Đề thi khảo sát đội tuyển HSG Tây tiến Quang Dũng

CỤM 06 TRƯỜNG THPT

LẦN 5 – NĂM HỌC 2023-2024

Môn: Ngữ văn – Lớp 12 THPT

Thời gian: 150 phút (không kể thời gian giao đề)

(Đề khảo sát có 02 trang, gồm 06 câu)

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HÓA

CỤM 06 TRƯỜNG THPT

ĐỀ KHẢO SÁT CHẤT LƯỢNG ĐỘI TUYỂN HSG

LẦN 5- NĂM HỌC 2023-2024

Môn: Ngữ Văn- Lớp 12 THPT

     Thời gian: 150 phút (không kể thời gian giao đề)

– Hùng vĩ, bao la với “rừng cao xào xạc”, “dòng sông ào ạt”

– Bình dị, gần gũi với “ngọn cau vàng, bông gạo trắng”, “vết bùn trên áo khô se”

– Thiên nhiên khắc nghiệt với “gió mù mịt”, “đỉnh đèo buốt giá”, “mái nhà nắng lửa”…

– Vượt qua gian nan, thử thách với sức sống mạnh mẽ như con thuyền “lướt trên sóng những ngực buồm trắng xóa“

– Ở lớp nghĩa thực: đó là một yếu tố thiên nhiên quen thuộc trong cuộc sống.

– Ở lớp nghĩa biểu tượng: “gió” tượng trưng cho tình yêu thương lan tỏa tới mọi miền đất nước.

– Gợi dáng hình của đất nước (như một con thuyền); nhấn mạnh vẻ đẹp và sức sống mãnh liệt, sự vươn lên không ngừng của đất nước trước những khó khăn của lịch sử.

– Giúp câu thơ giàu hình ảnh, tăng sức biểu cảm, sinh động, cuốn hút.

– Đó là khát vọng cao đẹp, thể hiện tình yêu quê hương đất nước và yêu cuộc sống thiết tha, sâu sắc của nhà thơ.

                     Đất nước tôi như một con thuyền

                     Lướt trên sóng những ngực buồm trắng xóa.

Từ ý tưởng được gợi ra qua những câu thơ trên, anh/chị hãy viết đoạn văn (200 chữ) trình bày suy nghĩ về thái độ ứng xử cần thiết của con người trước “những vòng xoáy gian nan” của cuộc đời.     

– Viết đúng yêu cầu một đoạn văn nghị luận. (Học sinh có thể trình bày đoạn văn theo nhiều cách khác nhau: diễn dịch, quy nạp, song hành, móc xích, tổng – phân – hợp)

* Bàn luận:

– Thái độ ứng xử cần thiết của con người trước “những vòng xoáy gian nan” của cuộc đời: cần lạc quan, có cái nhìn tích cực, hướng về những điều tốt đẹp, nêu cao ý chí, nghị lực, nỗ lực hết sức mình cùng tinh thần quyết tâm cao độ vượt qua thử thách…

– Phê phán những người bi quan, dễ lùi bước trước “vòng xoáy gian nan” của cuộc đời.

– Thí sinh cần lấy dẫn chứng từ thực tế để làm rõ vấn đề bàn luận.

2,5

Đảm bảo quy tắc chính tả, dùng từ, đặt câu.

Có cách diễn đạt sáng tạo, thể hiện suy nghĩ sâu sắc, mới mẻ về vấn đề nghị luận

      Anh bắt đầu đục đẽo những chữ tượng thanh, những chữ tượng hình

      Tiếng lắng trầm nghĩ suy, tiếng bồng bềnh giấc ngủ”

(Theo Trên khối đá từ ngữ  – Nguyễn Khoa Điềm)

Anh/chị hiểu ý thơ trên như thế nào? Phân tích bài thơ “Tây Tiến” của nhà thơ Quang Dũng (Ngữ Văn 12, tập 1) để làm sáng tỏ vấn đề được đặt ra trong những câu thơ trên.

– “Khối đá từ ngữ”: Chỉ ngôn ngữ đời sống, ngôn ngữ toàn dân, là ngôn ngữ chung của cộng đồng. Đây là nguyên liệu thô để tác giả “đục đẽo” nên các tác phẩm văn học.

– “Những chữ tượng thanh, những chữ tượng hình, tiếng lắng trầm nghĩ suy, tiếng bồng bềnh giấc ngủ”: Nói đến những đặc điểm của ngôn ngữ văn chương đã được “đục đẽo” nên đó là ngôn ngữ tinh luyện, gợi hình, gợi cảm, gợi trí tưởng tượng phong phú và làm rung động trái tim người đọc.

=> Ý thơ trên khẳng định đặc trưng của văn học là nghệ thuật ngôn từ và lao động nghệ thuật của nhà thơ, nhà văn là sự sáng tạo lao tâm khổ tứ về ngôn ngữ.

*  Lí giải nhận định.

