Đề HSG môn văn Trại hè Hùng Vương 2023 trường Chuyên Lào Cai

TRƯỜNG THPT CHUYÊN LÀO CAI

ĐỀ THI ĐỀ XUẤT

NĂM 2023

Thời gian làm bài: 180 phút

(Đề thi này có  01 trang gồm 02 câu)

Biết cách làm bài văn nghị luận xã hội: biết vận dụng các thao tác lập luận, kết cấu chặt chẽ, diễn đạt lưu loát, không mắc lỗi chính tả, dùng từ đặt câu.

II. Yêu cầu về kiến thức

Thí sinh có thể đưa ra những ý kiến, trình bày theo nhiều cách khác nhau, nhưng cần hợp lí, rõ ràng, thuyết phục…Sau đây là một định hướng:

– Một vũng nước đục: ý chỉ điều kiện, hoàn cảnh sống không lành mạnh, thiếu đi sự thanh sạch để nuôi dưỡng cho sự phát triển của con người. Đây cũng có thể là môi trường sống với nhiều cạm bẫy, rủi ro, thử thách luôn thường trực để quật ngã con người.

– Chỉ cần nó tiếp tục bơi, nó sẽ lớn lên một cách đẹp đẽ mà thôi: ý chí, nghị lực để vươn lên vượt qua mọi hoàn cảnh khắc nghiệt nhất. “Tiếp tục bơi” là không bao giờ bỏ cuộc, là cách tốt nhất để hướng tới những điều tốt đẹp, hoàn thiện bản thân qua chông gai, thử thách.

=> Ý kiến đã nhấn mạnh đến mối tương quan giữa môi trường sống và con người: Môi trường không quyết định số phận, quan trọng là ở mỗi người có dám chiến đấu, nỗ lực để vươn lên, trưởng thành từ “vũng nước đục” làm cho giá trị của con người ngày càng được khẳng định.

b. Lí giải:

* Không có quyền lựa chọn cho mình hoàn cảnh, môi trường mình sống

– Cuộc sống như là một món quà của tạo hóa, được sống đã là hạnh phúc. Con người không có quyền lựa chọn nơi mình sinh ra, hoàn cảnh gia đình, điều kiện sinh sống…

– Dù không thể lựa chọn cho mình môi trường sống nhưng bình đẳng ở chỗ sinh ra ta đều có cơ hội để tự mình thay đổi số phận, tìm đến tương lai tương sáng hơn. Tất cả phụ thuộc vào chính sự nỗ lực của bản thân.

* Môi trường không quyết định tất cả bởi ta có quyền chọn cho mình cách sống và hãy giữ ý chí vững vàng để không bị nghịch cảnh đánh bại:

– Giống như con cá chỉ cần tiếp tục bơi dù là trong một con suối trong hay một vũng nước đục thì con người cũng phải luôn giữ vững niềm tin, ý chí, tự tạo cơ hội để thoát khỏi nghịch cảnh vươn đến những điều tốt đẹp:

+ Sẽ thật may mắn nếu ta được sống trong một hoàn cảnh thuận lợi, gia đình giàu có, cha mẹ yêu thương. Nhưng nếu ta không thể tận dụng tốt những lợi  thế ấy để trang bị đầy đủ cho bản thân thì sớm muộn cũng sẽ bị nhấn chìm trước những cam go, thử thách của cuộc đời. Bởi cuộc đời không là con đường trải đầy hoa hồng, thành công sẽ không tự nhiên đến với những kẻ sống phụ thuộc, không dám tự mình bước đi.

+ Nếu số phận không cho bạn cuộc sống giàu có mà là hoàn cảnh thiếu thốn thì nó cũng ít nhiều ảnh hưởng đến cách bạn sống. Sự thiếu thốn, khiếm khuyết nghèo khó có thể đẩy con người đến thất bại, sự tha hóa. Nhưng nếu ta có quyết tâm, có ý chí vững vàng thì những bất lợi ấy sẽ trở thành động lực để thay đổi, nắm trong tay số phận của chính mình.

+ Hoàn cảnh, môi trường tốt hay xấu cũng chỉ là yếu tố bên ngoài, quyền quyết định cách mình trưởng thành, tạo nên nhân cách, bản chất tốt đẹp là ở chính con người.

– Hoàn cảnh éo le, nghịch cảnh là một phần của cuộc sống, nó đẩy ta đến bước đường cùng. Nó buộc ta đưa ra những lựa chọn, tự lên kế hoạch để chiến thắng. Đã có người có người chiến thắng nhưng cũng đã có người đầu hàng hoàn cảnh.

– Nghịch cảnh sống dễ dàng đánh bại con người ta, chèn ép, đẩy họ vào sự đưa đẩy của số phận. Những lúc như vậy thì con người càng cần tỉnh táo, đừng để cho những điều xấu xa, ý nghĩ đầu hàng xâm lấn mà phải đấu tranh mạnh mẽ, tiếp tục đứng lên sau vấp ngã, cám dỗ, hướng về tương lai.

