PHẦN I. ĐỌC – HIỂU (3 điểm)
Anh (chị ) hãy đọc hai văn bản sau và trả lời các câu hỏi:
Gạo đem vào giã bao đau đớn,
Gạo giã xong rồi, trắng tựa bông;
Sống ở trên đời người cũng vậy,
Gian nan rèn luyện mới thành công.
(Nghe tiếng giã gạo – Hồ Chí Minh )
Không có việc gì khó
Chỉ sợ lòng không bền
Đào núi và lấp biển
Quyết chí ắt làm nên
(Trích Một số lời dạy và mẩu chuyện về tấm gương đạo đức của Chủ tịch Hồ Chí Minh – NXB Chính trị Quốc gia )
Câu 1 (0,5 điểm): Cả hai văn bản trên đều thuộc phong cách ngôn ngữ nào ?
Câu 2 (0,5 điểm): Nghệ thuật tương phản được sử dụng trong những câu thơ nào của văn bản thứ nhất?
Câu 3 (1,0 điểm): Giải thích ý nghĩa của từ/cụm từ : “đào núi”, “lấp biển”, “chí” trong văn bản thứ hai.
Câu 4 (1,0 điểm): Hãy chỉ ra 02 điểm tương đồng trong lời khuyên của Chủ tịch Hồ Chí Minh ở hai văn bản trên ?
PHẦN II. LÀM VĂN (7 điểm )
Câu 1. (2 điểm) Hãy viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) trình bày suy nghĩ của anh/chị về lời dạy của Bác Hồ:
Không có việc gì khó
Chỉ sợ lòng không bền
Đào núi và lấp biển
Quyết chí ắt làm nên
Câu 2 (5 điểm): Cảm nhận của anh chị về hình tượng rừng xà nu trong tác phẩm cùng tên của Nguyên Ngọc. Từ đó anh/chị hãy so sánh với hình ảnh trong phần kết truyện ngắn Chí Phèo của Nam Cao : “Đột nhiên thi thấy thoáng hiện ra một cái lò gạch cũ bỏ không, xa nhà cửa và vắng người lại qua… ”
HƯỚNG DẪN CHẤM VÀ BIỂU ĐIỂM
Phần I: Đọc – hiểu (3,0 điểm)
| Câu | Yêu cầu | Điểm |
| 1 | Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật | 0.5 |
| 2 | Nghệ thuật tương phản được sử dụng trong các câu thơ sau: – Gạo đem vào giã bao đau đớn, Gạo giã xong rồi, trắng tựa bông – Gian nan rèn luyện mới thành công Lưu ý: + HS trích được 1 cặp câu trên cho 0,5 điểm. + Chỉ trích 1 câu : “Gạo đem vào giã..” hoặc “Gạo giã xong rồi…” thì không cho điểm. + Chỉ trích 1 câu “Gian nan…thành công” cho 0,25 điểm. + Trích cả 3 câu chỉ cho tối đa 0,5 điểm. + Chỉ dẫn ý mà không trích thơ cho tối đa 0,25 điểm. |
0,5 |
| 3 | Ý nghĩa của các từ/cụm từ: – “Đào núi”, “lấp biển” : tượng trưng cho những việc vô cùng khó khăn, vất vả, tưởng chừng như không thể làm được. – “Chí”: ý chí, nghị lực |
0.5 0.5 |
| 4 | HS có thể diễn đạt khác nhau nhưng phải nhấn mạnh 02 điểm tương đồng trong số các ý sau: – Ý chí bất bại và tinh thần vượt khó – Tinh thần lạc quan – Nghệ thuật tương phản … Lưu ý: Mỗi ý cho 0,5 điểm, HS làm cả 3 ý chỉ cho tối đa 1,0 điểm |
1,0 |
Phần II. Làm văn
Câu 1: (2 điểm): Yêu cầu:
+ Đảm bảo dung lượng (khoảng 200 chữ), hình thức, nội dung của đoạn văn
+ HS có thể diễn đạt nhiều cách nhưng cần triển khai được một sô ý sau:
| Yêu cầu | Điểm |
| Giới thiệu và trích dẫn lời thơ của Bác Hồ | 0,25 |
| Giải thích ý nghĩa câu nói của Bác : Không có việc gì khó khăn, chỉ e lòng người ngại khó. Nếu có ý chí, có lòng kiên trì, nhẫn nại, tinh thần vượt khó thì việc gì cũng làm được . | 0.75 |
| Quyết chí thì sẽ vượt qua khó khăn vì: ý chí, nghị lực, lòng kiên trì…là sức mạnh tinh thần , là vũ khí đặc biệt giúp mỗi người không đầu hàng số phận, không lùi bước trước gian khổ, khó khăn; nhờ sức mạnh tinh thần mà nhiều người đã biến những điều không thể thành có thể… | 0,5 |
| Dẫn chứng : Bác Hồ, Nguyễn Ngọc Kí, Nick Vujicic… Bàn luận (ngược, xuôi, mở rộng) và rút ra bài học nhận thức và hành động cho bản thân… |
0,5 |
Lưu ý:
– GV có thể linh hoạt biểu điểm.