– Văn học là nghệ thuật của ngôn từ: Từ lời nói thô mộc của ngôn ngữ đời sống, nhà văn, nhà thơ đã nhào nặn và tái tạo lại nó, khoác cho nó tấm áo mới trở thành ngôn ngữ nghệ thuật thể hiện cái vô cùng, vô tận của cuộc đời, tâm hồn con người một cách hình tượng. Nó gợi dậy những cảm xúc, những nghĩ suy, mang đến những cảm giác mới mẻ và trong ngần nơi độc giả.

– Văn học là nghệ thuật ngôn từ và thơ ca là tiếng lòng của người nghệ sĩ, thể hiện những khát vọng chân thành mãnh liệt nhất. Cho nên nghệ thuật sử dụng ngôn từ và tạo nhạc điệu là một trong những yếu tố nghệ thuật then chốt quyết định sự thành công của tác phẩm và là thước đo tài năng của một nhà văn, nhà thơ.

– Đặc điểm của ngôn từ trong văn học: Đạt đến tính chính xác, tinh luyện; tính hàm súc, biểu cảm; tính biểu tượng và đa nghĩa;… để khi đọc lên người đọc cảm nhận được cuộc sống và nỗi lòng người viết, có những rung động thẩm mĩ sâu sắc.

– Trong sáng tạo nghệ thuật nhà văn, nhà thơ phải là người “phu chữ” để tạo nên những tác phẩm nghệ thuật có giá trị mang đậm dấu ấn cá nhân.

0,75

* Trong bài thơ “Tây Tiến”, ngôn ngữ được lựa chọn công phu, tâm huyết và sáng tạo:

+ Vần ơi (Tây Tiến ơi, nhớ chơi vơi) tạo độ ngân vang, đưa người đọc trở về với hoài niệm, khơi gợi nỗi nhớ mênh mang, đầy ắp giăng mắc khắp không gian, trải dài theo thời gian…

+ Phối thanh bằng, trắc và cách ngắt nhịp gợi hình, gợi cảm trong những câu thơ tái hiện vẻ đẹp của bức tranh thiên nhiên Tây Bắc trên chặng đường hành quân của người lính Tây Tiến.

+ Cách diễn đạt đa nghĩa, sử dụng nhiều từ ngữ giàu giá trị tạo hình mang lại ấn tượng sâu sắc về chân dung người lính Tây Tiến hào hùng, hào hoa và tinh thần bi tráng: không mọc tóc, quân xanh màu lá dữ oai hùm, đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm, chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh…

+ Kết hợp từ độc đáo, lạ hóa, tạo sắc thái mới: mùa em, hồn lau, hoa đong đưa, dáng kiều thơm…

+ Sử dụng những từ chỉ địa danh vừa tạo ấn tượng về tính cụ thể, xác thực, giàu chất họa của bức tranh thiên nhiên Tây Bắc và cuộc sống con người vừa gợi được sự hấp dẫn của nơi xứ lạ phương xa.

+ Kết hợp từ Hán Việt (biên cương, đoàn binh, viễn xứ, khúc độc hành) trang trọng, cổ kính, thiêng liêng với từ thuần Việt giản dị, gần gũi (bỏ quên đời, cọp trêu người…)

+ Sử dụng linh hoạt nhiều biện pháp tu từ như: nhân hóa (súng ngửi trời), tương phản đối lập (ngàn thước lên cao><ngàn thước xuống…), điệp từ nhớ, lối nói giảm, nói tránh…

àBài thơ Tây Tiến của Quang Dũng là chuẩn mực của một tác phẩm nghệ thuật ngôn từ: với đặc điểm ngôn ngữ được lựa chọn công phu, trau chuốt, sáng tạo. Những đặc sắc, tài hoa trong sử dụng ngôn ngữ của Quang Dũng đã khắc họa thành công nỗi nhớ da diết của nhà thơ về người đồng đội hào hùng, hào hoa trên cái nền thiên nhiên Tây Bắc hùng vĩ, hiểm trở mà thơ mộng, trữ tình.

0,5

2,0

2,0

0,5

0,5

0,5

0,5

0,5

Ý thơ của Nguyễn Khoa Điềm có ý nghĩa định hướng sâu sắc cho cả người sáng tác và người tiếp nhận văn học.

– Người sáng tác: Trong quá trình sáng tạo nghệ thuật phải luôn dụng công ngôn ngữ để tạo nên dấu ấn sáng tạo riêng của mình. Tuy nhiên sáng tạo văn chương không chỉ là câu chuyện chữ nghĩa đó còn là câu chuyện con người cho nên nhà văn, nhà thơ không chỉ chăm chăm gò câu, đẽo chữ mà hình thức ngôn ngữ của tác phẩm phải chuyển tải những nội dung tư tưởng, tình cảm sâu sắc mang ý nghĩa nhân sinh.

– Người tiếp nhận: Tích lũy, trau dồi ngôn ngữ, có vốn sống sự trải nghiệm để cảm thụ vẻ đẹp ngôn ngữ trong tác phẩm nghệ thuật. Khám phá những chiều sâu chưa nói hết của tác giả gửi gắm trong lớp vỏ ngôn từ.