Giáo án bài Câu cá mùa thu- Nguyễn Khuyến theo định hướng phát triển năng lực. Soạn bài Câu cá mùa thu Ngữ văn lớp 11
Mục lục
CÂU CÁ MÙA THU
– Nguyễn Khuyến-
Mục tiêu cần đạt:
- Về kiến thức:
– Vẻ đẹp bức tranh mùa thu của nông thôn đồng băng Bắc Bộ; tình yêu thiên nhiên, đất nước và tâm trạng của tác giả.
– Sự tinh tế, tài hoa trong nghệ thuật tả cảnh và trong cách sử dụng ngôn từ của Nguyễn Khuyến.
- Về kĩ năng:
– Đọc- hiểu một bài thơ theo đặc trưng thể loại;
– Phân tích, bình giảng thơ
- Về thái độ: Yêu mến thiên nhiên, đất nước.
- Về định hướng phát triển năng lực:
– Năng lực sáng tạo: HS xác định được ý tưởng, tâm sự của NK được gửi gắm trong bài thơ; trình bày được suy nghĩ và cảm xúc của mình đối với giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ.
– Năng lực hợp tác: Thảo luận nhóm để thể hiện cảm nhận của cá nhân và lắng nghe ý kiến của bạn để tự điều chỉnh cá nhân mình.
– Năng lực thưởng thức văn học/cảm thụ thẩm mỹ: HS nhận ra được những giá trị thẩm mỹ trong tác phẩm
Phương pháp và phương tiện dạy học
- Phương pháp dạy học
– Phương pháp đọc hiểu,đọc diễn cảm, phân tích,bình giảng, kết hợp so sánh
– Tích hơp phân môn: Làm văn, tiếng Việt, làm văn
- Phương tiện dạy học
– Sgk. Giáo án, đọc tài liệu tham khảo.
Nội dung và tiến trình lên lớp:
- Ổn định lớp
- Kiểm tra bài cũ.
- Tổ chức dạy và học bài mới:
3.1. Hoạt động khởi động: Thu là thơ của đất trời, thơ là thu của lòng người và mùa thu là đề tài quen thuộc của thi nhân từ xưa đên nay. Và nhiều tác giả có những vần thơ nổi tiếng về mùa thu như “ Tiếng thu” (Lưu trọng Lư), cảm thu, tiễn thu của (Tản Đà), Đây mùa thu tới( Xuân Diệu),… Và hôm nay ta sẽ đến với cảnh thu điển hình của làng cảnh Việt Nam: mùa thu ở Bắc Bộ qua bài “ Thu điếu” Nguyễn Khuyến.
3.2. Hoạt động hình thành kiến thức mới
| Hoạt động của học sinh | Hướng dẫn của giáo viên | Nội dung cần đạt |
| – Giới thiệu đôi nét về tác giá Nguyễn Khuyến – Hãy giới thiệu đôi nét về chùm ba bài thơ thu của Nguyễn Khuyến? Nhóm 1: Điểm nhìn cảnh thu của tác giả có gì đặc sắc? Từ điểm nhìn ấy nhà thơ đã bao quát cảnh thu như thế nào? Nhóm 2. Những từ ngữ hình ảnh nào gợi lên được nét riêng của cảnh sắc mùa thu? Hãy cho biết đó là cảnh thu ở miền quê nào? Nhóm 3. Hãy nhận xét về không gian thu trong bài thơ qua các chuyển động, màu sắc, hình ảnh, âm thanh? Nhóm 4. Nhan đề bài thơ có liên quan gì đến nội dung của bài thơ không? Không gian trong bài thơ góp phần diễn tả tâm trạng như thế nào? – Em hãy cho biết cách gieo vần trong bài thơ có gì đặc biệt? – Cách gieo vần ấy cho ta cảm nhận về cảnh thu như thế nào? – Hai câu thơ cuối gợi cho anh/ chị ấn tượng gì? – Nêu đặc sắc nghệ thuật của bài thơ? |
– GV yêu cầu hs đọc phần tiểu dẫn sgk – GV gợi ý câu trả lời cho HS thông qua thông tin đã cung cấp ở phần tiểu dẫn – GV nhận xét, bổ sung và chốt ý – GV hướng dẫn HS khái quát nội dung – GV hướng dẫn đọc diễn cảm bài thơ – GV hướng dẫn HS hạt động nhóm. GV yêu cầu Hs trình bày phần kết quả của nhóm trên bảng con. GV cho HS xem hình cảnh thu GV gợi ý cho HS tìm ra biện pháp nghệ thuật trong câu thơ. GV hướng dẫn hs tìm hiểu tâm trạng của tác giả GV gợi ý HS đánh giá, nhận xét – GV gợi ý cho HS tìm ra biện pháp nghệ thuật – GV nhận xét và đưa ra kết luận – GV hướng dẫn HS củng cố bài và đọc phần ghi nhớ. |
