Đề thi theo ma trận SGK mới Bạn đến chơi nhà của Nguyễn Khuyến

DỰ ÁN 10: THƠ

(Giới hạn: Thơ Đường luật, thơ mới)

ĐỌC – HIỂU (6,0 điểm)

Đọc văn bản sau và thực hiện yêu cầu: (Tự luận)

Bạn đến chơi nhà

Nguyễn Khuyến

Đã bấy lâu nay, bác tới nhà
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.
Ao sâu nước cả, khôn chài cá,
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.
Cải chửa ra cây, cà mới nụ,
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.
Đầu trò tiếp khách, trầu không có,
Bác đến chơi đây ta với ta!

( Hợp tuyển thơ văn Việt Nam, tập IV, NXB Văn hóa, Hà Nội, 1963)

Câu 1: Xác định thể thơ của văn bản trên.

Câu 2: Nhân vật trữ tình trong bài thơ là ai?

Câu 3: Bài thơ được gieo vần như thế nào

Câu 4: Cảm xúc của nhân vật trữ tình trong bài thơ

Câu 5: Nội dung chính của bài thơ

Câu 6: Chỉ ra và phân tích hiệu quả của biện pháp tu từ được sử dụng trong hai câu thơ sau:

Cải chửa ra cây, cà mới nụ,
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.

Câu 7: Anh/Chị hiểu như thế nào về từ “ta” trong câu thơ:

“ Bác đến chơi đây ta với ta”

Câu 8: Suy nghĩ của em về tình bạn trong xã hội hiện đại ngày hôm nay.

LÀM VĂN (4,0 điểm)

Anh/chị hãy viết bài văn (khoảng 500 chữ) giới thiệu, đánh giá về nội dung và nghệ thuật của văn bản trên.

HƯỚNG DẪN CHẤM

Bài viết tham khảo :

Xuân Diệu có tỏ bày: “Thơ là tiếng gọi đàn”. Bất cứ người nghệ sĩ nào khi đã đặt tay lên khuôn nhạc, đều phải gãy được một cảm sắc riêng, phải đẹp cả về nốt lẫn nội tâm của từng lời lẽ. Nguyễn Khuyến- “nhà thơ làng cảnh Việt Nam” chính là thi nhân cất lên tiếng gọi đàn mãn nhãn cả về nghệ thuật lẫn nội dung như thế. Nhắc đến những điều ấy, không thể không kể đến “Bạn đến chơi nhà”.Đến với tình bạn này để cảm nhận sâu hơn về nội dung tư tưởng cũng như những nét đặc sắc trong tiếng thơ của Nguyễn Khuyến

Nguyễn Khuyến người con ưu tú của quê hương Hà Nam, nổi tiếng là người thông minh, học hành đỗ đạt cao. Thế nhưng con đường quan lộ lại ngắn ngủi. Với thơ ca Nguyễn Khuyến nức danh với thơ Nôm, ông không chỉ viết hay về làng cảnh, đề tài tình bạn cũng là điểm nổi bậc của thơ Yên Đỗ. Thơ ông mang giọng điệu trào phúng trữ tình rất ý nhị

Đã bấy lâu nay, bác tới nhà
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.
Ao sâu nước cả, khôn chài cá,
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.
Cải chửa ra cây, cà mới nụ,
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.
Đầu trò tiếp khách, trầu không có,
Bác đến chơi đây ta với ta!

Nguyễn Khuyến đã viết nên một bài thơ ngợi ca tình bạn cao cả, thắm thiết keo sơn. Qua “Bạn đến chơi nhà” ta thấy được tài năng sáng tạo nghệ thuật vô cùng độc đáo của thi nhân. Viết về kỉ niệm khó quên, xuyên suốt bài thơ là cảm xúc sâu lắng, vừa giản dị vừa chân thành. Đó không chỉ là niềm vui lâu ngày tái ngộ, mà còn là một sự xúc động khi phải gặp nhiều gian khó, thiếu thốn

Đã bấy lâu nay, bác tới nhà
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.

Nhưng hai người vẫn có nhau, gắn bó thành một đôi tri âm tri kỉ, thấu hiểu cho hoàn cảnh quê kiểng lúc này.

