Bài dự thi tích hợp kiến thức liên môn Ngữ văn, Giáo dục công dân, Lịch Sử, Địa lý

Bài dự thi tích hợp kiến thức liên môn Ngữ văn, Giáo dục công dân, Lịch Sử, Địa lý

PHIẾU MÔ TẢ DỰ ÁN DỰ THI CỦA GIÁO VIÊN

 1. TÊN HỒ SƠ DẠY HỌC:

HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA “HÀNH TRÌNH VỀ VỚI DI SẢN VĂN HOÁ XỨ THANH”

Xứ Thanh là nơi chuyển tiếp giữa Tứ trấn kinh kỳ (Đông, Đoài, Nam, Bắc) với duyên hải Miền Trung, là nơi liên kết giữa ba vùng sinh thái biển cả, đồng bằng và núi rừng, nơi vật lộn với thiên tai và chiến tranh tàn phá. Trong lịch sử dân tộc, vị thế của Thanh Hóa không chỉ là đất phên dậu quốc gia mà còn là nôi của văn minh Đại Việt. Vị trí địa lý địa và lịch sử đã làm nên nét đặc trưng văn hóa rất riêng biệt của vùng đất này.
Trên con đường thiên lý Bắc Nam, Thanh Hóa là tỉnh biệt lập bị cách trở bởi hai dải núi Tam Điệp và Hoàng Mai. Núi Tam Điệp ở phía Bắc ngăn cách tỉnh với đồng bằng Sông Hồng (mà trực tiếp là người láng giềng Ninh Bình). Núi Hoàng Mai ở phía Nam ngăn cách hai xứ Thanh – Nghệ. Giữa hai dải núi là con sông Mã biểu tượng của xứ Thanh cũng là nơi phát sinh điệu hò sông Mã “dô tá, dô hò” vừa kiên cường, vừa ngạo nghễ.
Với diện tích hơn 11 ngàn km2, Thanh Hóa có hơn 3,6 triệu người sinh sống, gộp đủ đức tính “ăn sóng nói gió” của dân miền biển, nét trầm hậu kín đáo của người dân lam lũ với đồng ruộng và cả gian lao trên vùng biên cương. Từ cuộc sống của người Kinh tới đồng bào các dân tộc Thái, Mường, Dao, Khơ mú… Tất cả hình thành nên nét văn hóa đặc trưng Xứ Thanh
Sông Mã, cái nôi khởi phát cho văn hóa xứ Thanh bắt nguồn từ vùng Tây Bắc làm nên hành trình dài trên trăm cây số băng qua đất Sầm Nưa (Lào) trở về lại Việt Nam. Bắt đầu từ Mường Lát, sông Mã chảy về xuôi, xuyên suốt làm nên đồng bằng Thanh Hóa Quảng Xương và Thiệu Hóa là những kho gạo cung cấp luơng thực cho toàn Xứ. Người Việt cổ, khởi phát từ văn hóa núi Đọ, theo sông Mã khai làng, vỡ ruộng từ đó hình thành nên nền văn hóa sông Mã, một trong hai thành tố hình thành nên nền Văn Minh Sông Hồng.
Không chỉ là quê cha đất tổ của “Tam vương nhị chúa”, Xứ Thanh còn là vùng đất hiếu học. Trong dòng chảy của lịch sử khoa bảng nước nhà, vùng đất này đã có 1627 các nhà khoa bảng, trong đó có 240 tiến sĩ, với nhiều tên tuổi được lưu danh muôn thuở trên các lĩnh vực văn hóa, sử học, quân sự, ngoại giao nổi tiếng như: Khương Công Phụ, Lê Văn Hưu, Đào Duy Từ…
Thực tế xã hội cho thấy, phần lớn con người xứ Thanh ( chủ yếu là lớp trẻ – học sinh) thiếu kiến thức hiểu biết về chính quê hương mình, thiếu kĩ năng, và có thái độ lơ là với các nôi đã sản sinh ra mình. Trong khi đó, cha mẹ bận rộn làm kinh tế, nên vấn đề trang bị vốn văn hoá, văn học, lịch sử … địa phương xứ Thanh ít được gia đình quan tâm hoặc quan tâm không đúng cách, đặt gánh nặng vai trò giáo dục chính ở trường học.
Chúng tôi là giáo viên Văn học ngày ngày đứng trên bục giảng rất phiền lòng trước những hiểu biết hời hợt của học sinh về quê hương mình. điều đó đã thôi thúc chúng  tôi lựa chọn chủ đề dạy học tích hợp “Hành trình về với di sản văn hoá xứ Thanh” với những kiến thức cơ bản nhất về văn học, lịch sử, địa lý… nhằm trang bị cho các em học sinh về vẻ đẹp tiềm ẩn của quê hương, con người xứ Thanh, về vùng đất có tiềm năng phát triển du lịch và khám phá một số lễ hội  điển hình. Đồng thời giáo dục các em có lòng tự hào và ý thức gìn giữ bản sắc văn hoá của con người, của quê hương Thanh Hoá.