– Xét cho cùng thì con người tự tạo ra hoàn cảnh nên không có lí do để ta chấp nhận chịu thua. Con người có đủ trí tuệ, sức mạnh để vượt qua mọi thử thách chông gai. Hơn nữa ta không hề đơn độc mà bên cạnh ta luôn có những người sẵn sàng dìu dắt, nâng đỡ ta trên con đường đến thành công. Quan trọng là con người có dám chấp nhận nghịch cảnh để tiếp tục hướng về tương lai, đấu tranh để vượt qua nó hay không.

– Bài học nhận thức:

+ Cuộc sống vẫn tiếp diễn dù ta có phải đón nhận những đau đớn, nghịch cảnh trớ trêu đến đâu. Chỉ cần còn sống là còn hi vọng, là “tiếp tục bơi” về tương lai, ánh sáng phía trước.

+ Còn trẻ là còn thời gian, tư duy và trí tuệ để vươn lên, đừng bỏ cuộc vì con người luôn phải đứng cao hơn hoàn cảnh.

          Biết cách làm bài văn nghị luận có bố cục rõ ràng, vận dụng tốt các thao tác lập luận ; biết cách chọn và phân tích dẫn chứng để làm sáng tỏ vấn đề nghị luận ; bài viết mạch lạc, có cảm xúc, không mắc lỗi chính tả, dùng từ, ngữ pháp.

II. Yêu cầu về kiến thức

Học sinh có thể trình bày theo nhiều cách khác nhau nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:

–         Mối quan hệ giữa “lệnh cấm” và thơ ca:

+ Lệnh cấm: sự cản trở của bạo lực, sự trừng phạt của bạo quyền có thể gây tổn thương, mất mát đến sự sống ở phương diện vật chất.

+ Những nhà thơ chân chính: là người sáng tạo ra những tác phẩm nghệ thuật chân chính. Mà NT chân chính ra đời do sự thôi thúc từ những nhu cầu của đời sống, từ khát vọng và niềm tin của con người, từ năng lực và sức mạnh tinh thần ở con người.

– Một nhà thơ chân chính cần có dũng khí để nói tiếng nói thực sự của đời sống (chứ không phải sự tô vẽ giả tạo đời sống), của khát vọng và niềm tin. Đó là sức mạnh của nhà thơ. Sức mạnh ấy sẽ giúp nhà thơ chiến thắng mọi thương tổn về vật chất mà quyền lực và lệnh cấm có thể tạo ra.

– Sự khác biệt giữa nhà thơ chân chính và nhà thơ giả mạo: biểu hiện qua cách ứng xử trước lệnh cấm, trước những đe dọa và trừng phạt – nhà thơ chân chính vẫn sẽ làm thơ, kẻ mạo danh nhà thơ sẽ hèn nhát mà im lặng.

à Thái độ phê phán những kẻ mạo danh nhà thơ và chỉ đích danh bản chất của sự giả mạo ấy là vô lại, lừa dối, đạo đức giả… Tạo ra một tương quan đối lập như vậy cũng là cách khẳng định và tôn vinh những nhà thơ chân chính.

b,  Sức sống của những bài thơ chân chính:

+ Hành động ném thơ xuống sông có ý nghĩa như một thử thách đối với thơ ca. Ném thơ xuống sông là hủy hoại cái tồn tại vật chất của bài thơ – tức là văn bản. Sự hủy hoại đó chỉ có tác dụng trong trường hợp bài thơ chỉ có cái xác chữ mà không có cái hồn của tư tưởng, tình cảm.

+ Cái làm nên giá trị, làm nên sự tồn tại của thơ ca là tư tưởng, tình cảm, là tấm lòng và tài năng của nhà thơ chân chính. Nghĩa là thơ chỉ tồn tại được khi tự nó là một giá trị tinh thần và có ý nghĩa đối với đời sống tinh thần của mọi người. Vì thế mà những bài thơ chân chính không thể bị ném xuống sông khi chúng được lưu giữ trong lòng mọi người, được mọi người đón nhận và yêu mến. Điều đó chỉ có khi thơ cất lên vì con người và cuộc sống của con người, cất lên một cách chân thành từ trái tim nhà thơ. Sự chân thành ấy là biểu hiện dũng khí ở một nhà thơ chân chính.

+ Mối quan hệ giữa nhà thơ chân chính và thơ chân chính: nhà thơ chân chính sẽ tạo ra thơ chân chính. Sự trung thực và dũng cảm của nhà thơ là động lực để thơ cất lên bất chấp mọi cản ngăn. Tài năng và tấm lòng của nhà thơ với con người là sinh khí, là linh hồn để thơ ca sống mãi trong lòng mọi người.

–         Yêu cầu làm rõ về phẩm chất, năng lực của nhà thơ

–         Phân tích làm rõ giá trị, sức sống của những bài thơ chân chính.

– Qua câu chuyện này, Raxun Gamzatop đã thể hiện được một cách sinh động quan điểm của ông về nghệ sĩ và sản phẩm nghệ thuật của họ: nghệ sĩ cần trung thực, dũng cảm và nghệ thuật phải hướng tới sự thật cuộc đời, cất tiếng nói vì nó. Đây là một yêu cầu chính đáng xuất phát từ ý thức sâu sắc và nghiêm túc về thiên chức nghệ sĩ và sứ mạng của nghệ thuật.