– Nếu HS tách ra nhiều đoạn thì không cho quá 1,0 điểm.
Câu 2(5 điểm):
| Yêu cầu | Điểm |
| I.MB: Giới thiệu tác giả, tác phẩm, hình tượng rừng xà nu và hình ảnh cái lò gạch … | 0.25 |
| II. TB: 1. Phân tích hình tượng rừng xà nu * Ý nghĩa tả thực : + Đoạn văn mở đầu tác phẩm giới thiệu với người đọc gần như đầy đủ các thông tin về một loài cây ở Tây Nguyên, đó là cây xà nu : – Hình dáng, đặc điểm : Sinh trưởng rất khoẻ, một cây ngã xuống có bốn năm cây con mọc lên để thay thế (cấp số nhân) ; ưa ánh sáng mặt trời đến kì lạ, + Rải rác trong suốt tác phẩm, hình tượng cây xà nu trở đi trở lại với ý nghĩa tả thực tác dụng của nó đối với đời sống con người : Gỗ xà nu làm củi ở mỗi bếp ; khói xà nu làm đen bảng để trẻ con học chữ ; nhựa xà nu làm đuốc để thắp sáng… -> Cây xà nu gắn bó thân thiết với đời sống dân làng Xô Man. * Ý nghĩa ẩn dụ tượng trưng : + Rừng xà nu như một nhân vật tham gia vào kết cấu câu truyện : + Rừng xà nu như một nhân vật tham gia, chứng kiến những sự kiện có ý nghĩa trọng đại của dân làng Xô Man : + Rừng xà nu được miêu tả bằng bút pháp nhân hoá và luôn trong thế đối sánh với con người : – Rừng xà nu được nhân hoá ưỡn tấm ngực lớn của mình ra che chở cho làng. Rừng xà nu lúc này đúng là người anh hùng của Tây Nguyên, là một nhân vật trong câu truyện. – Nhiều lần trong tác phẩm, xà nu được đặt trong thế đối sánh với con người : Máu Tnú được ví như nhựa xà nu ; ngực cụ Mết căng như một cây xà nu lớn… – Nếu nói tập thể dân làng Xô Man như một cánh rừng xà nu thì ở đó có đầy đủ các thế hệ cây xà nu : Cụ Mết là cây xà nu cổ thụ, tượng trưng cho lịch sử, truyền thống của cả cánh rừng ; Tnú tượng trưng cho những cây xà nu trên mình mang đầy thương tích nhưng vẫn vươn lên, vẫn chiến thắng bom đạn của kẻ thù ; Dít tượng trưng cho những cây xà nu đã trưởng thành, đang bảo vệ dân làng ; bé Heng tượng trưng cho thế hệ cây non, đầy hứa hẹn cho những rừng xà nu nối tiếp chạy đến chân trời sau này. + Rừng xà nu là hình ảnh tượng trưng cho phẩm chất và cuộc sống của con người Tây Nguyên : – Rừng xà nu trong bom đạn của kẻ thù với hình ảnh hàng vạn cây xà nu không cây nào không bị thương, tượng trưng cho đau thương, uất hận của dân làng Xô Man nói riêng và đồng bào Tây Nguyên nói chung trong cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước. – Sức sống mãnh liệt của rừng xà nu tượng trưng cho sức sống mãnh liệt của con người Tây Nguyên, không bom đạn nào, không kẻ thù nào có thể tiêu diệt được. Đây cũng là sức sống bất diệt của con người Việt Nam nói chung. – Những cây xà nu không chịu khuất mình trong bóng râm, luôn vươn lên tiếp lấy ánh sáng mặt trời như tượng trưng cho khát vọng tự do, tinh thần phóng khoáng, cho ý chí vươn lên vì lí tưởng cao đẹp của con người Tây Nguyên. – Các thế hệ cây xà nu nối tiếp, thay thế nhau trong mưa bom bão đạn tượng trưng cho những thế hệ người Tây Nguyên nối tiếp nhau cầm súng đứng lên chống lại kẻ thù. -> Là một hình ảnh đẹp, đầy ấn tượng, đầy ám ảnh và rất giàu ý nghĩa. |