 2. MỤC TIÊU DẠY HỌC

Trong chủ đề dạy học này, chúng tôi hướng tới mục tiêu về kiến thức, kĩ năng, thái độ của 4 môn học: Ngữ văn, Giáo dục công dân, Lịch Sử, Địa lý.
Ngữ Văn:
– Tiết 1, 2: Tổng quan văn họcViệt Nam  – SGK Ngữ văn 10 (tập một – Ban CB).
+ Tiết 1, 2: Khái quát văn học dân gian Việt Nam – SGK Ngữ văn 10 (tập một – Ban CB).
+ Tiết 35, 36: Khái quát văn học Việt Nam từ đầu thế kỉ X đến hết thế kỉ XIX  – SGK Ngữ văn 10 (tập một – Ban CB).
+ Tiết 58, 59: Đại cáo bình Ngô –  SGK Ngữ văn 10 (tập 2 – Ban CB).
+ Tiết 35:  Đọc thêm: Đò lèn –  SGK Ngữ văn 12 (tập một – Ban CB).
+ Ngữ văn địa phương Thanh Hóa – tài liệu bồi dưỡng thường xuyên THPT.
Giáo dục công dân:  
+ Tiết 30: Công dân với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc – SGK GDCD 10.
+ Tiết 3: Chính sách giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ, văn hóa – SGK GDCD 11.
Lịch Sử:
+ Bài 13: Các quốc gia cổ đại trên đất nước Việt Nam  – SGK Lịch Sử 10.
+ Bài 19: Các cuộc kháng chiến chống ngoại xâm – SGK Lịch sử 10.
+ Lịch sử địa phương Thanh Hoá – tài liệu bồi dưỡng thường xuyên THPT.
Địa lý: 
+ Bài 44: Tìm hiểu về địa lý tỉnh thành phố  – SGK Địa lí 12.
+ Địa lý địa phương Thanh Hóa – Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên THPT.

