay.edu.vn/kien-thuc-co-ban-va-nhung-de-thi-lien-quan-den-bai-dat-nuoc-nguyen-khoa-diem
4. Kiến thức cơ bản và những dạng đề thi về bài Sóng- Xuân Quỳnh.
Link bài viết :http://vanhay.edu.vn/kien-thuc-co-ban-va-nhung-dang-de-thi-ve-bai-song-xuan-quynh
5. Đàn Ghi ta của Lor-ca:http://vanhay.edu.vn/tag/dan-ghi-ta-cua-lor-ca.