2,5 |
| 2 . So sánh với hình ảnh cái lò gạch trong truyện ngắn “Chí Phèo” a. Giống nhau – Cả hai hình ảnh đều xuất hiện ở phần đầu và phần cuối của tác phẩm tạo nên kết cấu đặc sắc đầu cuối tương xứng. – Cả hai đều được hiểu theo hai nghĩa, tả thực và ẩn dụ tượng trưng. – Cả hai đều rất ấn tượng, ám ảnh, là dụng ý nghệ thuật của nhà văn, có ý nghĩa sâu sắc, góp phần thể hiện nội dung tư tưởng chủ đề tác phẩm, do đó đều được nhà văn lấy làm nhan đề tác phẩm (Chí Phèo ban đầu có tên là Cái lò gạch cũ). |
1.0 |
| b. Khác nhau – Hình ảnh cái lò gạch cũ xuất hiện ở phần đầu tác phẩm khi một anh đi thả ống lươn nhặt được Chí Phèo trần truồng và xám ngắt trong một cái váy đụp để bên cái lò gạch bỏ không và xuất hiện ở phần cuối tác phẩm khi Chí Phèo chết, thị Nở nhớ lại những lúc ăn nằm với hắn… rồi nhìn nhanh xuống bụng và đột nhiên thị thấy thoáng hiện ra một cái lò gạch cũ bỏ không, xa nhà cửa và vắng người lại qua… ẩn dụ cho cái vòng luẩn quẩn của những kiếp Chí Phèo. Chí Phèo bố chết đi rất có thể sẽ lại có một Chí Phèo con ra đời và cuộc đời, số phận của nó cũng sẽ giống như bố nó, cũng sẽ lại rơi vào con đường lưu manh tha hoá… Từ đó, tác giả muốn khẳng định : Chí Phèo không phải là hiện tượng cá biệt mà đây là hiện tượng có tính phổ biến, qui luật trong xã hội cũ. Khi nào còn tồn tại chế độ áp bức bóc lột của thực dân phong kiến thì khi đó còn tồn tại những kiếp Chí Phèo. Hình ảnh thể hiện cái nhìn bi quan, bế tắc của Nam Cao đối với số phận người nông dân, tập trung thể hiện giá trị hiện thực tố cáo của tác phẩm và bộc lộ hạn chế của Nam Cao. – Rừng xà nu gắn bó với cuộc sống và phẩm chất của con người làng Xô Man, hình ảnh rừng xà nu kết thúc tác phẩm như là dự báo một tương lai tốt đẹp rộng mở phía trước c. Lí giải + Do hoàn cảnh sáng tác và hoàn cảnh lịch sử : – Chí Phèo : Nam Cao sáng tác trước Cách mạng tháng Tám 1945 trong hoàn cảnh đen tối của xã hội Việt Nam đương thời. – Rừng xà nu : Nguyễn Trung Thành sáng tác năm 1965, khi cuộc kháng chiến chống Mĩ đang ở giai đoạn ác liệt. + Do khuynh hướng sáng tác : – Chí Phèo : Thuộc khuynh hướng văn học hiện thực phê phán, chưa nhìn thấy lối thoát của người nông dân. – Rừng xà nu : Thuộc nền văn học Cách mạng 1945-1975, có khả năng và cần thiết phải chỉ ra chiều hướng phát triển tích cực của đời sống xã hội. |
1.5 |
| III. KB: Khẳng định vấn đề |
0.25 |
Xem thêm: ĐỀ THI THỬ THPT QUỐC GIA NGỮ VĂN :Dạng đề liên hệ tác phẩm 12-11
CHÍ PHÈO , RỪNG XÀ NU