3. ĐỐI TƯỢNG DẠY HỌC CỦA BÀI HỌC

Học sinh toàn trường THPT Lam Kinh thuộc 3 khối lớp 10, 11 và 12 năm học 2015-2016 (tổng số 1046 HS).
Ý NGHĨA CỦA BÀI HỌC
Qua bài học giúp học sinh nhận ra: Càng đi sâu khám phá vùng đất cũng như con người xứ Thanh, chúng ta càng ngỡ ngàng trước vẻ đẹp và sức sống diệu kỳ của một Việt Nam thu nhỏ- nơi hội tụ hồn thiêng sông núi, nơi mạch ngầm truyền thống vẫn đang bền bỉ chảy không ngừng.
– Một Thanh Hóa quật cường trong lịch sử kháng chiến chống ngoại xâm với hình ảnh hiên ngang cưỡi voi xung trận của nữ tướng anh hùng Triệu Thị Trinh, với hào khí vang dội của nghĩa quân Lam Sơn, với những Ba Đình, Mã Cao, Hùng Lĩnh, Hàm Rồng – Sông Mã.
– Một Thanh Hoá cổ kính với những công trình kiến trúc nghệ thuật tiêu biểu gắn liền với sự thịnh vượng và suy vong của các triều đại phong kiến Việt Nam. Một Thanh Hóa duyên dáng, đằm thắm mà khoẻ khoắn và căng tràn sức sống với điệu hò sông Mã, hát múa Đông Anh, múa Xuân Phả, chèo chải.
–  Một Thanh Hoá tự tin, năng động, hoà nhịp cùng sự chuyển mình của đất nước trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá với những nhà máy, khu công nghiệp, khu chế xuất đang từng ngày “thay da đổi thịt”.
– Đó là một niềm vinh dự, tự hào không chỉ của Thanh Hoá, mà còn của cả Việt Nam. Tuy nhiên đi liền với niềm vinh dự và tự hào ấy là trách nhiệm và thách thức không nhỏ. Đó là làm thế nào để tiếp tục bảo tồn và phát huy có hiệu quả Di sản văn hoá xứ Thanh.
=> Đó là những hình ảnh đa chiều, đa diện, những thanh âm, những nhịp sống sôi động của mảnh đất Thanh Hoá “địa linh nhân kiệt” – mảnh đất đang vươn lên hội lưu cùng thời đại bằng sự kết tinh, lắng đọng của quá khứ, sức sống mãnh liệt của hiện tại và  tương lai.
THIẾT BỊ DẠY HỌC, HỌC LIỆU
Trong chủ đề này chúng tôi đã kết hợp một số các phương tiện, thiết bị dạy học sau để nâng cao tính chính xác, tính trực quan của các nội dung được tích hợp:
– Máy chiếu, máy tính kết hợp với bài giảng điện tử soạn trên powerpoint. Loa kết nối máy tính.
– Ampli, hệ thống loa phát thanh của nhà trường, USB hoặc đĩa CD có nhạc beat các bài hát trong phần thi năng khiếu của HS.
– Bảng trắng kích thước 30×40 cm, bút dạ (3 bảng và bút cho 3 đội chơi).
– Tranh ảnh, video minh họa được thể hiện trong nội dung trình chiếu.
– Bản in kế hoạch tổ chức hoạt động, biểu điểm cho ban giám khảo, nội dung câu hỏi – đáp án cho người dẫn chương trình và BGK.
– Bản in 1046 phiếu điều tra để kiểm tra kiến thức của HS toàn trường sau khi tham gia buổi học ngoại khóa.

4. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC VÀ TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