Thông qua lăng kính văn học xuất sắc, nhà thơ còn vẽ nên một bức tranh thôn quê dân dã với bao nhiêu hình ảnh hồn hầu, chân thật.

Ao sâu nước cả, khôn chài cá,
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.
Cải chửa ra cây, cà mới nụ,
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.

Không gian khu vườn rộng, có ao sâu, tạo nên một sắc thái thiên nhiên hài hòa, những hình ảnh từ đời được góp nhặt vào thơ vẫn giữ được nét quê sâu sắc: có vườn nuôi gà trồng cải, cà, bầu.. ao thấy cá.. những khung cảnh ấy hiện ra ngay trước mắt của người con đất Bắc, từ chính điểm nhìn là nhãn quan của mình, cũng giúp Nguyễn Khuyến tác động sâu sắc hơn đến suy nghĩ của người đọc.

Trong cảnh sắc như thế, xuất hiện một bóng người đang vui vẻ tận hưởng cuộc đời về già, lại mừng rỡ hân hoan trong cuộc hội ngộ với người bạn thân thiết. Thi nhân không ngại thể hiện sự vui sướng của mình từ khi mới bắt đầu bài thơ và tình cảm ấy lại lớn dần qua từng câu.

Dẫu gặp biết bao tình huống éo le, nhưng ông vẫn mời gọi “Bác đến chơi đây ta với ta” sự phát triển của hình tượng nhân vật trữ tình đã đi kèm với triết lí về tình bạn rất đổi đúng đắn.

Đầu trò tiếp khách, trầu không có,
Bác đến chơi đây ta với ta!

Đồng thời, đi sâu vào thơ của Nguyễn Khuyến là còn để đắm mình vào ngôn ngữ mang tính dân dã đời thường, tươi vui, hóm hỉnh. Cách xưng hô “bác” đầy thân tình. Đặc biệt nhất, cụm từ “ta với ta”- “ta” thể hiện sự thấu hiểu sâu sắc, chúng ta tuy hai mà một, vì thế không đặt nặng hay e dè về những thiếu thốn vật chất ở quê kiểng lúc này. Trong thơ trung đại nhiều lần nói đến chữ “Ta” song, mỗi nhà thơ lại có cách nhìn riêng. Dưới góc độ của bà Huyện Thanh Quan, đó chỉ là tác giả với một mảnh tình riêng, là nỗi cô đơn khi đối diện với chính mình. Trong khi ấy, Nguyễn Khuyến gọi mình với bạn mình, diễn tả niềm vui “ tuy hai mà một, tuy một mà hai” thân thiết vô cùng.

Trong rất nhiều bài thơ Nguyễn Khuyến đã từng thể hiện sâu sắc tình cảm với bạn bè, bằng hữu:

Rượu ngon không có bạn hiền

Không mua không phải, không tiền không mua

Câu thơ nghĩ đắn đo muốn viết

Viết đưa ai, ai biết mà đưa?

Giường kia, treo những hững hờ

Đàn kia, gảy cũng ngẩn ngơ tiếng đàn

(Khóc Dương Khuê)

Với Nguyễn Khuyến và Dương Khuê qua đoạn thơ trên ta thấy rằng tình bạn của họ thật gắn bó bao nhiêu. Chén rượu kia sẽ ngọt ngào nếu hai người cùng đối, ẩm, dạo đàn, bình thơ… Cũng chỉ có hai người. Thiếu một trong hai thì “Giường kia, treo những hững hờ – Đàn kia, gảy cũng ngẩn ngơ tiếng đàn”. Còn với “Bạn đến chơi nhà” vẫn là tình bạn tri âm, tri kỉ mộc mạc, chân thành, thấu hiểu cho nhau

Như vậy, có thể khẳng định được bằng việc sử dụng ngôn từ độc đáo, xây dựng tình huống phóng đại…tất cả đã trở thành đóng góp to lớn của Nguyễn Khuyến cho kho tàng văn học Việt Nam. Ấy là bài thơ giàu nghệ thuật, giàu tính triết lí cuộc sống, cần được truyền tải và nâng niu!