I. Tìm hiểu chung: 1. Tác giả: – Nguyễn Khuyến là bậc túc nho tài, có cốt cách thanh cao, có lòng yêu nước thương dân nhưng bất lực trước thời cuộc. – Được mệnh danh là“ nhà thơ của dân tình làng cảnh Việt Nam”. 2. Sự nghiệp sáng tác: Nguyễn Khuyến sáng tác cả thơ, văn, câu đối, nhưng thành công hơn cả là thơ cả thơ chữ Hán và thơ chữ Nôm. 3. Vị trí, đề tài, hoàn cảnh sáng tác bài thơ: + Vị trí : Bài thơ “ Mùa thu câu cá “ một trong chùm ba bài thơ thu của Nguyễn Khuyến. + Đề tài: Viết về đề tài mùa thu – đề tài quen thuộc. + Hoàn cảnh sáng tác: Viết trong thời gian khi Nguyễn khuyến về ở ẩn tại quê nhà. II. Đọc – hiểu : 1. Cảnh thu: – Điểm nhìn từ trên thuyền câu -> nhìn ra mặt ao nhìn lên bầu trời -> nhìn tới ngõ vắng -> trở về với ao thu. – Cảnh thu được đón nhận từ gần -> cao xa -> gần. Cảnh sắc thu theo nhiều hướng thật sinh động với hình ảnh vừa đối lập vừa cân đối, hài hòa. – Mang nét riêng của cảnh sắc mùa thu của làng quê Bắc bộ: Không khí dịu nhẹ, thanh sơ của cảnh vật: + Màu sắc: Trong veo, sóng biếc, xanh ngắt + Đường nét, chuyển động: Hơi gợn tí, khẽ đưa vèo, mây lơ lửng. -> Hình ảnh thơ bình dị, thân thuộc. – Hòa sắc tạo hình “Cái thú vị của bài Thu điếu ở các điệu xanh, xanh ao, xanh bờ, xanh sóng, xanh tre, xanh trời, xanh bèo, có một màu vàng đâm ngang của chiếc lá thu rơi” ( Xuân Diệu ). – Không gian tĩnh lặng, phảng phất buồn: Vắng teo, Trong veo, Khẽ đưa vèo, Hơi gợn tí, Mây lơ lửng ,… – Đặc biệt câu thơ cuối tạo được một tiếng động duy nhất: Cá đâu đớp động dưới chân bèo -> không phá vỡ cái tĩnh lặng, mà ngược lại nó càng làm tăng sự yên ắng, tĩnh mịch của cảnh vật -> Thủ pháp lấy động nói tĩnh. => Cảnh sắc thu đẹp nhưng tĩnh lặng vắng bóng người, vắng cả âm thanh dù đó là sự chuyển động nhưng đó là sự chuyển động rất khẽ khàng và cả tiếng cá đớp mồi cũng không làm không gian sao động. 2. Tình thu: – Nói chuyện câu cá nhưng thực ra là để đón nhận cảnh thu, trời thu vào cõi lòng. + Một tâm thế nhàn: Tựa gối ôm cần + Một sự chờ đợi: Lâu chẳng được. + Một cái chợt tỉnh mơ hồ: Cá đâu đớp động.. – Không gian thu tĩnh lặng như sự tĩnh lặng trong tâm hồn nhà thơ, khiến ta cảm nhận về một nỗi cô đơn, man mác buồn, uẩn khúc trong cõi lòng thi nhân. -> Nguyễn khuyến có một tâm hồn hồn gắn bó với thiên nhiên đất nước, một tấm lòng yêu nước thầm kín mà sâu sắc. 3. Đặc sắc nghệ thuật. – Cách gieo vần đặc biệt: Vần ” eo “(tử vận) khó làm, được tác giả sử dụng một cách thần tình, độc đáo, góp phần diễn tả một không gian vắng lặng, thu nhỏ dần, khép kín, phù hợp với tâm trạng đầy uẩn khúc của nhà thơ. – Lấy động tả tĩnh- nghệ thuật thơ cổ phương Đông. – Vận dụng tài tình nghệ thuật đối. III. Tổng kết Bài thơ thể hiện sự cảm nhận và nghệ thuật gợi tả tinh tế của Nguyễn Khuyến về cảnh sắc mùa thu đồng bằng Bắc Bộ, đồng thời cho thấy tình yêu thiên nhiên, đất nước, tâm trạng thời thế và tài thơ Nôm của tác giả. |
3.3. Hoạt động thực hành ứng dụng
Bài tập: Vì sao nói nhà thơ Nguyễn Khuyến là “nhà thơ của làng cảnh Việt Nam”?
3.4. Hoạt động bổ sung
– Tìm bài thơ “ Thu ẩm” và “ Thu vịnh”. Chỉ ra màu “ xanh ngắt” ở câu nào và giá trị của từ ngữ đó trong chùm thơ thu của Nguyễn Khuyến
Hướng dẫn soạn bài tiếp theo
Soạn bài mới: Phân tích đề, lập dàn ý bài văn nghị luận.
(Tài liệu sưu tầm )
Xem thêm :