Mục tiêu:
a) Kiến thức:
Trong chủ đề này học sinh sẽ tìm hiểu nội dung kiến thức chính: Tình yêu quê hương đất nước thông qua hiểu biết sâu sắc vể văn hóa, lịch sử, vẻ đẹp của quê hương và con người xứ Thanh; tự hào, trân trọng những truyền thống văn hóa, lịch sử quý báu của quê hương; xác định ý thức, trách nhiệm của tuổi trẻ với quê hương, đất nước …
b) Kĩ năng:
Rèn luyện cho HS các kỹ năng:
+ Quan sát, suy luận logic, phân tích và trình bày.
+ Hợp tác nhóm.
+ Vận dụng các kiến thức đã được học vào cuộc sống.
+ Học tập tích cực và chủ động.
+ Rèn luyện nâng cao kỹ năng sống cho học sinh: biết tự ý thức về bản thân, về con người và quê hương Thanh Hoá trước sự kì thị của một bộ phận người trên các miền Tổ Quốc, biết được vị thế, giá trị của mảnh đất, con người xứ Thanh trong dòng chảy hội nhập của thời đại.
c) Thái độ:
– Có ý thức và thái độ tích cực trước các vấn đề của cuộc sống: biết trân trọng văn hoá, lịch sử, vẻ đẹp của mảnh đất, vẻ đẹp của con người quê hương xứ Thanh và những giá trị tốt đẹp trong cuộc sống.
– Có thái độ tích cực, biết phê phán những hành vi sai lầm, thiếu ý thức trong việc giữ gìn, bảo tồn và phát huy những giá trị văn hoá tinh thần của quê hương Thanh Hoá.
– Nâng cao ý thức bảo tồn các giá trị văn hoá, di sản của xứ Thanh, khắc sâu niềm tự hào về quê hương và con người Thanh Hoá.
Nội dung:
– Tìm hiểu về văn hoá xứ Thanh.
– Tìm hiểu về danh lam thắng cảnh, tập tục sinh sống của cư dân các vùng miền xứ Thanh.
– Tìm hiểu về ẩm thực xứ Thanh.
– Tìm hiểu về di tích lịch sử, danh nhân văn hóa của xứ Thanh .
– Tìm hiểu về các nhà thơ, nhà văn xứ Thanh.
– Tìm hiểu về các giải pháp bảo tồn các di sản của quê hương Thanh Hoá.
Cách tổ chức dạy học:
– Hoạt động tập thể: Tổ chức hoạt động ngoại khóa theo chủ đề tích hợp cho học sinh toàn trường, phối hợp với nhóm Hoạt động ngoài giờ lên lớp tổ chức HĐNGLL tháng 11 năm 2015 (Thanh niên với việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc).
– Hoạt động theo nhóm: HS tham gia hoạt động nhóm dưới hình thức các đội thi, 3 đội thi (mỗi đội thi gồm 8 HS thuộc 3 khối lớp).
– Hoạt động cá nhân: Các cá nhân sẽ thể hiện sự hiểu biết và khả năng trình bày qua vòng thi dành cho khán giả, vòng thi hùng biện và vòng thi hát về quê hương Thanh Hóa.
Phương pháp dạy học:
Để phát huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo cho học sinh trong học tập buổi ngoại khoá, chúng tôi áp dụng các phương pháp dạy học sau đây:
– Tổ chức cho học sinh hoạt động nhóm kết hợp với hoạt động độc lập của cá nhân (trả lời câu hỏi theo các đội thi qua 4 vòng thi và phần thi dành cho khán giả).
– Tổ chức dạy học nêu và giải quyết vấn đề.
– Tổ chức cho HS hoạt động độc lập thông qua vòng thi khán giả và phát huy khả năng trình bày của HS thông qua vòng thi hùng biện.
– Kết hợp giữa phương pháp vấn đáp với phương pháp trực quan tìm tòi phát hiện kiến thức.
–  Cuối buổi ngoại khoá GV đề cập vấn đề : “Hành trình về xứ Thanh – mảnh đất “địa linh nhân kiệt” – mảnh đất đang vươn lên hội lưu cùng thời đại bằng sự kết tinh, lắng đọng của quá khứ, sức sống mãnh liệt của hiện tại và  tương lai”.
 Phương pháp kiểm tra đánh giá:
Việc kiểm tra đánh giá có ý nghĩa quan trọng đối với quá trình dạy học nói chung. Trong dạy học tích hợp kiến thức Ngữ văn, lịch sử, địa lý địa phương việc kiểm tra kiến thức, kĩ năng, thái độ đã đạt được của HS giúp cho GV đánh giá kết quả dạy học của mình, đặc biệt đánh giá hiệu quả của việc tích hợp các nội dung Hành trình về với di sản văn hóa xứ Thanh vào bài học.
Cụ thể:
– Kiểm tra đánh giá HS thông qua câu trả lời của các đội tham gia thi tài trên sân khấu, đánh giá thông qua cho điểm các đội qua các vòng thi.
– Thông qua các vòng chơi dành cho 3 đội và cho khán giả để kiểm tra khả năng nhận thức của HS toàn trường.
– Sử dụng phiếu điều tra dành cho HS toàn trường (HS tham gia các đội chơi và HS là khán giả) sau khi các đội hoàn thành 3 vòng thi trên sân khấu và khán giả hoàn thành 2 vòng thi khán giả.
Hoạt động của GV và HS:
Hoạt động 1:
Tuyên bố lí do, giới thiệu đại biểu và chương trình hoạt động.
(Thời gian 15 phút)

Hoạt động 2:

Phần thi thứ nhất: Hành trình văn hóa xứ Thanh

 (Thời gian 25 phút)

 
Hoạt động 3:
Phần thi thứ hai: Tập làm hướng dẫn viên du lịch
(Thời gian: 25 phút)

Hoạt động 4:

Phần chơi dành cho khán giả:

(Thời gian: 5 phút)

Hoạt động 5:

Phần thi thứ 3: Chúng em với quê hương xứ Thanh

(Thời gian: 25 phút)

Hoạt động 6:

Phần thi thứ 4: Hát về quê hương tôi

(Thời gian: 15 phút)

 
Hoạt động 7:
Tổng kết
(Thời gian: 10 phút)

 MỘT SỐ HÌNH ẢNH MINH HỌA NỘI DUNG HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA

PHẦN TRÌNH CHIẾU BẰNG MS POWERPOINT

 KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP

Bảng điểm tổng hợp của các đội thi:

MỘT SỐ HÌNH ẢNH HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA

(Xem thêm phần Phụ lục 7)
Các em HS tỏ ra háo hức với “cuộc đua” giữa các đội chơi.
Người dẫn chương trinh giới thiệu các đội chơi và thể lệ các phần thi.
Các nhóm thảo luận trước khi trả lời câu hỏi
Phần thi hùng biện – Tập làm hướng dẫn viên du lịch.

 Đánh giá bài kiểm tra sau hoạt động ngoại khoá:

(Thông qua Phiếu kiểm tra sau hoạt động)
Tổng học sinh: 1046 HS. Số HS được phát phiếu kiểm tra: 1046 HS.
(Khối 10: 349 HS, khối 11: 354 HS, khối 12: 343 HS).

Đánh giá kết quả thu được thông qua hoạt động ngoại khóa:
– Hoạt động ngoại khóa đã giúp HS nắm bắt kiến thức tích hợp các bộ môn Văn, Sử, Địa liên quan đến chương trình GD kiến thức địa phương Thanh Hóa sau buổi ngoại khoá.
– HS có được thái độ đúng đắn trong việc giữ gìn, phát huy các di sản văn hóa, lịch sử và những truyền thống quý báu của quê hương, từ đó góp phần xác định lý tưởng sống đúng đắn cũng như trách nhiệm của thế hệ trẻ trong việc xây dựng, đất nước.
– Góp phần hình thành và phát triển các năng lực của HS như năng lực vận dụng tổng hợp, năng lực hợp tác, năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề …
– HS được củng cố, rèn luyện về kỹ năng tự nhận thức, kỹ năng ứng xử: biết tự ý thức về bản thân, về con người và quê hương Thanh Hoá trước sự kì thị của một bộ phận người trên các miền Tổ Quốc; biết được vị thế, giá trị của mảnh đất, con người xứ Thanh trong dòng chảy hội nhập của thời đại.
– HS được củng cố, nâng cao ý thức và thái độ tích cực trước các vấn đề của cuộc sống: biết trân trọng văn hoá, lịch sử, vẻ đẹp của mảnh đất, vẻ đẹp của con người quê hương xứ Thanh và những giá trị tốt đẹp trong cuộc sống; biết phê phán những hành vi sai lầm, thiếu ý thức trong việc giữ gìn, bảo tồn và phát huy những giá trị văn hoá tinh thần của quê hương Thanh Hoá. Nâng cao ý thức bảo tồn các giá trị văn hoá, di sản của xứ Thanh, khắc sâu niềm tự hào về quê hương và con người Thanh Hoá.
– Đa số HS có hứng thú với buổi ngoại khoá.
VIII. CÁC SẢN PHẨM CỦA HỌC SINH
– Các câu trả lời của 3 đội thi qua 4 phần thi và phần thi khán giả.
– Bài kiểm tra sau buổi ngoại khoá (HS làm các Phiếu kiểm tra).
Thanh Hoá, ngày 05 tháng 12 năm 2015
 Xem thêm : 

1. Các chuyên đề môn văn
2. Sáng kiến kinh nghiệm môn văn